O’rnatilgan tizimlar O’quv uslubiy majmua

195 
Sintaksik sozlashning maqsadi dasturga berilgan kirish axborotlarini chiqish 
axborotlariga o‘zgartirish vazifasini bajarishiga imkon bermagan dasturdagi
hatoliklarni aniqlash va tuzatish kiritishdan iborat. Semantik sozlash bosqichi 
sintaksik sozlash bosqichidan so‘ng bajariladi. 
Dasturiy ta’minotni semantik sozlashning bir necha siniflash usullari mavjut. 
Siniflashning ikki usulini keltiramiz: 
➢
dasturni bajarishda natijani olish usuli bo‘yicha: statik usul (dasturni 
sozlashda dasturni bajarilishini talab etilmaydigan usul) va dinamik usul 
(dasturni sozlashda dasturni bajarilishi talab etiladi); 
➢
dasturning dastlabki ma’tiniga ta’sir qilish harakteri bo‘yicha: buzib 
(sozlovchi operator, protsedura, makro buyruq kiritish maqsadida dastlabki 
ma’tinni modifikatsiyalash nazarda tutiladi) va buzmasdan (dasturning 
dastlabki ma’tinini modifikatsiyalash nazarda tutilmaydi). 
Dastur testi asosida dasturiy ta’minotdagi hatolikni topish uchun va masalani 
yechilishining algoritmi haqida tasavvurga ega bo‘lish uchun dasturchi dasturning 
ob’ektlarini qandaydir to‘plamini taxlilashi kerak bo‘ladi (o‘zgaruvchilarni, 
operatorlarni, ular o‘rtasidagi boshqaruvchi va axborot aloqalarni), hajmi yetardi 
darajada katta bo‘lishi mumkin albatta. 
Ishlatiladigan sozlash usullari hatolikni aniqlash uchun muhim bo‘lgan 
axborotni va uning turi haqida inson oson tasavvurga ega bo‘lishi uchun qulay holda 
avtomatizatsiyalashtirilgan ravishda olishga hizmat qiladi. Shu bilan birga sozlash 
jarayoni sekin yaqinlashuvchidir (iteratsion), uning har bir bosqichda dasturchi 
dastur haqida cheklangan xajimdagi axborotni idrok etadi, hatolik haqida qandaydir 
qisman asoslangan xulosa chiqarishga imkon beradi va sozlash jarayonining keyingi 
yaqinlashuvlarida axborotni kamaytirish yo‘lini aniqlanadi. 
Demak, sozlash masalasini dastur haqidagi axborot hajmini shu darajada 
kamaytiradigan protseduralar qurishga keltiriladiki, uning asosida dasturchi 
dasturda xotolikni borligi yoki yo‘qligi haqida asoslangan xulosalar chiqara olsin, 
agarda hatolik bor bo‘lgan holda esa uning harakteri va u qaerda mavjutligini bila 
olsin. 

196 
Shundek qilib, dasturda semantik hatoliklarni qidirish uchun dasturning 
o‘ziga nisbattan tashqi yechiladigan masala bayoni zarurdir. Bundek bayonlar 
quydagilar bo‘ladi: 
1.Dasturga texnik topshiriq, u hujjatda dasturning ishlashiga talablar 
(cheklanishlar, vazifa bayoni, kirish va chiqish axborotlar) batafsil bayon qilinadi. 
2.Yechiladigan masalani matematik modelining bayoni (ushbu masalani 
formallashtirilgan bayonida barcha tadqiq qilinadigan ko‘rsatgichlar, kirish va 
chiqish axborotlari, axborotni o‘zgartirish jarayonlari, natijani baholash 
ko‘rsatgichlari ajratilgan). 
3.Masalani yechish algoritmi (masalani yechish usulining bayoni va barcha 
kirish axborotlarini chiqish axborotlariga o‘zgartirish jarayonlari qayd qilinadi, 
chunki bu dasturda joriy etilishi kerak). 
4.Dasturning loyihasi (dasurni blok sxema ko‘rinishida havola qilish yoki 
boshqa usulda, ishlatilgan dasturlash tili konstruksiyasiga yaqin atamalarda 
algoritmini bayonini aniqlashtirib bayon qilish). 
5.Buyurtmachi 
axborotlari 
(yechiladigan 
masalani 
qo‘shimcha 
aniqlashtiruvchi ma’lumotlari, texnik topshiriqning kichik qismlari). 

Download 2,55 Mb.