YoNG`İNNİ UChİRİShDA QULLANİLADİGAN MODDALAR

Qishloq xwjaligi bino va inshootlarining yong`inni wchirish uchun suv, suv bug`i, kwpik, inert gazlar, poroshoklari (kukunlar), siqilgan havo va qattiq moddalar keng qwllaniladi. wt wchirish moddalari elektr wtkazish (suv va boshq.) va elektr wtkazmaslik (gazlar, kukunlar) xossalariga ega bwladi. Shuningdek, zaharli (3,5-brom-etil, freon), kam zaharli (azot, kwmir kislota) va zaharsiz (suv, kwpik, kukunlar) turlarga bwlinadi. Shuning uchun ishlab chiqarish ob`ektlari va maydonlarini yong`in wchirish moddalari bilan

ta`minlashda va yong`inni wchirishda biror uslubni qabul qilganda ularni hisobga olish kerak.

Suv - eng kwp tarqalgan, oson topiladigan, qulay ishlatiladigan wt wchiruvchi modda hisoblanadi. U yuqori issiqlik sig`imiga ega bwlgani uchun olovni wchirish jarayonida yonayotgan moddalardan juda kwp issiqlikni oladi. Bir gramm suvni bug`ga aylantirish uchun 2,26 kJ issiqlik sarf qilinadi. Suvning kamchiliklari - issiqlik sig`imidan foydalanish koeffisienti past, elektr wtkazuvchan, chang qatlamiga ta`sir etganda portlovchi xavfli 130

aralashma hosil qiladi. Shu sababli suv kwp holatlarda ishlatilmaydi.

Ayniqsa kalsiy karbidga suv tushganda yong`in sodir bwladi va portlashga xavfli gaz-asetilen ajraladi, swndirilmagan ohak esa - juda katta issiqlik chiqarib, yonidagi yonuvchi materiallarni yondiradi.

Kwpincha yong`inni wchirish uchun suv va 3-10% li brometil va boshqa aralashmalardan tayyorlangan eritmalar ishlatiladi. Eritmani namlaydi, sovitadi va yonuvchi materialni bug` bilan qoplaydi. Kwpik sovutkich vazifasini bajarib, ma`lum vaqt ichida kislorodni issiq yuzaga kirishiga qarshi turish qobiliyati ega. Kimyoviy kwpik kwpiksimon kukunlarni qwllaganda generatorlar yordamida hosil qilinadi. Kwpik kukun sariq-kul rang kwrinishada bwlib, kislota va ishqordan iborat. Kislota qismiga odatda mayin maydalangan alyuminiy sulfat, ishqorga esa - maydalangan natriy gidrokarbonat olinadi. Bu kwpik neft maqsulotlari, spirt, aseton va boshqa moddalarni wchirishda qwllaniladi. Kimyoviy kwpik hajmi bwyicha 80% karbonat angidrid, 19,7% suv va 0,3% kwpik hosil qiluvchi moddadan iborat. Kwpikning turg`unligi (twla parchalanguncha) 40 daqiqaga yaqin. Mexanikaviy-havo kwpik neft mahsulotlarini wchirishda qwllaniladi. U suv, havo va kwpik hosil qiluvchi moddalarni maxsus elektr generator stvollarida va wt wchirgichlarda tez aralashishi natijasida olinadi. Mexanikaviy havo kwpik amalda agressiv kimyoviy xossalarga ega emas, kimyoviy kwpikka nisbatan elektr wtkazuvchanligi kamroq bwlgani uchun elektr qurilmalarni kuchlanishi bwlganda ham (masofadan turib, tizillab chiquvchi kwpik bilan) wchirishda qwllaniladi.

Karbonat angidrid gazi - SO2, - inert, rangsiz gaz, havodan 1.5 marta og`ir, 0° da bosimi 3,6 MPa da suyuq holatga aylanadi. Ut wchirgichdan purkalganda juda tez kengayadi (500 martagacha) va past (-72°) haroratli, qorsimon massaga aylanadi. Karbonat angidridning asosiy xosslaridan biri shundan iboratki, u erimasdan twg`ridan-twg`ri gaz holatiga aylanadi. Karbonat angidrid gazining elektr neytralligi kuchlanish ostida bwlgan elektr qurilmalarni wchirishda qwllash imkoniyatini beradi. Yonayotgan xonadagi hajmga nisbatan SO2 aralashmasi 30% dan kam bwlmasa karbonat angidrid

gazi ishlatilganda yong`in butunlay twxtaydi. Bu gaz yordamida berk imoratlarni wchirishda yaxshi natijalar olinadi.

Kukunlar suv bilan reaksiyaga kirishuvchi ishqoriy metallar, alyuminiy organik birikmalar, fosfor. yonuvchi suyuqliklar va boshqa moddalar. Ular suv va kwpikdan buziluvchi qimmatli xujjatlar, suratlar va boshqa qimmatbaho materiallarni wchirish uchun mwljallangan. Kukunli wt wchirgichlar PS-1 va PS-2 tarkibi bilan ishlab chiqariladi. Kukun elektr wtkazmaydi, odam uchun zararsiz, arzon, tashish va saqlash qulay. Past haroratda muzlamaydi. Juda kwp yonuvchi suyuqliklarni wchirishda qwllaniladi.