51
2.1-rasm. 8-razryadli so‘z uzunligiga ega 64 Kbaytli asosiy xotira.
Ushbu asosiy xotirada yacheykalar adreslarining qiymati
0000 dan
FFFF gacha
o‘zgarishi mumkin. Asosiy xotiraning umumiy xajmi 64 Kbayt (FFFF – 16 bit,
2
16
=65536 bayt). Hozirda bunday hajmli xotiralar – o‘rnatiladigan kompyuterlarda,
ya’ni kontrollerlarda ishlatilmoqda. Odatda asosiy xotira adreslari 16-lik sanoq
sistemasida ifodalanadi.
2.2-rasmda so‘z uzunligi 32-razryadga teng bo‘lgan
asosiy xotira
tasvirlangan. Bunday so‘z uzunligiga ega xotiralar, Pentium protsessorlari
o‘rnatilgan kompyuterlarda ishlatilmoqda. Ularda yacheykalarning adreslari
0000
0000 dan
FFFF FFFF gacha o‘zgarishi mumkin. Xotiraning umumiy xajmi 4
Gbayt (FFFF FFFF – 32 bit, 2
32
= 4294967296 bayt). So‘z uzunligi 32-razryadli
xotiralarda baytlar o‘ngdan chapga yoki chapdan o‘ngga
qarab joylashtirilishi
mumkin.
52
2.2-rasm. 32-razryadga so‘z
uzunligiga ega, baytlari teskari tartibda
joylashtirilgan 4 Gbaytli asosiy xotira.
2.2-rasmda keltirilgan xotirada Pentium protsessorli kompyuterlardagi kabi,
baytlar o‘ngdan chapga qarab joylashtirilgan. Bu
baytlarni teskari tartibda
joylashtirish deb ataladi (rus tilida – obratnыy poryadok sledovaniya baytov).
2.3-rasmda esa baytlar to‘g‘ri tartibda joylashtirilgan xotira chizmasi
keltirilgan.
Bu xildagi xotira baytlar to‘g‘ri tartibda joylashtirilgan xotira deb
ataladi (rus tilida – pryamoy poryadok sledovaniya baytov) va u SPARS oilasiga
mansub protsessorlarga ega bo‘lgan serverlarda ishlatiladi.
53
2.3-rasm. 32-razryadga so‘z uzunligiga ega, baytlari to‘g‘ri tartibda
joylashtirilgan 4 Gbaytli asosiy xotira.
Buyruqlarni xotiradan o‘qish misolida, xotiraga murojaat qilish qanday
amalga oshirilishini ko‘rib chiqamiz. 2.4-rasmda asosiy xotiraga murojaat qilish
jarayoni ko‘rsatilgan.
Protsessorning
IP (Instruction Pointer) yoki
PC (Program Counter) deb
nomlanuvchi
registri, tartib bo‘yicha bajarilishi kerak bo‘lgan buyruq adresini
ko‘rsatish uchun ishlatiladi. Ushbu registr buyruqlar sanagichi yoki buyruqlar
ko‘rsatgichi deb nomlanadi. PC registrida yozilgan adres, ya’ni
navbatdagi
bajarilishi kerak bo‘lgan buyruqning adresi, protsessorning adres shinasi yordamida
asosiy xotira bilan bog‘lanuvchi porti - adres registri orqali xotiraning, xotira adresi
registriga uzatiladi. Shundan so‘ng xotiraning ma’lumotlar registriga ushbu adres
bo‘yicha yozilgan ma’lumot chiqariladi. Bu ma’lumot, ma’lumotlar shinasi orqali
protsessorning registrlaridan biriga, masalan akkumulyatorga, ya’ni A registriga
kelib tushadi.
55
2.5-rasm. Real va himoyalangan rejimlarda asosiy xotiraning tuzilishi.
Real rejimda
xotiraga murojaat qilish segmentlarga murojaat qilish orqali,
himoyalangan rejimda esa,
sahifalarga murojaat qilish orqali amalga oshiriladi.
Bitta segmentning xajmi – 64 Kbayt, sahifaning xajmi esa – 4 Kbaytga ega bo‘ladi.
