1. Pedagogikkompetentlikvaungaxossifatlar.
Bozormunosabatlarisharoitidamehnatbozoridaustuvoro‘rinegallagankuchliraqobatgabardoshlibo‘lish har birmutaxassisdankasbiykompetentlikkaegabo‘lish, uniizchilravishdaoshiribborishnitaqozoetmoqda. Xo‘sh, kompetentliknima? Kasbiykompetentliknegizidaqandaysifatlaraksetadi? Pedagogo‘zidaqandaykompetentliksifatlariniyoritaolishizarur. Aynio‘rindashuva shunga yondoshg‘oyalaryuzasidanso‘zyuritiladi.
“Kompetentlik” tushunchasita’limsohasigapsixologikizlanishlarnatijasidakiribkelgan. Shu sabablikompetentlik “noan’anaviyvaziyatlar, kutilmaganhollardamutaxassisningo‘ziniqandaytutishi, muloqotgakirishishi, raqiblarbilano‘zaromunosabatlardayangiyo‘ltutishi, noaniqvazifalarnibajarishda, ziddiyatlargato‘lama’lumotlardanfoydalanishda, izchilrivojlanibboruvchivamurakkabjarayonlardaharakatlanishrejasigaegalik”nianglatadi.
Kasbiykompetentlik-mutaxassistomonidankasbiyfaoliyatniamalgaoshirishuchunzarurbo‘lganbilim, ko‘nikmavamalakalarningegallanishivaularniamaldayuqoridarajadaqo‘llayolinishiKasbiykompetentlikmutaxassistomonidanalohidabilim, malakalarningegallanishiniemas, balki har birmustaqilyo‘nalishbo‘yichaintegrativbilimlarvaharakatlarningo‘zlashtirilishininazardatutadi. Shuningdek, kompetensiyamutaxassislikbilimlarinidoimoboyitibborishni, yangiaxborotlarnio‘rganishni, muhimijtimoiytalablarnianglayolishni, yangima’lumotlarniizlabtopish, ularniqaytaishlashvao‘zfaoliyatidaqo‘llaybilishnitaqozoetadi.
Kasbiykompetentlikquyidagiholatlardayaqqolnamoyonbo‘ladi:
- murakkabjarayonlarda;
- noaniqvazifalarnibajarishda;
- bir-birigazidma’lumotlardanfoydalanishda;
- kutilmaganvaziyatlarda harakat rejasigaegabo‘laolishda.
Kasbiykompetentsiyagaegamutahassis:
- o‘zbilimlariniizchilboyitibboradi;
- yangiaxborotnio‘zlashtiradi;
- davrtalablarinichuquranglaydi;
- yangibilimlarniizlabtopadi;
- ularniqaytaishlaydivao‘zamaliyfaoliyatidasamaraliqullaydi.
Kasbiykompetentliksifatlari.
Quyidakasbiykompetentliknegizidaaksetuvchisifatlarningmohiyatiqisqachayoritiladi.
1. Ijtimoiykompetentlik – ijtimoiymunosabatlardafaollikko‘rsatishko‘nikma, malakalarigaegalik, kasbiyfaoliyatdasub’ektlarbilanmuloqotgakirishaolish.
2. Maxsuskompetentlik – kasbiy-pedagogikfaoliyatnitashkiletishgatayyorlanish, kasbiy-pedagogikvazifalarnioqilonahalqilish, faoliyatinatijalarini real baholash, BKMniizchilrivojlantiribborishbo‘lib, ushbukompetentliknegizidapsixologik, metodik, informatsion, kreativ, innovatsionvakommunikativkompetentlikko‘zgatashlanadi. Ularo‘zidaquyidagimazmunniifodalaydi:
1) psixologikkompetentlik – pedagogikjarayondasog‘lompsixologikmuhitniyarataolish, talabalarvata’limjarayoniningboshqaishtirokchilaribilanijobiymuloqotnitashkiletish, turlisalbiypsixologikziddiyatlarnio‘zvaqtidaanglayolishvabartaraf eta olish;
2) metodikkompetentlik – pedagogikjarayonnimetodikjihatdanoqilonatashkiletish, ta’limyokitarbiyaviyfaoliyatshakllarinito‘g‘ribelgilash, metodvavositalarnimaqsadgamuvofiqtanlayolish, metodlarnisamaraliqo‘llayolish, vositalarnimuvaffaqiyatliqo‘llash;
3) informatsionkompetentlik – axborotmuhitidazarur, muhim, kerakli, foydalima’lumotlarniizlash, yig‘ish, saralash, qaytaishlashvaulardanmaqsadli, o‘rinli, samaralifoydalanish;
4) kreativkompetentlik – pedagogikfaoliyatgatanqidiy, ijodiyyondashish, o‘ziningijodkorlikmalakalarigaegaligininamoyish eta olish;
5) innovatsionkompetentlik – pedagogikjarayonnitakomillashtirish, ta’limsifatiniyaxshilash, tarbiyajarayoniningsamaradorliginioshirishgadoiryangig‘oyalarniilgarisurish, ularniamaliyotgasamaralitatbiqetish;
6) kommunikativkompetentlik – ta’limjarayoniningbarchaishtirokchilari, jumladan, talabalarbilansamimiymuloqotdabo‘lish, ularnitinglaybilish, ulargaijobiyta’sirko‘rsataolish.
|
