1.14. - rasm. Konlar yuzasining relyef turlari:
a-tekis; b—qiyalik;
g-balandlikka ega maydon; d-suvli yuza (qazilma suv ostida joylashgan)
K onning yyer yuzasiga nisbatan joylashuviga ko’ra ular
ustki (qoplovchi
tog’ jinslarining qalinligi 20-30m gacha),
chuqur (qoplovchi tog’ jinslarining
qalinligi 40m dan yuqori),
baland (joyning eng yuqori nuqtasidan baland) va
chuqur-baland bo’ladi. Ustki turdagi konlar har doim ochiq usulda qazib
olinadi. Chuqur va baland joylashgan konlami
qazib olish texnik-iqtisodiy
asoslam i talab qiladi. K onlam ing nisbatan qalinligida va katta zaxiralarida ularni
ochiq usulda qazib olish yyer osti usuliga nisbatan samarali hisoblanadi.
Chuqur-baland konlami bir vaqtda yoki navbatma-navbat ochiq va yer osti
usulda qazib olish mumkin.
Yotish burchagiga ko’ra konlar
nishab, qiya va tik qiya bo’ladi.
Nishab
konlar deb, yotish burchagi 0-10° bo ’lgan konlarga aytiladi.
Bunday konlami
qazib olishda qoplovchi tog’ jinsini joylashtirish uchun qazib olingan
m aydonlardan foydalanish imkonini beradi (1.15 - rasm.).
1.15. - rasm . Karveryk o ’ndalang kesimi sxemasi:
a, b, v - mos ravishda yotgan, qiya va tik qiya qazilmalar
Q iya konlar deb, yotish burchagi 8-30° bo’lgan konlarga aytiladi.
Bunday
konlam i qazib olgandan key in karyeming borti yotgan tomondan tekislamasdan
ham o ’z turg’unligini saqlab qoladi (faqatgina osilgan yonlar qazib olinadi). Yon
qiya yuzaning tu rg ’un emasligi sababli, qazib olingan maydon qoplovchi to g ’
jinslarini joylashtirishga q o ’llanilmaydi (1.15-rasm.).
Yotish burchagi 30° dan yuqori b o ’lgan konlar
tik qiya konlar deyiladi.
Karyer bortlariga tu rg ’un qiya burchaklami berish maqsadida. yotgan va osilgan
yonlardagi tog’ jinslari qazib olinadi.
Konning qalinligi uning qazib olish usulini tanlashni belgilab beradi.
K onlam ing
katta, о ’rla, kichik va ju d a kichik qalinlikdagi turlari mavjud.
Juda kichik qatlam li nishab konlar (2-3m)ni
yuklagichlar,
shnekli
burg’ulash mashinalari va boshqa mashinalar bilan qazib olish m aqsadga
muvofiq.
K ichik qalinlikdagi (4-20m) konlar bitta pog’ona bilan qazib olinadi,
o'rtacha qalinlikdagi (15-40m) qazilm alar - ikkita pog’ona bilan va
katta
qalinlikdagi konlar (40m dan yuqori) - uchta va undan k o ’p pog’onalar bilan
qazib olinadi.
Juda kichik qalinlikdagi (10-20m) va kichik qalinlikdagi (20-70m)
qiya va
tik qiya konlam i qazib olishda, keyingi qatlamni qazib olishni yuqoridagi
qatlamni qazib olgandan keyin amalga oshiriladi (1.16-rasm.). O ’rtacha
qalinlikdagi (6 0 -100m) konlam i qazib olish uchun
navbatdagi qatlamni qazib
olishni yuqoridagi qatlamni to ’liq qazib olmasdan turib ham amalga oshirish
mumkin. Katta qalinlikdagi (100-150m) konni bir vaqtda bir necha qatlam lam i
qazib olish mumkin.
*щ
т~~
"V r^_
