|
“Fizika va texnologik ta’lim” jurnali | Журнал “Физико-технологического
Pdf ko'rish
|
| bet | 110/167 | | Sana | 18.01.2024 | | Hajmi | 2,16 Mb. | | #140538 |
“Fizika va texnologik ta’lim” jurnali | Журнал “Физико-технологического
образование” | “Journal of Physics and Technology Education” 2021, № 4 (Online)
Journal of Physics and Technology Education | https//phys-tech.jspi.uz/
114
Ушбу масалани ечиш учун, биринчи навбатда, бир қатор саволларга
жавоб бериш керак: "Графикда кўрсатилган қийматларнинг боғлиқлиги
нима?", "Ушбу боғлиқликнинг моҳияти нимада?", "Бу боғлиқлик нимани
англатади?", "Газ ҳолатини ўзгартириш жараёнлари қандай?". Масаланинг
саволига жавоб бериш учун изотерма ўтказилади ва қайси жараёнда катта
ҳажм бир хил ҳароратга мос келиши аниқланади. Маълумки, изотермик
жараёндаги катта ҳажм камроқ босимга тўғри келади. Шунинг учун, I изобар
билан тавсифланган жараён изобар II билан тавсифланадиган жараёнга
нисбатан пастроқ босимда содир бўлади.
График масалаларини ечишда эсда тутинг: агар сизга графикда маълум
бир думалоқ жараён берилса (яъни, натижада газ бошланғич параметрларга
эга бўлган дастлабки ҳолатга ўтадиган жараён) ва сиз бу жараённи бошқа
координата ўқларида акс эттиришингиз керак бўлса, сиз яратган
графикларда, жараён ҳам думалоқ бўлиши керак, яъни жадвал ёпилиши
керак. Агар сизнинг графигингизда думалоқ жараённинг алоҳида бўлимлари
тасвирланган сегментларнинг учлари бир нуқтада уланмаган бўлса, унда
график тўғри тузилмаган. Агар учбурчак асл графикда кўрсатилган бўлса,
унда сиз тасвирлаган айланма жараённинг графиги, ҳар иккала томони
доимий массадаги газдаги изожараёнлардан бирига тўғри келадиган бўлса, P-
V координата ўқларида чизиш бундан мустасно, бу ерда изотерма гипербола
шаклида бўлади. Агар P-V координата ўқларида график тўртбурчаклар
шаклида бўлса, P-Т ва V-Т координаталари ўқларида у ҳам тўртбурчак
бўлиши керак.
Газлардаги жараёнлар графиги бўйича босим ҳар доим вертикал ўқ
(ордината ўқи) ва Т ҳарорати горизонтал ўқ (абсcисса ўқи) бўйлаб четга
сурилади. P-V координаталаридаги V ҳажм абтсисса бўйлаб, V-Т
координаталари эса ординат бўйлаб чизилади.
Агар газнинг массаси ўзгармаган бўлса, у ҳолда V-Т координаталарида
изобарик графикалар ва P-Т координаталаридаги изохорик графикларнинг
давоми шубҳасиз О орқали ўтади.
Графика билан боғлиқ масалаларни ечишдан олдин, газ қонунларининг
барча графикларини тушунишга ва эслашга ҳаракат қилинг (бир неча марта
ўзингиз чизиб олинг).
|
| |
