Oriental Renaissance: Innovative,
educational, natural and social sciences
VOLUME 2 | ISSUE 6
ISSN 2181-1784
Scientific Journal Impact Factor
SJIF 2022: 5.947
Advanced Sciences Index Factor
ASI Factor = 1.7
1199
w
www.oriens.uz
June
2022
aynan ishtirokida amalga oshiriladi. Bundan kelib chiqib biometric belgilarni ikkita
katta guruhga ajratish mumkin:
1.
Fizikbelgilar(barmoqizlari, ko’zto’rpardasi, yuzshakli);
2.
Psixiologikbelgilar(klaviaturaorqaliimzochekish, ovozorqali).
Bu ikki turdan fizik belgilar orqali autentifikatsiyalsh
ishonchli hisoblanadi,
chunki psixik belgilar vaziyatga qarab har xil bo’lishi mumkin.
Autentifikatsiya
tizimlarida
eng
katta
muammo
foydalanuvchining
autentigikatsiya vositasiga begona shaxslarning egalik qilishi. Ushbu kamchilikni
bartaraf etish uchun bevosita beometrik vositalarga tayanamiz. Chunki ularning
aynan shaxsning o’zisiz foydalanish mumkin emas.
Ushbu biometrik parametrlarni
ochiq tarmoqda uzatish xavfli, shuning uchun
uni xavfsiz kanallardan uzatish muammosi xam tug’iladi.
Foydalanuvchilarni identifikatsiya va autentifikatsiyadan o’tkazish asosan
tizimdan foydalanishga ruxsat berish uchun amalga oshiriladi. Ma’lumotlarni uzatish
kanallarida himoyalashda sub’ektlarning o’zaro
autentifikatsiyasi, ya’ni aloqa
kanallari orqali bog’lanadigan sub’ektlar xaqiqiyligining o’zaro tasdig’I bajarilishi
shart. Xaqiqiylikning tasdig’i odatda seans boshida, abonentlarning bir-biriga
ulanish
jarayonida amalga oshiriladi. “Ulanish” atamasi orqali tarmoqning ikkita sub’ekti
o’rtasida mantiqiy bog’lanish tushuniladi. Ushbu muolajaning maqsadi – ulanish
qonuniy sub’ekt bilan amalga oshirilganligiga va barcha axborot mo’ljallangan
manzilga borishligiga ishonchni ta’minlashdir.
Elektron tijorat tizimida to’lovlar quyidagi qator shartlarning bajarilishi asosida
amalga oshiriladi:
• konfidentsiallikning saqlanishi – Internet orqali to’lovlar amalga oshirilishida
xaridor ma’lumotlarining (masalan, kredit karta nomeri) faqat qonun bilan
belgilangan tashkilotlargina bilishi kafolatlanishi shart;
• axborot yaxlitligining saqlanishi-xarid xususidagi axborot hech kim tomonidan
o’zgartirilishi mumkin emas;
• autentifikatsiya-xaridorlar va sotuvchilar ikkala tomon ham haqiqiy ekanligiga
ishonch hosil qilishlari shart;
• to’lov vositalarining qulayligi - xaridorlarga qulay bo’lgan har
qanday vositalar
bilan to’lov imkoniyati;
• avtorizatsiya - jarayoni, bu jarayon kechuvida tranzaktsiya o’tkazilishi
xususidagi talab to’lov tizimi tomonidan ma’qullanadi yoki rad etiladi. Bu muolaja
xaridorning mablag’i borligini aniqlashga
imkon beradi;
