|
“Fizika va texnologik ta’lim” jurnali | Журнал “Физико-технологического
Pdf ko'rish
|
| bet | 108/167 | | Sana | 18.01.2024 | | Hajmi | 2,16 Mb. | | #140538 |
“Fizika va texnologik ta’lim” jurnali | Журнал “Физико-технологического
образование” | “Journal of Physics and Technology Education” 2021, № 4 (Online)
Journal of Physics and Technology Education | https//phys-tech.jspi.uz/
112
а) агар иккита ҳолат масалада кўринмаса, у ҳолда битта ҳолат нормал
шароитларда ҳолат сифатида танланиши мумкин;
б) агар газ массаси доимий бўлиб қолса, у ҳолда масалалар газ
қонунлари ёрдамида ҳал қилиниши керак;
в) агар газнинг массаси ёки зичлиги масалаларда пайдо бўлса, у ҳолда
Менделеев-Клайперон тенгламасидан фойдаланиш тавсия этилади.
Энг муҳими, ҳар бир ҳолатда қайси қонунни қўллаш кераклигини
аниқлаш.
Диққат!
Агар вазифа газнинг ҳарорати ўзгармаслигини ёки жараён аста-секин
давом этаётганлигини айтса, унда улар бу изотермик эканлигини ва Бойл-
Марриотт қонунини бу ерда қўллаш мумкинлигини айтадилар. Аммо,
кўпгина вазифалар шароитида бу ҳақда бирон-бир сўз айтилмайди ва биз
ўзимиз учун тахмин қилишимиз керак. Бундай барча ҳолатларда, масаланинг
шартларини тузганлар, ҳеч бўлмаганда, қандай қилиб жараён аста-секин ёки
тез содир бўлганлигини аниқ кўрсатиши керак. Чунки агар жараён секинроқ
бўлса, бу изотермик жараён эди, агар жараён тез бўлса, у адиабатик бўлиб,
унда газ ҳарорати ўзгаради. Ва бу ҳолатларда масаланинг ечими бошқача
бўлади. Шунга ўхшаш топшириқни олгандан сўнг, сиз имтиҳон олувчига
саволни бериш орқали кўрсатиб ўтишингиз мумкин: жараён қандай ўтади,
секинми ёки тезми, ва нима учун буни сўраганингизни тушунтиринг. Менга
ишонинг, ўқитувчи ва имтиҳон олувчи жуда мамнун бўлади ва сизнинг
имкониятларингиз кескин ошади. Агар масаланинг шартларидан келиб
чиқадиган бўлсак, ташқи томондан газга босим ўзгармаган бўлса, унда
газдаги жараён изобарикдир.
Ва ниҳоят, агар газ ёпиқ идишда бўлса, уни иситиш ёки совитиш
жараёни изохорик жараён бўлиб, бу ерда Шарл қонунини қўллаш мумкин.
Юқоридагилардан келиб чиқадики, бундай масалаларни ечишда
Менделеев-Клайпейрон тенгламасини қўллаш мумкин эмас. Газнинг ҳолат
тенгламаси универсалдир ва албатта, ҳар қандай изожараён учун амал
қилади. Баъзи масалаларни ечаётганда, газнинг ҳолат тенгламасини
бошлаганингизда ва юқорида айтиб ўтилган қонунлардан бирини
олганингизда, баъзи имтиҳон олувчилар буни ёқтиришади. Содда қилиб
айтганда, ушбу қонунлардан бирини қўллашда масаланинг ечими бироз
қисқаради.
Агар сиз қайси қонунни ечиш учун мос эканлигини аниқласангиз, уни
умумий шаклда ёзинг ва кейин ҳар бир номаълум қийматни маълум
|
| |
