Kimyoviy reaktorlar
Xozirgi kunda kimyo sanoatida foydalanilayotgan reaktsion qurilmalar turi juda ko`p bo`lib, ularni ma`lum fizikaviy jarayonlar (gidrodinamik, issiqlik va diffuzion) yordamida moddalarning kimyoviy o`zgarishi sodir bo`ladi. SHuning uchun ham kimyoviy reaktorlar kimyoviy o`zgartirishlar yordamida xom ashyoni kerakli maxsulotga aylantiruvchi va jarayonni optimal sharoitda borishini ta`minlash maqsadida turli yordamchi qurilmalar bilan bog`langan kompleks qurilmalardir.
Kimyoviy reaktorlarni bir necha kriteriylarga qarab sinflarga ajratiladi:
Jarayonni tashkil etilishiga ko`ra (reagentlarni kiritish va maxsulotni chiqarish usuliga ko`ra):
Uzluksiz faoliyat yurituvchi;
Davriy faoliyat yurituvchi;
s) Yarim davriy faoliyat yurituvchi;
Davriy faoliyat yurituvchi reaktorlarda jarayonning barcha bosqichlari ketma-ket turli vaqtda amalga oshiriladi. Qurilmaga reagentlar reaktsiya boshlanishidan avval kiritilib, maxsulotlar esa qurilma to`xtatilgandan so`ng qurilmadan chiqarib olinadi.
Uzluksiz faoliyat yurituvchi reaktorlarda jarayonning barcha bosqichlari parallel ravishda bir vaqtni o`zida olib boriladi. Yahni qurilmaga reagentlar kiritilishi, kimyoviy reaktsiya va maxsulotni qurilmadan chiqarilishi bir vaqtni o`zida sodir bo`ladi.
Yarim davriy faoliyat yurituvchi reaktorlarda ma`lum reagent qurilmaga uzluksiz ravishda kiritilsa, ikkinchisi davriy ravishda kiritilishi mumkin. Yoki reagentlar uzluksiz kiritilishi va qurilmadan maxsulot davriy ravishda chiqarilib borishi ham mumkin.
Reaktorda borayotgan jarayonning gidrodinamik rejimiga ko`ra:
To`liq siqib chiqaruvchi reaktorlar;
To`liq aralashtiruvchi reaktorlar;
Oraliq turdagi reaktorlar;
Siqib chiqaruvchi reaktorlar –trubka ko`rinishidagi qurilmalar bo`lib, aralashtirish tezligi turli reaktorning turli nuqtalarida turlicha bo`lishi mumkin.
Aralashtiruvchi reaktorlar –asosan xajmiy qurilmalar bo`lib aralashtirish mexanik aralashtirgichlar yoki tsirkulyatsiyali nasoslar yordamida amalga oshiriladi.
Oralik turdagi reaktorlarda yuqoridagi ikkala jarayon ham mahlum miqdorda ko`zatilishi mumkin.
Reaktorlar issiqlik rejimiga ko`ra:
Izotermik reaktorlar;
Adiabatik reaktorlar;
Programmalashtirilgan issiqlik rejimli reaktorlar;
Reaktorlarda atrof muhit bilan issiqlik almashinish sodir bo`lmasa bunday reaktorlar adiabatik kimyoviy reaktorlar deb nomlanadi.
Reaktorda haroratni ushlab turish atrof muxit bilan issiqlik almashinishiga asoslangan bo`lsa bunday reaktorlar izotermik reaktorlar deyiladi
Programmalashtirilgan turdagi reaktorlarda xarorat mahlum darajada kimyoviy reaktsiya issiqligi va mahlum miqdorda atrof muxit bilan issiqlish almashinish xisobiga sodir bo`ladi.
Tuzilishiga (konstruktsiyasiga) ko`ra:
Reaktsion kamera;
Kolonna tipidagi;
Issiqlik almashinish qurilmasi ko`rinishida;
Pech tipidagi va boshqalar;
Qurilmada boradigan kimyoviy jarayonning fazaviy xolatiga ko`ra:
Gomogen;
Geterogen;
Yadro reaktorlari –bu boshqariladigan yadro reaktsiyalari olib boriladigan qurilma bo`lib, natijada katta miqdorda energiya ajralib chiqadi. 1942 yilda AQSH da ishga tushirilgan.
| 