• 1 2 - m a v z u . S a n o a t k o r x o n a l a r i m e n e j m e n t i n i n g u s u l l a r i , r a h b a r l i k v a u n i n g m a d a n i y a t i
  • Asosiy ma’lumotlar 12.1. Menejmentning iqtisodiy usullari
  • Navoiy davlat konchilik instituti ashurova n. B. Atamuradov sh




    Download 4,58 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet117/175
    Sana22.05.2024
    Hajmi4,58 Mb.
    #250503
    1   ...   113   114   115   116   117   118   119   120   ...   175
    Bog'liq
    Navoiy davlat konchilik instituti ashurova n. B. Atamuradov sh

    Boshqaruv bo‘g‘ini - 
    bu 
    boshqaruvning ayrim yoki qator 
    funksiyalarini bajaruvchi mustaqil 
    tuzilmali bo‘limlari hisoblanib, bu 
    bo‘limlar o‘rtasida bog‘lanish va 
    aloqalar gorizantal xarakterga 
    egadir
     
    Boshqaruv bosqichi - 
    bu 
    iyerarxiyaning muayyan 
    darajasida amal qiladigan 
    bo‘g‘indir


    205 
    1 2 - m a v z u . S a n o a t k o r x o n a l a r i m e n e j m e n t i n i n g
    u s u l l a r i , r a h b a r l i k v a u n i n g m a d a n i y a t i
     
    Mavzuning maqsadi:
    Тalabalarda boshqaruv usullari va boshqaruv 
    qarorlarini asosiy tayanch so’z va iboralar hamda masalalar, muammoli savollar, 
    krossvord va boshqotirmalar yechish orqali bilim va ko’nikmasini shakllantirishga 
    ko’maklashishdan iborat. 
    Asosiy ma’lumotlar
    12.1. Menejmentning iqtisodiy usullari 
    Boshqaruv usullari bu boshqaruv sub’ektining boshqaruv ob’ektiga maqsadli 
    yo’naltirilgan ta’sir o’tkazishning usullari, ya’ni boshqaruvchining u 
    boshqarayotgan ishlab chiqarish kollektiviga qo’yilgan maqsadlarga erishish 
    jarayonida uning faoliyati koordinatsiyasini ta’minlashdir. 
    Boshqaruv usullari vositasida iqtisodiy jarayonlarga va ishlab chiqarish 
    katnashchilariga moddiy, moliyaviy, energiya, mehnat resurslarini imkoni boricha 
    kam sarf qilib yuqori natijalarga erishish maqsadida ta’sir etiladi. Ishlab chiqarish 
    samaradorligi ko’p jihatdan boshqaruv usullari mukammalligi va shakllanligi bilan 
    uzviy bog’liqdir. 
    Boshqaruv usullari boshqaruv fanida muhim o’rinni egallab, boshqaruv 
    qonun va tamoyillari bilan uzviy bog’liqdir. Mehnat jamoasiga ta’sir etish usullari 
    orasida boshqaruv mexanizmi uchun bozor iqtisodiyoti sharoitida boshqaruv 
    ob’ektiv qonunlari talablariga muvofiq keluvchilarigina eng maqbul va maqsadga 
    muvofiq deb hisoblanadi. Buning mohiyati shundaki, boshqaruv usullari bozor 
    iqtisodiyotiga mansub qonunlar tizimi bilan uzviy bog’liqdir. 
    Boshqaruv usullari tashqi va ichki omillar ta’sirida o’zgaradi. Тashqi 
    omillarga: tashqi va ichki sharoit o’zgarishi, iqtisodiyotni boshqarishda tub 
    islohotlarni amalga oshirish, xalq xo’jaligining texnikaviy qurollanganlik darajasini 
    boshqarish tizimida o’zgarishlar (iqtisodiy islohotlar, iqtisodiyotni boshqarishning 
    tarmoq tizimidan hududiy tizimiga o’tish va h.k.) kiradi. Ichki omillarga: jumlasiga 


    206 
    yirik ishlab chiqarish birlashmalarini tashkil etish asosida ishlab chiqarish 
    konsentratsiyasini amalga oshirish; korxona kattaligi o’zgarishi natijasida uning bir 
    guruhdan ikkinchisiga o’tkazilishi; ishlab chiqarish ixtisoslashish darajasi 
    o’zgarishi; mehnatning texnika bilan ta’minlanish darajasi yaxshilanishi; ishlab 
    chiqarishni rejalashtirish va jadal tartibga solishning mavjud usullarini 
    takomillashtirish va yangilarini joriy qilish (tarmoqli rejalashtirish va boshqarish; 
    ishlab chiqarishni uzluksiz tezkor rejalashtirish, ishlab chiqarishni boshqarishni 
    avtomatlashtirilgan tizimini qo’llash va h.k.) kiritish mumkin.
    Хalq xo’jaligini boshqarishda quyidagi usullardan foydalaniladi: iqtisodiy
    tashkiliy, ijtimoiy, ruhiy va huquqiy. Boshqaruvning bu usullari o’zaro uzviy 
    bog’liqdir, shu sababli ularning birortasiga ortiqcha ahamiyat berish butun ishlab 
    chiqarishning me’yoriy borishining buzilishiga olib keladi. Hozirgi davrda bozor 
    iqtisodiyotini boshqarishning iqtisodiy usullari muhim ahamiyat kasb etmokda. 
    Iqtisodiy usullar
    iqtisodiy ta’sir vositalari yig’indisidan (narx, kredit, biznes-
    reja, foyda, soliqlar, ish haqi, iqtisodiy rag’batlantirish va h.k.), ya’ni xo’jalik 
    faoliyatiga ta’sir etishning xar bir jamoa mos xo’jalik bo’g’ini bilan uzviy aloqada 
    amal qilishini ta’minlovchi tadbirlaridan iboratdir. 
    Boshqaruvning iqtisodiy usullari kishilarga iqtisodiy manfaatlar orqali ta’sir 
    ko’rsatadi. 
    Iqtisodiy usullarning mohiyati xodimlar va ishlab chiqarish jamoasiga ular 
    manfaati bo’lishini ta’minlovchi iqtisodiy sharoit yaratishdan iboratdir. Boshqaruv 
    usullari tizimida iqtisodiy usullar yetakchi urinni egalaydi. 
    Bozor mexanizmining muhim vazifalaridan biri biznes reja va bozorning 
    uzviy bog’liq bo’lishiga imkon yaratuvchi pul va tovar resurslari to’g’ri nisbatini 
    ta’minlashdir. 
    Bozor – bu tovar-pul munosabatlarining doimo saqlanuvchi balansidir. Bozor 
    munosabatlari sharoitida rejali iqtisodiyotga nisbatan qat’iy boshqaruv tizimi 
    o’rnatiladi. Bozor tamoyillari xo’jalik rahbarlaridan tashabbuskorlik, korxona 
    faoliyati masalalari bo’yicha yuqori natijalarga erishish maqsadida qayishqoqlik, 
    tavakkalchilikni talab etadi. 


    207 
    Bozor iqtisodiyoti ma’muriy-buyruqbozlik tizimiga nisbatan qarama-qarshi 
    tizim bo’lib, bozorda narx, soliq, kredit vositasida tartibga solish eng avvalo ijtimoiy 
    maqsadda amalga oshiriladi. Bozor iqtisodiyoti sharoitida narx va ish haqi 
    o’zgarishni qat’iy tartibga solmay barqarorlikka erishib bo’lmaydi. 
    Shunday qilib, boshqaruvning iqtisodiy usullari juda keng imkoniyatlarga ega 
    bo’lib, ular mohirona va o’z vaqtida tashkiliy-farmoyish, ijtimoiy-ruhiy va huquqiy 
    usullar bilan qo’shib olib borilgan taqdirda yaxshi natijalarga erishish mumkin.
    Korxonalar, aksioner jamiyatlari, firmalarda muhim boshqaruv usullaridan 
    biri – 
    biznes-rejalardir
    . U iqtisodiy jarayonlarni umummilliy manfaatlarni ko’zlab, 
    xo’jalik amaliyotida ob’ektiv iqtisodiy qonunlardan foydalanish asosida, ongli 
    ravishda, bir maqsadga intilgan holda boshqarishning o’zaro uzviy bog’liq tizimidan 
    iboratdir. 
    Biznes-reja vositasida hal etiladigan asosiy vazifalar quyidagilardan iborat: 
    iqtisodiyot rivojlanishi yo’nalishlari va maqsadlarni amalga oshirish yo’llarini 
    ko’rsatish, iqtisodiyotning barqaror, mutanosib o’sishini ta’minlash, moddiy, 
    mehnat va moliyaviy resurslarni tarmoqlar va ishlab chiqarishlar o’rtasida 
    taqsimlash va qayta taqsimlash, fan-texnika taraqqiyoti yutuqlarini joriy etishni 
    ta’minlash; tarmoqlararo integratsiya, tarmoq ichida ixtisoslashuv va sanoat 
    kooperatsiyasini chuqurlashtirish; xo’jalik yurituvchi sub’ektlar faoliyatini tezkor 
    tartibga solish va koordinatsiya qilish. 
    Biznes-reja korxona, aksionerlar jamiyati, konsernlar faoliyatining barcha 
    tomonlarini: mahsulot ishlab chiqarish va sotish; moddiy-texnikaviy ta’minot va 
    ishlab chiqarish fondlaridan foydalanish, mehnat va ish xaki, jamoada ijtimoiy 
    jarayonlar va h.k. larni qamrab oladi. Bozor munosabatlari sharoitida ularga 
    rejalashtirish borasida keng huquqlar beriladi. 

    Download 4,58 Mb.
    1   ...   113   114   115   116   117   118   119   120   ...   175




    Download 4,58 Mb.
    Pdf ko'rish

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



    Navoiy davlat konchilik instituti ashurova n. B. Atamuradov sh

    Download 4,58 Mb.
    Pdf ko'rish