|
Namangan Institute of Engineering and Technology
Pdf ko'rish
|
| bet | 277/693 | | Sana | 13.05.2024 | | Hajmi | 15,56 Mb. | | #228860 |
Bog'liq ТўпламNamangan Institute of Engineering and Technology
nammti.uz
10.25.2023
Pg.261
sodda atom — vodorod atomi masalasini aniq yechib berdi. Ko
ʻ
p elektronli sistemalar uchun
Shryodinger tenglamasi aniq yechilmaydi, bu yerda taqribiy yechish usullari (variatsion usul, Hartri
— Fok usuli va boshqalar) ishlatiladi.
Kalit so’z. Yarimo’tkazgichni taqiqlangan zonasi kengligi, spin-orbital ajralish energiyasi,
kvant o’ra kengligi , potensial barer balandligi (geteroo’tishdagi o’tkazuvchanlik zonasini sakrash
energiyasi) , kvant o’radagi elektron energetik satxlari, kvant o’radagi elektron dispersiyasi,
elektronni kvant o’ra tekisligidagi, to’lqin vektori , Fermi energiyasi, erkin elektron massasi,
elektronni effektiv massasi, o’tkazuvchanlik zonasini noparaboliklik koeffisiyentlari , bitta zarra
masalasidagi energiya xolatlari zichligi
Tor zonali yarimo’tkazgichlar asosida nanometr tartibidagi kvazi-ikki o’lchamli (2D)
geterotuzilmalarda tok tashuvchilarni fizik tabiatini o’rganishga katta e’tibor qaratilmoqda.
Masalan, AlSb/InAs/AlSb geterotuzilmasida elektronlar uchun juda chuqur (~1.35 eV) o’ra xosil
bo’ladiki, bu ularni xarakatini fazoviy kvantlanishi tufayli birnecha kvantlangan energiya satxlarini
kuzatishga imkon beradi. Bundan tashqari ushbu geterotuzilmalarda elektronlar yuqori
xarakatchanlikka ega va effektiv massasi juda kichik qiymatga ega bo’ladi.
Bunday geterotuzilmalar asosida uzoq infraqizil va teragersli diapazonlarda ishlay oladigan
tezkor tranzistorlar, qisqa-to’lqinli kvant kaskadli lazerlar, rezonans-tunnel diodlar va detektorlar
yaratish mumkin. Bunday asboblarni optimal ishlashini ta’minlash - murakkab kvant
nanotuzilmalardagi tok tashuvchilar xarakatlanishi tabiatini mukammal o’rganishni talab etadi.
Tor zonali yarimo’tkazgichlarni o’tkazuvchanlik zonasi kuchli noparabolik xususiyatga ega.
Agar kvant o’ra materiali kuchli legirlangan bo’lsa, birnecha minizonalar to’ldirilishi mumkin. Shu
sababli, elektron asboblarni ishchi xarakteristikasini optimallashtirish – qator fundamental
masalalarni yechishni taqozo etadiki, bu nafaqat energetik spektr, transport xodisalar v.x. balki
turlicha yarimo’tkazgich materiallari asosida yaratilgan nanotuzilmalarda tok tashuvchilarni
statistikasini xam chuqur o’rganishni talab etadi.
Kuchli legirlangan kvant o’radagi elektronlar energiya spektri va transport massasini
eksperimental va nazariy jixatdan o’rganish – birnecha minizonachalar to’ldirilgan sharoitda -
elektron gazini energiya xolatlar zichligi, Fermi energiyasi, entropiyasi, isssiqlik sig’imi v.x. kabi
fundamental xossalari xaqida muxim ma’lumotlar olishga imkon beradi.
Eksperimental ma’lumotlarni interpretasiya qila oladigan effektiv matematik modellarini
yaratish – AlSb/InAs/AlSb kabi chuqur kvant o’rali geterotuzilmalarda kechayotgan fizik jarayonlar
xaqidagi tasavvurlarni yanada rivojlantirishga imkon beradi.
Shu sababli, AlSb/InAs/AlSb kabi geterostrukturalarda kvazi-ikki o’lchamli elektron gazini
xossalarini o’rganish (o’tkazuvchanlik zonasini noparabolik xususiyatlarini xisobga olgan xolda chekli
chuqurlikdagi kvant o’rada elektron spektrini xarakterlovchi matematik modellarini yaratish, gazni
energiya xolatlar zichligini temperaturaga bog’liqligini, minizonalarni to’ldirilishi va transport
massani to’la konsentrasiyaga bog’liqligini aniqlash v.x.) dolzarb ilmiy va amaliy masala xisoblanadi.
|
| |
