• Umumiy astronomiya
  • Nukus davlat pedagogika instituti "kelishilgan"




    Download 2,1 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet13/196
    Sana09.12.2023
    Hajmi2,1 Mb.
    #114299
    1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   196
    Bog'liq
    Nukus davlat pedagogika instituti kelishilgan

    “Astronomiya” kursi 


    13 
    ―Astronomiya kursi‖ fani o‗z ichiga ―Umumiy astronomiya‖, 
    ―Kosmonavtika asoslari‖ va ―Astrofizika ‖ kurslarini o‗z ichiga olib, u 
    bakalavriatning ― 5110200 – Fizika va astronomiya o‗qitish metodikasi‖ tálim 
    yo‗nalishi bo‗yicha tahsil olayotgan talabalarga shunday nom bilan o‗qitiladi. 
    Mazkur kurs, eslatilgan ixtisoslik bo‗yicha o‗quv rejasida belgilangan 
    tabiiy–matematik bilimlar ichida, bo‗lajak fizika va astronomiya o‗qituvchilarini 
    tayyorlashda eng muhim o‗rinni egallab, bu fanlar yuzasidan o‗qituvchining 
    kompitentligi va intellektualligini tayyorlashda alohida o‗rinni egallaydi. O‗rta 
    umumtálim maktablari, akademik litsey va kasb-hunar kollejlarida fizika va 
    astronomiyani samarali o‗qitish, eng avvalo o‗qituvchining bu fanlar yuzasidan 
    erishgan bilimlari, malakalari va ko‗nikmalari bilan belgilanadi.
    Umumiy astronomiya 
    Astronomiya fani, uning bo‗limlari va boshqa fanlar bilan aloqadorligi. 
    Olam tuzilishi haqida zamonaviy tasavvurlarni shakllantirish (qisqacha tarixiy 
    ocherk). Yulduzlar osmoni va uning aylanishi. Osmon sferasi, uning asosiy nuqta, 
    chiziq va aylanalari. Quyoshning yillik ko‗rinma harakati. Ekliptika. Gorizontal, 
    ekvatorial va ekliptikal koordinatalar sistemasi. Olam qutbining balandligi haqida 
    teorema. Turli geografik kenglamalarda osmon sferasining sutkalik ko‗rinma 
    aylanishi. Quyosh sutkalik harakatining yil davomida o‗zgarishi. 
    YOritgichlarning 
    kul‘minatsiyasi va kulminatsiya balandliklari. Joyning 
    kenglamasini taqribiy hisoblash. Vaqtni o‗lchash asoslari. Yulduz vaqti. Haqiqiy 
    va o‗rtacha quyosh vaqtlari. Vaqt tenglamasi. Mahalliy va Dunyo vaqtlari. Poyas 
    va dekret vaqtlari. Ular orasida bog‗lanish. Sananing o‗zgartirish chizig‗i. 
    Kalendarlar. Quyosh kalendarlari. Oy kalendarlari. Xijriy kalendarlar. Quyosh-Oy 
    kalendari va muchal haqida tushuncha. U.Xayyom taqvimi. 
    Planetalarning konfiguratsiyalari, siderik va sinodik davrlari. Keplerning 
    umumlashgan qonunlari. Yoritgichlarning sutkalik va gorizontal paralliksini 
    hisoblash. Quyosh sistemasi jismlarigacha bo‗lgan masofalarni aniqlash. 
    Astronomiyada uzunlik o‗lchov birliklari. Butun olam tortishish qonuni ikki jism 
    masalasi. Kosmik tezliklar. Quyosh sistemasi jismlarning massalarini hisoblash. 
    Oy harakati va fazalari. Oyning siderik va sinodik davrlari. Quyosh va OY 
    tutilishlari. Tutilish shartlari. Saros. Yer sirtining ko‗tarilishi va pasayishi (Oy va 
    Quyosh tásirida). 
    Astrofizik metodlar. Keng to‗lqinli astronomiyaning shakllanishi. Yer 
    atmosferasidan tashqi astronomiya. Astrofizik instrumentlar. Optik va 
    radioteleskoplar. 
    Ularning 
    xarakteristikalari. 
    Teleskoplarning 
    o‗rnatilishi. 
    Dunyoning 
    yirik 
    astronomik 
    observatoriyalari. 
    Ulug‗bek rasadxonasi. 
    Astrofotometriya haqida tushuncha. Ko‗rinma yulduz kattaligi. Nurlanish 
    qonunlari spektral qonuniyatlar va osmon jismlari tabiatini o‗rganishda ularning 
    qo‗llanilishi. Quyosh xaqida umumiy málumot. Fotosfera va undagi ob‘ektlar. 
    Quyoshning dog‗li faoliyati. 
    Xromosfera va uning ob‘ektlari. Quyosh toji va uning radionurlanishi, fizik 
    tabiati. Quyoshning ichki tuzilishi. Uning yadroviy energiya manbai. Quyosh 
    aktivligi va uning Erga tásiri. Yer - Oy tizimi. Yerning fizik tabiati. Oyning fizik 


    14 
    tabiati. Yer bilan bog‗liq ekologik muammolar. Quyoshning ichki tuzilishi. Uning 
    yadroviy energiya manbai. Quyosh aktivligi va uning Yerga tásiri. Yer - Oy
    tizimi. Yerning fizik tabiati. Oyning fizik tabiati. Yer bilan bog‗liq ekologik 
    muammolar. Mayda planetalar. Kometalar va ularning dumlari. Meteorlar, 
    bolidlar. Meteor «yomg‗irlari» va parchalangan kometalar orbitalari. Metereorlar.
    Yillik parallaks. Yulduzlargacha masofalarni hisoblashning trigonometrik 
    usuli. Absolyut yulduz kattaligi. Spektral parallaks haqida tushuncha. 
    Yulduzlarning spektral sinflari. Yulduzlarning tempraturasi va yorqinligi. Spektr – 
    yorqinlik diagrammasi. Yulduzlarning radiuslarini hisoblash. Vizual va tutiluvchi 
    qo‗shaloq yulduzlar. Qo‗shaloqlarning massalarini hisoblash. Spektral qushaloq 
    yulduzlar. Ularning nuriy tezliklarini egriligiga ko‗ra orbitalarini hisoblash haqida 
    tushuncha. Fizik o‗zgaruvchann yulduzlar. Pulsatsiyalanuvchi o‗zgaruvchilar. 
    Sefeidalar. Eruptiv o‗zgaruvchi yulduzlar. Yangi va o‗ta yangi yulduzlar Pulsarlar 
    (neytron yulduzlar). Qora o‗ralar haqida tushuncha.
    Yulduzlarning ichki energiya manbalari, ularning evolyusiyasi va modellari 
    (ichki tuzilish) xaqida tushuncha. Yulduzlarning fazoviy va xususiy harkatlari. 
    Quyosh sistemasining harakati. Quyosh apeksi. Yulduzlarning galaktik 
    konsentratsiyasi. Somon yo‗li. Bizning galaktikamiz: tuzilishi va tarkibi. 
    Yulduzlarning sharsimon va tarqoq to‗dalari. Diffuz gaz va chang tumanliklar. 
    Planetar tumanliklar. Tashqi galaktikalar: ularning sinflari (spiral, elliptik va 
    noto‗g‗ri). Radiogalaktikalar haqida tushuncha. Galaktikalar to‗dalari. Kvazarlar 
    haqida tushuncha. 
    Qizilga siljish. Tashqi galaktikalargacha masofalani hisoblash. Xabbl 
    qonuni. Kosmogoniya asoslari. Quyosh, yulduzlar va planetalar sistemasining 
    paydo bo‗lishi tug‗risida V.Fesenkov va O.Shmidtlarning qarashlari. 

    Download 2,1 Mb.
    1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   196




    Download 2,1 Mb.
    Pdf ko'rish

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



    Nukus davlat pedagogika instituti "kelishilgan"

    Download 2,1 Mb.
    Pdf ko'rish