2010-2011 O‘QUV YILIDA UMUMIY O‘RTA TA’LIM MAKTABLARINING 5-SINF O‘QUVCHILARI UCHUN BOSQICHLI IMTIHON MATERIALLARI VA METODIK TAVSIYALAR
.
Maktab metodbirlashmalari imtihon biletlariga 15-20 % hajmda o‘zgartirishlar kiritishi mumkin.
MATEMATIKA
O’zbekiston Respublikasi umumta’lim maktablarining 5-sinflarida matematikadan sinfdan-sinfga ko’chirish imtihoni tavsiya qilingan biletlar variantlari asosida yozma ravishda o’tkaziladi. Respublika (lot. respublica, res - ish va publicus - ijtimoiy, umumxalq) - davlat boshqaruvi shakli, unda bar cha davlat hokimiyati organlari saylab qoʻyiladi yoki umummilliy vakolatli muassasalar (parlamentlar) tomonidan shakllantiriladi, fuqarolar esa shaxsiy va siyosiy huquqlarga ega boʻladilar.
Har bir billet ikki variantdan va beshta topshiriqdan iborat bo’lib, ular quyidagicha:
-
topshiriq: Natural sonlar ustida to’rt amalga doir misol
-
topshiriq: Sonning ulushi va foizga doir masala
-
topshiriq: Tenglama yechish
-
topshiriq: O’nli kasrlar ustida to’rt amalga doir misol
-
topshiriq: Matnli masalalrni yechish.
Imtihonda 2 (astronomik) soat vaqt ajratiladi.
Imtihon boshlanishidan oldin o’quvchilarga yopiq holda 10 ta biletlar varianti tavsiya qilinadi. O’quvchilar tanlangan biletlarga variant asosida yozma javob tayyorlaydilar. Yozma javob talablar asosida yechimlari izohlangan bo’lishi kerak.
Yozma ishlar umumta’lim maktablari o’quvchilarining bilimini baholashning reyting tizimi haqidagi nizom asosida baholanadi.
Yozma ishni tekshirish uchun har bir topshiriqda bilim, ko’nikma va malaka elementlari soni ko’rsatiladi.
-
bilet
I variant
-
Amallarni bajaring:
316219-(27090:43 138∙119)
-
Avtosaroyda 45 ta avtomobil bo’lib , ularning  qismi yengil avtomobillar hisoblanadi. Avtosaroyda nechta yengil avtomobil bor?
3. Tenglamani yeching: (3 x)-4 =6
4. Ifodaning qiymatini toping:
(299,3:14,6-9,62)3,5 72,2
5. Kubning qirrasi 5 sm ga teng. Uning sirtini yuzi va hajmini toping.
II variant
1. Amallarni bajaring:
(564:94 594)∙235-141000
2. Sinfda 40 ta o’quvchi bor. Ularning  ulushi sport to’garaklariga
qatnashadi. Nechta o’quvchi sport to’garaklariga qatnashadi?
3. Tenglamani yeching: (x 3 ) -4 =5
4. Ifodaning qiymatini toping:
201-(176,4:16,8 9,68)∙2,5
5. Kubning qirrasi 5 dm ga teng. Uning sirtini, yuzi va hajmini toping.
Bilim, ko’nikma va malaka
1. Natural sonlar ustida to’rt amalni bajarishni bilish.
2. Qismga doir masalani yechishni bilish.
3. Noma’lum komponentni topishga doir tenglamani yecha bilish.
4. O’nli kasrlar ustida to’rt amalni bajarishni bilish.
5. Kub sirtining yuzi va hajmini topishni bilish.
-
bilet
I variant
1. Amallarni bajaring:
67∙189-15255:135 205
2. Kutubxonadagi kitoblarning 12% i sport haqidagi kitoblardan iborat bo`lib, ular 900 tani tashkil qilsa, kutubxonada nechta kitob bor?
3. Tenglamani yeching: 27-
4. Ifodaning qiymatini toping: 2,66:3,8-0,810,12 0,0372
5. To’gri burchakli parallelepipedning hajmi 25,2 dm . Agar parallelepiped asosining
uzunligi 3,5 dm, eni esa 1,6 sm bo’lsa, balandligini toping.
II variant
-
Amallarni bajaring :
(2162∙35-5208:84) 20292
2. 1 kunda dalaning 18% i shudgor qilindi. Agar 1170 ga yer shudgor qilingan
bo’lsa, dala yuzini toping.
3. Tenglamani yeching: 18-
4. Ifodaning qiymatini toping.: 7,8∙0,26-2,32:2,9 0,672
5. Balandligi 2,25 m bo’lgan to’gri burchakli parallelepipedning hajmi 1,35 m3. Agar uning asosining uzunligi 8 dm bo`lsa, enini toping.
Bilim, ko’nikma va malaka
1. Natural sonlar ustida to’rt amalni bajarishni bilish.
2. Foizga doir masalani yechishni bilish.
3. Noma’lum komponentni topishga doir tenglamani yecha bilish.
4. O’nli kasrlar ustida to’rt amalni bajarishni bilish.
5. To’gri burchakli parallelepipedga doir masalani yechishni bilish.
3-bilet 
I variant -
Amallarni bajaring:
48∙204-50200: (1488-986)
2. Sisternada 850 l sut bor edi. Bu sutning 48% i bidonlarga quyildi. Sisternada
necha litr sut qoldi?
3. Tenglamani yeching.: 18x 22x=202
4. Amallarni bajaring:. 296,2-2,76,6 6:0,15
5. To’g’ri to’rtburchak shaklidagi yer maydonining uzunligi 125 m, kengligi
96m. Maydon - ochiq, meʼmoriy jihatdan tartibga keltirilgan, atrofi bino, inshootlar yoki daraxtlar bilan toʻsilgan keng satq. Toʻrtburchakli, temperaturapetsiyasimon. doirasimon, tuxumsimon (oval) va boshqa shakllarda yopiq yoki ochiq holda boʻladi. Maydon yuzini toping va uni ar da ifodalang.
II variant
-
Amallarni bajaring:
(86450:247 51)∙88-5200
2. Do’konda 240 kg meva bor edi. Kun davomida bu mevalarning 65% i
sotildi. Do’konda necha kg meva qoldi?
3. Tenglamani yeching:. 72x-22x= 203
4. Amallarni bajaring.:
398,6-3,8∙7,7 3:0,06
5. To’g’ri to’rtburchak shaklidagi bog’ning bir tomoni 400 m bo’lib, yuzi 8
gektarni tashkil etsa, bog’ning ikkinchi tomonini toping.
Bilim, ko’nikma va malaka
1. Natural sonlar ustida to’rt amalni bajarishni bilish.
2. Foizga doir masalani yechishni bilish.
3. Noma’lum komponentni topishga doir tenglamani yecha bilish.
4. O’nli kasrlar ustida to’rt amalni bajarishni bilish.
5. To’g’ri to’rtburchakka doir masalani yechishni bilish.
4-bilet
I variant.
1. Amallarni bajaring:
212175:69 (12308-11905)∙20
2. Temir rudasida 45% temir bor. Temir (lot. Ferrum), Fe - Mendeleyev davriy sistemasining VIII guruxiga mansub kimyoviy element. Tartib raqami 26 ; atom massasi 55,847. Temir 4 ta barqaror izotop: 54Fe(5,84%), 56Fe(91,68%), 57Fe(2,17%) va 58Fe(0,31%) dan iborat. 380 t temir rudasida necha t temir bor?
-
Tenglamani yeching:
(3 -x)  =2 
-
Amallarni bajaring: (40-23,2:8)∙0,1 0,09
-
Shahardan ikkita avtomobil bur vaqtda qarama-qarshi yo’nalishda yo’lga chiqdi. Birinchi avtomobilning tezligi 64 km/s. 5 soatdan so’ng ular orasidagi masofa 630 km bo’ladi. Ikkinchi avtomobilning tezligini toping.
II variant -
Amallarni bajaring :
(1250 74250):25-150
2. Dalaning yuzi 26 ga. Dala yuzining 35 % iga no’xat ekildi. No’xat necha ga
yerga ekilgan?
3. Tenglamani yeching. ( x)- =
4. Amallarni bajaring. (90-16,2:9)∙0,1 0,08
5. Oralari 250 km bo’lgan ikki shahardan ikki velosipedchi bir-birlariga qarab
bir vaqtda yo’lga chiqdi. Birinchi velosipedchining tezligi 13 km/s,
ikkinchisiniki 12 km/s. Necha soatdan so’ng ular orasidagi masofa 100 km
bo’ladi?
Bilim, ko’nikma va malaka
1. Natural sonlar ustida to’rt amalni bajarishni bilish.
2. . Foizga doir masalani yechishni bilish.
3. Noma’lum komponentni topishga doir tenglamani yecha bilish.
4. O’nli kasrlar ustida to’rt amalni bajarishni bilish.
5. Matnli masalalarni yechishni bilish.
5- billet
I variant
-
Amallarni bajaring:
( 207857-15632):75 309∙70
2. Imtihon arafasida talaba kitobning 120 betini o’qib chiqdi , bu kitobning 75% ini tashkil qiladi. Kitob necha betlik?
3. Tenglamaning noma’lum hadini toping.: ( ) 3  =7
4. Amallarni bajaring : (31,003:4,3 1,23,5)-3,41
5. 2 ta savatda 98 ta olma bor. 1- savatda 2-savatdagiga qaraganda 6 marta kam
olma bor. Har bir savatda nechta olma bor?
II variant -
Amallarni bajaring:
( 650000 : 3125 - 196) ∙ 314-3700
2. Maktab olimpiadasida 32% o’quvchilar faxriy yorliq olishdi. Agar 416
o’quvchi taqdirlangan bo’lsa, olimpiadada nechta o’quvchi ishtirok etgan?
3. Tenglamaning noma’lum hadini toping: ( x)-7 =3
4. Amallarning bajaring: (54,72 : 5,7 1,3 ∙ 4,5) - 3,45
5. Bir javonda ikkinchisidan 4 marta ko’p kitob bor. Jami javonlarda 5600 ta
kitob bo’lsa, har qaysi javonda nechta kitob bor?
Bilim, ko’nikma va malaka
1. Natural sonlar ustida to’rt amalni bajarishni bilish.
2. Foizga doir masalani yechishni bilish.
3. Noma’lum komponentni topishga doir tenglamani yecha bilish.
4. O’nli kasrlar ustida to’rt amalni bajarishni bilish.
5. Matnli masalalarni yechishni bilish.
6- bilet
I variant -
Amallarni bajaring:
39∙58-9720:27 33
2. Sayyoh yo’lning  qismini velosipedda bosib o’tdi. Agar sayyoh 21 km yo’l
yurgan bo’lsa, jami yo’l uzunligini toping.
3. Tenglamaning noma’lum hadini toping: 
4. Amallarni bajaring: 7,6(53,3-39,4) 5,1:0,6
5. Ikki sonning yig’indisi 12,5 ga teng. 1-son 2-sidan 3,3 ga kam bo’lsa, bu sonlarni toping.
II variant -
Amallarni bajaring:
57∙38-8640:24 66
2. Sayyoh yo’lning  qismini piyoda bosib o’tdi. Agar sayyoh 12 km yo’l
yurgan bo’lsa, jami yo’l uzunligini toping.
3. Tenglamaning noma’lum hadini toping: 
4. Amallarning bajaring: 6,9 ∙ (39,8-12,8) 6,4:0,4
5. Ikki sonning yig’indisi 45,7 ga teng. 1-son 2-sidan 21,3 ga katta bo’lsa, bu
sonlarni toping.
Bilim, ko’nikma va malaka
1. Natural sonlar ustida to’rt amalni bajarishni bilish.
2. Qismga doir masalani yechishni bilish.
3. Noma’lum komponentni topishga doir tenglamani yecha bilish.
4. O’nli kasrlar ustida to’rt amalni bajarishni bilish.
5. Matnli masalalarni yechishni bilish.
7 - bilet
I variant -
Amallarni bajaring:
180 ∙ 94 – 47700 : 45 4946
2. 120 metrli matodan qismi kesib olindi. Necha metr mato qoldi? Metr (belgilanishi: m; grekcha μέτρον - o'lchov) - SI dagi uzunlik o'lchov birligi. 1 metr - yorug'lik nurining vakuumda, 1/299 792 458 soniya ichida bosib o'tgan masofasiga teng.
3. Tenglamaning noma’lum hadini toping: 
4. Amallarni bajaring : (424,2-98,4):3,60,9 9,1
5. Avtomashinaga 8 ta bir xil katta yashik va har biri 0,08 t bo’lgan 6 ta kichik
yashik yuklandi. Agar barcha yashiklarning og’irligi 2,4 t bo’lsa, 1 ta katta
yashikning og’irligini toping.
II variant -
Amallarni bajaring: 86∙170-5793 7280:35
2. G’altakda 210 m sim bor edi. Simning  qismi kesib olindi. G’altakda necha
metr sim qoldi?
3. Tenglamaning noma’lum hadini toping: 
4. Amallarning bajaring: (96,6 98,6):6,4∙1,2-0,2
5. 7,7 metr matodan qo’g’irchoqlar uchun 7 ta ko’ylak va 9 ta bir xil sochiq
tikildi. Agar 1 ta ko’ylak uchun 0,65 m mato sarflangan bo’lsa, 1 ta sochiq
uchun necha metr mato ishlatilgan?
Bilim, ko’nikma va malaka
1. Natural sonlar ustida to’rt amalni bajarishni bilish.
2. Qismga doir masalani yechishni bilish.
3. Noma’lum komponentni topishga doir tenglamani yecha bilish.
4. O’nli kasrlar ustida to’rt amalni bajarishni bilish.
5. Matnli masalalarni yechishni bilish.
8 - bilet
I variant -
Amallarni bajaring:
11924 : 271 47 ∙ 53 - 2535
2. Kartoshkada 20% kraxmal bor. Kraxmal (nem. kraftmehl) - oʻsimlikning asosiy uglevod zahirasi. Umumiy formulasi (S6N|()O5)g . Rangsiz amorf modda. Fotosintez jarayonida oʻsimliklarning barglarida hosil boʻladi. K.ni toʻla gidrolizlab, glyukoza olinadi. 12 kg kraxmal olish uchun qancha kartoshka
kerak bo’ladi?
3. Tenglamaning noma’lum hadini toping: 
4. Amallarni bajaring: 0,125 16 28 : 0,56 – 2,4
5. 5 ta sonning yig’indisi 23,5 ga, boshqa 3 ta sonning yig’indisi esa
25,14 ga teng. Jami 8 ta sonning o’rta arifmetigini toping.
II variant
1. Amallarni bajaring: 86 ∙ 170 - 5793 7280 : 35
2. 1 soatlik darsning 20 % i uy vazifasini tekshirishga sarflandi. Agar dars 45
daqiqa davom etgan bo’lsa, uyga vazifa uchun necha daqiqa sarflangan?
3. Tenglamaning noma’lum hadini toping: 
4. Amallarning bajaring: 900 : 12,5 – 0,46 ∙ 25 1,07
5. 3 ta sonning yig’indisi 10,23 ga, boshqa 6 ta sonlarning yig’indisi esa
17,4 ga teng. Jami 9 ta sonning o’rta arifmetigini toping.
Bilim, ko’nikma va malaka
1. Natural sonlar ustida to’rt amalni bajarishni bilish.
2. Foizga doir masalani yechishni bilish.
3. Noma’lum komponentni topishga doir tenglamani yecha bilish.
4. O’nli kasrlar ustida to’rt amalni bajarishni bilish.
5. Matnli masalalarni yechishni bilish.
9 - bilet
I variant
-
Amallarni bajaring:
78 ∙ 29 6573 : 313 - 408
2. Basketbol maydoni 300 m2 ga teng bo’lib, maktab yer uchstkasining 15 %
ini tashkil qiladi. Maktab yer uchstkasining yuzini toping.
3. Tenglamaning noma’lum hadini toping: 
4. Amallarni bajaring: 436 : 100 0,125 16 – 0,84
5. Katerning o’z tezligi 32,8 km/s, oqim bo’yicha tezligi 34,2 km/s. Katerning
oqimga qarshi tezligini toping. Qarshi (1926 37 yillarda Behbudiy) - Qashqadaryo viloyatidagi shahar (1926 yildan), viloyat markazi (1943 yildan). Qashqadaryo vohasining markazida, Qashqadaryo boʻyida, xalqaro t. yil va avtomobil yoʻllari kesishgan joyda.
II variant
-
Amallarni bajaring: 477 ∙ 85 - 7784 : 56 10809
2. Sinfdagi 40 o’quvchining 45 % ini o’g’il bolalar tashkil etadi. Sinfda nechta qiz bola bor?
3. Tenglamaning noma’lum hadini toping: 
4. Amallarning bajaring: 49,5 : 50 – 0,52 ∙ 12,5 82,7
5. Qayiqning o’z tezligi 3,4 km/s, oqimga qarshi tezligi 0,8 km/s. Qayiqning
oqim bo’yicha tezligini toping.
Bilim, ko’nikma va malaka
1. Natural sonlar ustida to’rt amalni bajarishni bilish.
2. Foizga doir masalani yechishni bilish.
3. Noma’lum komponentni topishga doir tenglamani yecha bilish.
4. O’nli kasrlar ustida to’rt amalni bajarishni bilish.
5. Matnli masalalarni yechishni bilish.
10 - bilet
I variant
-
Amallarni bajaring:
1092322 : 574 152 ∙ 93 - 125
2. To’g’ri to’rtburchakning eni 48 sm ga teng bo’lib, u perimetrining  qismini
tashkil qiladi. To’g’ri to’rtburchakning bo’yini toping.
3. Tenglamaning noma’lum hadini toping: 
4. Amallarni bajaring: 3,075 : 1,5 - 0,25 (0,04 3,26)
5. To’g’ri burchakli parallelepipedning o’lchamlari 4m, 3m, 5 dm bo’lsa,
uning hajmini toping.
II variant
-
Amallarni bajaring: 79348 - 64 ∙ 84 : 28 6539
2. To’g’ri to’rtburchakning bo’yi 80 sm ga teng bo’lib, u perimetrining 
qismini tashkil qiladi. To’g’ri to’rtburchakning enini toping.
3. Tenglamaning noma’lum hadini toping: 
4. Amallarning bajaring: ( 3,6 ∙ 0,05 – 24 : 200 ) 0,125
5. To’g’ri burchakli parallelepipedning o’lchamlari 2 dm, 6 dm, 5 sm bo’lsa,
uning hajmini toping.
Bilim, ko’nikma va malaka
1. Natural sonlar ustida to’rt amalni bajarishni bilish.
2. Qismga doir masalani yechishni bilish.
3. Noma’lum komponentni topishga doir tenglamani yecha bilish.
4. O’nli kasrlar ustida to’rt amalni bajarishni bilish.
5. Matnli masalalarni yechishni bilish.
| 