|
Norqulov jaloliddin o’tkir o’G’li —korxonalarda personalni boshqarish tizimini va rahbarlik uslubini takomillashtirish”
|
| bet | 17/24 | | Sana | 11.02.2024 | | Hajmi | 334,11 Kb. | | #154731 |
Bog'liq aaaa64
yo’lga qo’yilgan. Bu toifadagi korxonalar tashkil etilishi vaqtida ishlab chiqarishni eng zamonaviy texnologiyalar asosiga qo'yishni rejalagan bo’lsalar, 1 mln. yuan (120 ming AQSH dollari) miqdoridagi grant olish huquqiga ega bo’ladilar. Ishlab chiqarishni yanada kengaytiradigan bo’lsalar 2 mln. yuangacha, texnologiyalarni modernizatsiya qilishga 1 mln. yuandan 2 mln. Yuangacha moliyaviy yordam - subsidiya olish imkoniyatiga ega bo’ladilar.
Jahon banki ma’lumotlari ham ishlab chiqarish samaradorligini oshirishda xodimni mehnatga bo’lgan qiziqtirish bu omili hal qiluvchi rolidan yaqqol dalolat beradi. Chunonchi, ushbu ma’lumotlarga ko’ra AQSh milliy daromadining 76,0 % bevosita ana shu “inson salohiyati” - uning bilimi, malakasi, tajribasi, tashabbuskorligi, korxonasiga sadoqati natijasidir. Garbiy Yevropa mamlakatlarida ham korxonalar ishlab chiqarish samaradorligining 74,0 %i “inson salohiyati” ulushiga to’g’ri kelayotgan ekan. 15
Bozor iqtisodiyoti taraqqiy etgan davlatlardagi kompaniya va firmalarda qo’llaniladigan moddiy jihatdan rag’batlantirishning quyidagi asosiy shakllari keltirilgan:
Mukofotlar (bonuslar), ish haqi, foydaga sheriklik, qo’shimcha to’lovlar rejasi, kechiktirilgan to’lovlar, aksiya sarmoyasida ishtirok etish, korxona transporti, transport xarajatini to’lash, stipendiya berish dasturi, ta’lim olishda, yordam berish, ovqatlanishni qoplash, firma mahsulotini sotib olish uchun chegirma, maslahat xizmatlari, jamoa bilan dam olish, klubga a’zolik (sport, qiziqish bo'yicha va h.k., kredit olish asotsatsiyalari, hayotni sug’urta qilish, xodimlar musobaqasi, kasaba uyushmalariga a’zolik, tibbiy ko’rikdan o’tish, qaramog’idagi oila a’zolari hayotini sug’urta qilish, baxtsiz hodisalardan sug’urta qilish, tibbiy xizmat, baxtsiz hodisalardan sug’urta qilish, qarmog’idagi oila a’zolari hayotini sug’urta qilish, jamg’armalar, pensiya, ta’til, dam olish kunlari, jamg’arlar fondlari va h. k.
Iqtisodchi olimlardan E.Meyo birinchilar qatori ilmiy asoslangan ish operatsiyalari hamda ish haqi miqdori yuqoriligining o’zigina hamisha ham mehnat unumdorligin ioshirishga xizmat qilmasligini aniqladi. Uning tadqiqotlari mehnat motivatsiyasi psixologik jihatlariga e’tiborni kuchaytirish zarurligini ko’rsatdi. Natijada “insonni boshqarish” nazariyasi yuzaga chiqdi. Mehnat motivatsiyasida xodimlar yoshini ham hisobga olish kerak. Albatta, ishlab chiqarishni tashkil etish, texnologiya darajasi O’zbekistondagidan farq qiladigan taraqqiy etgan davlatlardagi kompaniya va firmalarda qo’llanilayotgan mehnat motivatsiyasi tajribasini mamlakat ishlab chiqarishlariga aynan ko’chirish bilan ko’zlangan natijaga erishib bo’lmaydi. Lekin, jahon korxonalari yengil g’or tajribalarini o’rganish, umumlashtirish, tahlil etish asosida ishlab chiqilgan shunday hammabop qoidalar mavjudki, ulardan ijodiy foydalanmasdan korxonani oyoqqa turg'izish, bozordagi keskin raqobat sharoitlarida muvaffaqiyatli faoliyat yurgizishini ta’minlash juda mushkul. Mehnat motivatsiyasi korxona muvaffaqiyatini ta’minlaydigan ana shunday omillarning eng asosiylaridan biridir. Korporatsiyaning muvaffaqiyatli faoliyat yuritishining muhim sharti - xodimlar bilan ishlashga ajratiladigan mablag’larini oshirish hisoblanadi.
8- jadval.
Xodimlarni boshqarishga yondashuvlar.16
Amerika firmalari
|
Yapon firmalari
|
ishchining: ish talablariga; vazifalarga;
mansab majburiyatlariga;
mehnat axloqi talablariga muvofiqligi
(joriy vazifalarga mo’ljallanish)
|
ishchining ta’lim sifati va shaxsiy salohiyatiga yo’nalganlik (uzoq istiqbolga mo’ljallanish)
|
AQSh va Kanada kabi industrial mamlakatlarning firmalarida erkin “kirish- chiqish” kadrlar siyosati olib boriladi. Kadrlarni tanlash jarayoni uncha murakkab
bo’lmay, iqtisodiy vaziyatga qarab, ishchilar ishdan bo’shatilishi yoki boshqasiga o’tkazilishi mumkin edi. Yangi texnologiyalarni joriy etish rejalashtirilganda oddiy ishchilar jiddiy e’tiborga olinmasdi.
Yuqoridagi nuqtai nazar tufayli xodimlarni boshqarish yollash, ishdan bo’shatish, maosh, nazorat, mehnat sharoitini tartibga solish kabi dastaklar bilangina chegaralanib qolgandi. Ko’rsatgan xizmatni e’tirof etish, majburiyat taqsimoti, rag’batlantirish tizimi kabi motivatsiyali va ijtimoiy omillarga kamroq e’tibor berilardi. Ushbu yondashuvda firmaning raqobat kurashidagi muvaffaqiyati, asosan, texnologiya va marketing sohasiga bog’liq, deb qaralib, kadrlar salohiyatining xususiyatlari esa ikkinchi darajali ahamiyatga ega edi. Yapon firmalari o’z tovarlarining yuqori sifatliligi bilan amerika fIrmalarini tashqi bozorlardan siqib chiqara boshlagach, amerikaliklarning “ko’zi ochildi” va amerika olimlari hamda menejerlari vujudga kelgan ahvolning sabablarini chuqur o’rganishga kirishdilar. Sir oddiygina bo’lib chiqdi, yapon menejmenti - avvalo inson omiliga asoslanar ekan. Shu o’rinda yirik yapon-amerika qo’shma korxonasi rahbarining fikrini keltirish o’rinli: “Firmamizga tashrif buyurgan ko’plab xorijliklar bizning ham AQSh, ham Yevropada bir xil bo’lgan texnologiya va xom- ashyodan foydalanib, yuqori sifat darajasiga erishishimizga ajablanishadi. Ammo, ular sifatni dastgohlar emas, balki insonlar berishini idrok etishmaydi”.
Yaponiya dunyoda birinchi bo’lib, kam xarajatli, yuqori sifatli mahsulotlar tayyorlashda korxonaning barcha ishchilarini o’ziga jalb qiladigan “inson qiyofasidagi” zamonaviy menejmentni rivojlantirdi. Ko’plab yapon firmalarida har bir operatsiya ijrochisi navbatdagi operatsiyani bajaruvchisiga o’zining iste’molchisi sifatida qaraydi va yuqori mas’uliyatni his qiladi. Inson psixologiyasi va ijtimoiy mavqeini hisobga oluvchi bu menejment boshqa rivojlangan mamlakatlarning xodimlarni boshqarishdagi an’anaviy usullarini takomillashtirishga turtki bermay qolmadi. Xodimlar xatti-harakatining ratsionallik va novatorlik uslublari o’rtasida vujudga kelgan tanazzul ochiq ko’rina boshlagan paytda ishchilar o’zlarini ijodkor shaxs sifatida anglay boshlagani va malaka
darajalarining ortishi sababli ham, xodimlarni boshqarish usullarini
|
|
Bosh sahifa
Aloqalar
Bosh sahifa
Norqulov jaloliddin o’tkir o’G’li —korxonalarda personalni boshqarish tizimini va rahbarlik uslubini takomillashtirish”
|
