Oriental Renaissance: Innovative,
educational, natural and social sciences
VOLUME 2 | ISSUE 3
ISSN 2181-1784
Scientific Journal Impact Factor
SJIF 2022: 5.947
Advanced Sciences Index Factor
ASI Factor = 1.7
722
w
www.oriens.uz
March
2022
bo‘lgan gidratlarni yuqotish yo‘nalishlarida kimyoviy texnologik usullarda qarshi
kurashiladi. Gidratlarning hosil bo‘lishi gazlarning
termodinamik sharoitlari
o‘zgarishlari bilan uzviy bog‘liq. Shuning uchun gaz gidratlari hosil qilmaslik uchun
texnologik tizimlarning har bir bosqichida zaruriy chora va tadbirlar – kimyoviy
reagentlar kiritiladi. Kristalgidratlarga qarshi kurashishning asosiy usuli gidratlar hosil
bo‘lishi oldini olishdir. Hosil bo‘lgan gidratlarni yuqotish
esa mushkulotlar sifatida
qaraladi. Chunki gidratlarni quvurlar ichidan olish uchun albatta quvur ishlash
jarayonida to‘xtalishlar sodir bo‘ladi.
Oxirgi yillarda foydalanilayotgan gaz va gazkondensatli konlar quduqlarining
suvlanganlik darajasining oshishi va qatlam bosimlarining pasayishi kabi omillar tabiiy
gaz tayyorlash sifatiga ta’sir qilmoqda. Sifatli tabiiy gaz tayyorlash, tashilayotgan gaz
tarkibiy jihatdan texnik talablarini ta’minlab berish kon
sharoitida gazni dastlabki
tayyorlash, past haroratli ajratish orqali quritishni sifatli olib borishni talab qiladi.
Quyida tabiiy gazni kon sharoitida tayyorlash jarayonini magistrlik dissertatsiyasi
tadqiqot ob’ekti sifatida belgilab olingan “Shurtan neft va gaz qazib chiqarish”
boshqarmasiga tegishli gaz kondensatli konlar misolida yoritamiz.
Quduqlardan qazib olinayotgan xom-ashyo gazi dastlab gazni dastlabki tayyorlash
qurilmasi (GDTQ) dan o‘tadi. Qurilma, yig‘ish punktlaridan tabiiy gazni yig‘ish,
mexanik aralashmalardan qisman tozalash, separatsiyalash yo‘li bilan qatlam suvlari va
gazli kondensatni ajaratish, shuningdek gazni kompleks tayyorlash qurilmasi (GKTQ)
ga gazni tashilishi uchun mo‘ljallangan.
Gaz va gaz kondensatli konlardan qazib olinayotgan mahsulot tarkibi
uglevodorodlardan tashqari tog‘ jinslari mexanik zarrachalari,
qatlam suvlari va
mexanik gazlardan iborat bo‘lganligi uchun gazni iste’molchiga yuborilganga qadar
tozalanadi. Tabiiy gaz aralashmalar tarkibidagi qattiq yoki suyuq zarrachalarni
ajratishdan maqsad uning sifat ko‘rsatkichlari talablariga mosligini ta’minlash,
qimmatbaho mahsulotlarni ajratib olish yoki texnologik
jarayonlar va tizimda
qo‘llaniladigan jihozlar ish qobiliyatiga salbiy ta’sir etuvchi zararli qo‘shimchalarni
chiqarib tashlashdir.
Gazlarning tarkibidagi zararli qo‘shimchalardan tozalashning quyidagi usullari
mavjud: og‘irlik kuchi ta’sirida cho‘ktirish (gravitatsion tozalash); inersiya (markazdan
qochma)kuchlari tasirida cho‘ktirish; filtrlash; suyuqliklar
yordamida tozalash va
elektrostatik kuchlar ta’sirida cho‘ktirish.
Gazni dastlabki tozalash qurilmasida og‘irlik kuchi ta’sirida cho‘ktirish
(gravitatsion tozalash) va inersiya kuchlari tasirida cho‘ktirish, ya’ni markazdan
