Fizika o„qitish metodikasi
«Fizika o‗qitish metodikasi» pedagogik fan sifatida. Tálimda hozirgi zamon
davlat siyosati.
«Fizika o‗qitish metodikasi» kursining predmeti va vazifalari.
«Fizika o‗qitish metodikasi» kursining yuzaga kelishi va rivojlanish tarixi,
uning ahamiyati.
«Fizika o‗qitish metodikasi» kursining strukturasi va asosiy mazmuni.
«Fizika o‗qitish metodikasi» kursining pedagogik fan sifatidagi maqsadi,
vazifalari, tadqiqot predmeti va metodlari.
O‗tgan va hozirgi zamon chet el hamda vatanimiz pedagog olimlarining
«Fizika o‗qitish metodikasi» sohasiga qo‗shgan hissalari.
«Fizika» o‗qitish jarayoni uzluksiz tálim tizimida «Fizika» kursining o‗quv
predmeti sifatidagi ahamiyati, maqsadi va vazifalari.
Fizika tálimidagi islohotlar va ularning asosiy g‗oyalari.
Fizikani o‗qitish va o‗rgatishning hozirgi zamon muammolari. Fizika
o‗qitishni takomillashtirish yo‗llari.
Fizika o‗qitish prinsiplari (ilmiylik, qulaylik, tarixiylik, qiyinlik, faollik,
jamoatchilik,
individuallashtirish,
tabaqalashtirish,
bilish
qobiliyatlarini
rivojlantirish, nazariyaning hayotda va amaliyotda bog‗liqligi, insonparvarlik,
politexniklashtirish va h.k.).
«Fizika» kursining boshqa o‗quv predmetlar bilan o‗zaro aloqasi. Fizika
tálimi asosida integrativ kurslarning yaratilishi.
«Fizika» o‗qitishning strukturasi va mazmuni.
«Fizika» kursi strukturasi tuzilishidagi variantlar va ularning tahlili. Fizika
o‗qitish strukturasi va mazmunini tanlashda tizimli yondashuv.
«Fizika» kursining uzluksiz tálim tizimidagi strukturasi va mazmuni.
Fizika o‗qitish mazmunining o‗qitish maqsadiga bog‗liqligi. Fizika
o‗qitishning mutaxasislik va nomutaxasislik o‗quv fani sifatidagi hususiyatlari.
«Fizika» kursining uzluksiz tálim tizimidagi hususiyatlari.
O‗rta maxsus va oliy tálimdagi ayrim fizika darsliklarining tahlili.
Fizika o‗qitish shakllari: máruza, seminar, amaliy (masala ishlash) va
laboratoriya mashg‗ulotlari, mustaqil ish, darsdan tashqari va uy ishlari.
17
Fizikadan dars tiplari (ko‗rinishlari) va ularning klassifikatsiyasi.
O‗rta maktabda fizika darsi va uning strukturasi. Zamonaviy fizika darsi va
uning strukturasi.
Fizika bo‗yicha umumlashtiruvchi darslar, ularning strukturasi, maqsadi va
vazifalari.
Fizikadan masala echish darslari va ularning ahamiyati. Masalalar echish
darslarini tashkil qilish shakl va metodlari.
Fizikadan masalalar turlari va ularning klassifikatsiyasi.
O‗quvchilarning turli tipdagi masalalarni echishga o‗rgatish.
O‗quv fizika eksperimenti, uning ko‗rinishlari va ahamiyati.
Demonstratsion eksperimentga qo‗yilgan didaktik va metodik talablar.
Laboratoriya mashg‗ulotlari va ularning fizika o‗qitishidagi roli. Laboratoriya
mashg‗ulotlarini tashkil qilish shakllari (frontal va praktikum laboratoriya ishlari)
va o‗tkazish metodikalari. Tadqiqotli va algoritmlashtirilgan fizik praktikumlar va
ularni o‗tkazishda o‗qituvchilarning roli. Fizik praktikumlarni bajarishda o‗quv-
ilmiy muloqotlar.
O‗quvchilarning darsdan tashqari ishlari va ularni tashkil qilishning
ahamiyati, fizikadan darsdan tashqari ishlarning ko‗rinishlari, o‗tkazish shakllari
va metodlari. Fizikadan guruh (to‗garak, konsultatsiya va h.k.) va ommaviy
(olimpiada, konferensiya, kecha va h.k.) shakldagi ishlarni tashkil qilish va
o‗tkazish metodikasi.
Fizikadan ekskursiyalar va ularning ahamiyati. Ekskursiyalarni tashkil qilish
va o‗tkazish metodikasi.
O‗rta maxsus tálimda fizikadan nazariy (máruza) mashg‗ulotlarni tashkil qilish
va o‗tkazish metodikasi. Zamonaviy máruzaga qo‗yilgan talablar.
Máruzachilarning talaba bilan muloqoti. Namoyishli máruzalar va namoyishli
eksperiment. Namoyishli eksperimentning didaktik (tálimiy) funksiyasini oshirish
yo‗llari.
Fizika o‗qitishda seminar mashg‗ulotlari va ularning ko‗rinishlari. Seminar
mashg‗ulotlarining asosiy maqsadlari. Seminarlarni munozarali o‗tkazish usuli va
unga oid zaruriy materiallarni tanlash masalalari. Seminar mashg‗ulotlarni tashkil
qilish va o‗tkazish metodikasi.
O‗quvchilarning mustaqil ishlarining ko‗rinishlari: máruzadagi mustaqil ish,
seminar va laboratoriya praktikumidagi mustaqil ish, darsdan (auditoriyadan)
tashqari mustaqil ish va ularni tashkil qilish metodikasi. Auditoriyadan tashqari
ishlarni tashkil qilishda darslik va o‗quv qo‗llanmalarning roli. Zamonaviy fizika
darsligi va o‗quv qo‗llanmasiga bo‗lgan talablar.
- Umumiy o‗rta tálim maktablarida fizikadan birinchi darsni tashkil qilish va
o‗tkazish metodikasi.
- «Tovush hodisalari» bo‗limining mazmuni va o‗qitish metodikasining ilmiy-
metodik tahlili.
- Umumiy o‗rta tálim maktabi «Mexanika» bo‗limining strukturasi, mazmuni
va o‗qitish metodikasining o‗ziga xos xususiyatlari.
- Kinematikaning asosiy tushunchalari va ularni shakllantirishni ilmiy-
18
metodik tahlili.
- «Dinamika asoslari» bo‗limining strukturasi, mazmuni va o‗qitishning
ilmiy-metodik tahlili (dinamikaning asosiy tushunchalari va qonunlarini kiritish
ketma-ketligi va bu boradagi metodik yondoshishlar. Dinamikaning I qonunini
o‗qitish metodikasi. «Massa» va «kuch» tushunchalarini shakllantirish metodikasi.
Dinamikaning II va III qonunlarini o‗qitish metodikasi).
- «Mexanikaning asosiy saqlanish qonunlari» bo‗limining strukturasi,
mazmuni va o‗qitish metodikasi. Impulsning saqlanish qonuni haqida. «Ish» va
«energiya» tushunchalarining tahlili. «Energiya va energiyaning saqlanish
qonuni» mavzusini o‗qitishning zamonaviy metodlari.
- ―Elektrostatika‖ bo‗limining strukturasi, mazmuni va fizik tushunchalarini
shakllantirish metodikasining ilmiy-metodik tahlili.
- «Elektr toki. Elektr zanjiri» bo‗limining strukturasi, mazmuni va fizik
tushunchalarini shakllantirish metodikasining ilmiy-metodik tahlili.
- ―Turli muhitlarda elektr toki‖ bo‗limining strukturasi, mazmuni va fizik
tushunchalarini shakllantirish metodikasining ilmiy-metodik tahlili.
- «Elektromagnit hodisalar» bo‗limining strukturasi, mazmuni va uning
asosiy fizik tushunchalarini shakllantirish metodikasi.
- «Molekulyar fizika» bo‗limining strukturasi va asosiy tushunchalarini
shakllantirish metodikasining ilmiy-metodik tahlili.
- ―Ideal gaz holati tenglamasi. Izojarayonlar‖ bo‗limining strukturasi,
mazmuni va fizik tushunchalarini shakllantirish metodikasining ilmiy-metodik
tahlili.
- «Termodinamika» bo‗limining strukturasi, mazmuni va o‗qitish
metodikasining ilmiy-metodik tahlili.
- ―Yorug‗lik hodisalari‖ bo‗limining strukturasi, mazmuni va fizik
tushunchalarini shakllantirish metodikasining ilmiy-metodik tahlili.
- ―Kvant fizikasi‖ bo‗limining strukturasi, mazmuni va fizik tushunchalarini
shakllantirish metodikasining ilmiy-metodik tahlili.
- ―Olamning fizik manzarasi‖ bo‗limining strukturasi, mazmuni va fizik
tushunchalarini shakllantirish metodikasining ilmiy-metodik tahlili.
- O‗rta maxsus tálimda fizika kursining strukturasi, mazmuni va o‗qitish
metodikasining ilmiy-metodik tahlili.
- O‗rta maxsus tálimda fizika kursining «Mexanika» bo‗limi strukturasi,
mazmuni va o‗qitish metodikasining ilmiy-metodik tahlili.
- O‗rta maxsus tálimda fizika kursining «Isssiqlik hodisalari» bo‗limining
strukturasi, mazmuni va o‗qitish metodikasining ilmiy-metodik tahlili.
- O‗rta maxsus tálimda «O‗zgarmas tok qonunlari» bo‗limining strukturasi,
mazmuni va o‗qitish metodikasining ilmiy-metodik tahlili.
- O‗rta maxsus tálimda «Suyuqliklarda elektr toki. Faradeyning elektroliz
hodisasiga oid qonunlari» bo‗limining asosiy fizik tushunchalari va ularni o‗qitish
metodikasi.
- O‗rta maxsus tálimda «Elektromagnit tebranishlar» bo‗limining
strukturasi, asosiy mazmuni va o‗qitish metodikasi.
19
- O‗rta maxsus tálimda fizika kursining «Geometrik optika» bo‗limining
strukturasi, mazmuni va o‗qitish metodikasining ilmiy-metodik tahlili.
- O‗rta maxsus tálimda fizika kursining «To‗lqin optikasi» bo‗limining
strukturasi, mazmuni va o‗qitish metodikasining ilmiy-metodik tahlili.
- O‗rta maxsus tálimda fizika kursining «Nisbiylik nazariyasi elementlar»
bo‗limining strukturasi, mazmuni va o‗qitish metodikasining ilmiy-metodik tahlili.
- O‗rta maxsus tálimda«Kvant fizikasi» bo‗limini o‗qitishning o‗ziga xos
xususiyatlari.
- O‗rta maxsus tálimda«Atom va yadro fizikasi» bo‗limining ilmiy-metodik
tahlili va o‗qitish metodikasi.
- O‗rta maxsus tálimda fizika kursining «Elementar zarralar fizikasi»
bo‗limining strukturasi, mazmuni va o‗qitish metodikasining ilmiy-metodik tahlili.
- Antik davr fizika fanining tarixi. Qadimgi grek olimlarining tabiiy-falsafiy
qarashlari. Arximedning mexanika sohasidagi ilmiy izlanishlari. Fales, Demokrit,
Geraklit, Aristotel, Platon, Arximed, Geron, Ptolemeylarning fizika sohasidagi
dunyoqarashlari. Klassik fizikaning shakllanishi va rivojlanishi. O‗rta asr sharq
arab mamlakatlaridagi fizika. Beruniy, Ibn Sino, Ulug‗beklarning fizika sohasidagi
ishlari. Evropa uygonish davridagi fizik qarashlarning rivojlanishi. Leonarda do
Vinchining ilmiy izlanishlari. XVII-asrdagi ilmiy inqilob. N.Kopernik, G.Galiley,
I. Kepler va boshqa olimlarning ishlari va eksperimental metodlarning rivojlanishi.
I. Nyuton ishlari. "Natural falsafaning matematik asoslari" asari. Fizikaning yangi
sohalarini yuzaga kelishi. Issiqlik hodisalari va elektr rivojlanish tarixi,
energiyasaqlanish qonunining yuzaga kelish tarixi. M.V. Lomonosov va Rossiyada
fizika fanining rivojlanishi. Ilmiy maktablarning yuzaga kelishi. O‗rta asr SHarq
arab mamlakatlari olimlarining fizikani rivojlanishida tutgan o‗rni, O‗rta Osiyo
olimlari fizik qarashlarini Evropada fizika fanining rivojlanishida tutgan o‗rni.
XVIII-XIX asrlardagi ilmiy izlanishlarning o‗ziga hosligi. Fizikaning bázi bir
sohalarining rivojlanishi. XVIII-XIX asr olimlari tomonidan klassik mexanikaning
rivojlanishi. Termodinamika, modda tuzilishi haqida, XVIII-XIX asrlarda
termometriyaning rivojlanishi. Klassik termodinamikaning shakllanishi. XVIII
asrning oxiri XIX asrning boshlarida teplorod (issiqlik) nazariyasi bilan
issiqlikning kinetik nazariyasi o‗rtasidagi kurash. Atom-molekulyar gipotezaning
asoslanish tarixi. J.Dalton, J.Gey-Lyussak, A. Avogadro ishlari, statistik fizikaning
yuzaga kelishi. K.Maksvell, J.Bolsman, Gibbs ishlari. A.Eynshteyn Broun harakati
nazariyasining yaratilishi va uning J.Perren tomonidan eksperimental tasdiqlanishi.
Mexanik qarashlar krizisi. Elektrodinamikaning rivojlanishi. Elektrodinamikaning
asosiy qonunlarining ochilishi. SH.Kulon tomonidan elektrostatika asosiy
qonunlarining asoslanishi. L.Galvani va A.Volta ishlari, X.Ersted ochgan yangilik,
G.Om tajribasi. M.Faradeyning izlanishlari. A.Amper elektrodinamikasi.
J.K.Maksvell tomonidan elektromagnit maydon nazariyasining yaratilishi. XIX-
asrning oxiri va XX asrning boshlaridagi. ilmiy revolyusiya. XIX-asrning oxiri va
XX asrning boshlarida fizikaning holati. XIX-asrning oxiridagi eksperimental
yangiliklar: rentgen nurlari, radioaktivlik, elektron, atom tuzilishini o‗rganish. Efir
muammosi hamda nisbiylik nazariyasining yaratilish tarixi. Per va Mariya Kyurilar
20
tomonidan radioaktivlikning ochilish tarixi. Kvant nazariyasining yuzaga kelish
tarixi. Issiqlik nurlanishi muammosi. Nurlanishning moddaga tásiri. Plank
gipotezasi. Nurlanishning kvant nazariyasiga oid A.Eynshteyn ishlari. Kompton
effektining ochilishi. Qattiq jismlar issiqlik sig‗imi nazariyasining ishlab chiqilishi.
Tabiiy fanlarda ilmiy revolyusiyalar. Radiotexnika va radiofizikadan yangiliklar.
Kvant statistikasining yuzaga kelishi va termodinamikaning rivojlanish tarixi.
Zamonaviy fizikaning yuzaga kelish tarixi va uning asosiy yo‗nalishlari. Atom
yadrosi va elementar zarralar fizikasi tarixi. Qattiq jismlar fizikasi. Optika va kvant
elektrodinamikasi. Past temperaturalar fizikasining ochilish tarixi. Atom
energetikasining rivojlanish tarixi. Suńiy radioaktivlikning ochilish tarixi.
| 