|
KVANT O'RADAGI MINIZONALARARO ELEKTRON O'TISH ENERGIYASINI BAHOLASH
Pdf ko'rish
|
| bet | 276/693 | | Sana | 13.05.2024 | | Hajmi | 15,56 Mb. | | #228860 |
Bog'liq ТўпламKVANT O'RADAGI MINIZONALARARO ELEKTRON O'TISH ENERGIYASINI BAHOLASH
A.I.Xalmatov
1
, A.A.Xalmatova
2
, D.M.Muqimjonov
1
1
Namangan muhandislik-texnologiya instituti
2
Namangan viloyati Norin tuman 7-sonli umumiy o’rta ta’lim maktabi
Anotatsiya. Klassik fizika qonunlarini juda kichik massali zarralarga tatbiq qilishda olingan
xulosalar klassik tasavvurlarni tubdan o
ʻ
zgartirishni talab qildi. Klassik fizikada qizdirilgan jism
nurlanishi energiyasining qiymatlari uzluksiz bo
ʻ
ladi, deb faraz qilinadi. 1900-yilda M. Plank
moddada elektromagnit nurlanishni muvozanatda bo
ʻ
lish shartini tadqiq qildi. U nurlanish
energiyasi chiqayotganda yoki yutilayotganda faqat uzlukli (kvantlangan) qiymatlargagina ega
bo
ʻ
lishi mumkinligi to
ʻ
g
ʻ
risidagi gipotezani ilgari surdi. 1905-yilda A. Eynshteyn yorug
ʻ
lik tushayotgan
metallardan tashqariga elektron chiqish hodisasi (fotoeffekt) ni tekshirib, energiya faqat yutilib yoki
chiqibgina qolmay, u nurlanish kvanti — foton ko
ʻ
rinishida ham mavjud bo
ʻ
ladi, degan xulosaga
keldi. Foton energiyasi
�
=
ℎ
�
ga teng, bunda
ℎ
— Plank doimiysi,
�
— elektromagnit nurlanish
chastotasi.
1913-yilda N. Bor yorug
ʻ
likning kvantlar nazariyasini atomlarning tuzilishi masalasiga tatbiq
qilib, atomdagi elektron shu atom yadrosining atrofida klassik mexanika qonunlariga bo
ʻ
ysunadigan
aniq orbitalar bo
ʻ
yicha harakat qilishini ko
ʻ
rsatdi. Bunda orbitalarning har birida elektron aniq
energiyali holatda, ya
ʼ
ni barqaror holatda bo
ʻ
lib, hech qanday nurlanish ro
ʻ
y bermaydi (Bor
postulatlari). Atomning nur yutishi yoki nur chiqarishi faqat elektronning bir orbitadan boshqa
orbitaga o
ʻ
tishi bilan bog
ʻ
liq.
Bor nazariyasi eng sodda atom — vodorod atomining nurlanish xususiyatlarini tushuntirib
bera oldi. Ammo murakkab atomlarga, molekulalarga bu nazariyani qo
ʻ
llashning iloji bo
ʻ
lmadi.
1924-yilda L. de Broyl modda yorug
ʻ
lik kabi ham zarra, ham to
ʻ
lqin xususiyatlariga ega bo
ʻ
ladi,
degan gipotezani ilgari surdi. L. de Broyl aytgan moddiy zarraning to
ʻ
lqin xususiyatlari qar
tomonlama tasdiqlandi. Shunday qilib, korpuskulyar-to
ʻ
lqin dualizmi g
ʻ
oyasi tasdiqlandi: bu g
ʻ
oyaga
binoan, to
ʻ
lqin xususiyatga ega ob
ʼ
yektda zarra xususiyati ham uyg
ʻ
onadi, zarra esa ma
ʼ
lum
sharoitlarda o
ʻ
zini to
ʻ
lqinlardek tutadi.
1926-yilda E. Shryodinger zarralar harakatining to
ʻ
lqin nazariyasi ustida ishlab, moddiy
zarralarning zarra va to
ʻ
lqin xususiyatlarini ifodalovchi tenglamani taklif qildi. Bu tenglama eng
|
| |
