O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKASIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI
MUXAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI
Fan nomi
Mustaqil ish
Bajardi :
|
Xalilov Abdulxay
|
Guruh :
|
042-19
|
Fan :
|
|
Qabul qildi:
|
|
Toshkent 202
Mavzu; Optik tolali tizimlar
Reja
Optik aloqa uning afzalliklari va qo’llanish sohalari
Optik aloqa tizimlaring tuzilish prinsiplari
Optik tola turlari va ularning tavfsiflari
XULOSA
Foydanalilgan adabiyotlar royxati
Optik aloqa, uning afzalliklari va qo‘llanish sohalari
. Optik aloqa bu axborot yorug‘lik nuri ko‘rinishida optik tola bo‘ylab yoki ochiq fazo atmosferada uzatiladigan aloqadir. Axborot tola orqali uzatilsa, tolali optik aloqa tizimi, ochiq atmosferada uzatilsa, ochiq optik aloqa tizimi deyiladi. Ochiq optik aloqa tizimlarida nurlanish manbalari elektromagnit to‘lqinlarni ochiq fazoga nurlantiradi, bunda nurlanishni tarqalish yo‘nalishi faqatgina antennaning yo‘nalish diagrammasi bilan aniqlanadi. Ochiq optik aloqa tizimlarining uzatuvchi muhiti o‘z navbatida uch turga bo‘linadi: atmosfera, kosmik va suv osti aloqa muhitlari. Atmosfera ochiq optik aloqa tizimlarida to‘lqinlarni tarqalish xarakteristikasi yetarli darajada ob-havo sharoitlariga bog‘liq. Atmosfera va suv osti uzatish muhitlarining fizik bir turda emasligi va ularning tarkibidagi begona zarrachalarni uzatilayotgan nurlanish to‘lqini bilan o‘zaro ta’sirda bo‘lishidan elektromagnit to‘lqinlar buziladi [6,7]. Zarracha o‘lchamlarining to‘lqin uzunligi bilan taqqoslanadigan darajada yoki katta bo‘lishi buzilishlarni oshiradi. Shu sababli atmosfera buzilishlari optik diapazonda turli xarakterga ega. Shu tarzda uzatish muhitlarini taxlil qilish, aloqa tizimlarini loyihalashtirishda yuzaga keladigan eng muhim masala hisoblanadi. To‘lqinlarni tarqalish yo‘nalishiga tushib qoladigan zarrachalar asosan optik nurlanishni yutadi va sochadi. Bu omillarni ta’sir darajasi muhit turiga (suv osti, toza havo, turbulent atmosfera va boshqalar) bog‘liq[4,22]. Optik aloqa tizimining asosiy yo‘nalishi tolali optik aloqa tizimi hisoblanadi. Chunki hozirgi vaqtda yuqori darajadagi uzatish xarakteristikalariga ega bo‘lgan yorug‘lik uzatgichlar ishlab chiqilgan. Ammo axborotlarni ochiq fazoda, atmosferada uzatishga asoslangan ochiq optik aloqa tizimlari ham, radio optik aloqa uchun ajratilgan chastotalarni to‘ldiruvchi vosita sifatida qiziqishlarni namoyon etadi. Tolali optik aloqa tizimlarida elektromagnit nurlanishlarni tarqalish yo‘lini tashkil etish uchun maxsus optik yorug‘lik uzatgichlar-optik tolalar qo‘llaniladi. Tolali optik aloqa tarmog‘i bu tugunlar orasi optik aloqa liniyalari orqali bog‘langan aloqa tarmog‘idir. Axborotni tolali optik aloqa liniyalari orqali uzatish mis kabellar va boshqa uzatish muhitlariga qaraganda bir qancha afzalliklarga ega. Shu afzalliklari tufayli tolali optik aloqa tizimidan nafaqat telefon aloqasini tashkil etishda, balki televideniyada, ovoz eshittirishlarini uzatishda, hisoblash texnikasida, transport vositalarida va boshqa sohalarda keng foydalanilmoqda. Tolali optik aloqa tizimlarida uzatish muhiti sifatida qo‘llaniladigan optik tolalarning afzalliklari[7]. O‘tkazish oralig‘ining kengligi. Bu tashuvchi chastotasining juda yuqoriligi 1014 _ 1015 Gs bilan tushuntiriladi. Bitta optik tola bo‘ylab sekundiga bir necha terabit axborotlar oqimini uzatish imkoniyati mavjud. O‘tkazish oralig‘ining kengligi tolali optik aloqaning mis va boshqa axborot uzatish muhitlaridan ustun turuvchi eng muhim afzalligidir. Optik tolada yorug‘lik signallarining kam so‘nishi. Hozirgi kunda ko‘plab kompaniyalar tomonidan ishlab chiqarilayotgan optik tolalar 1 kanal kilometr hisobida 1,55 mkm to‘lqin uzunligida 0,2-0,3 dB/km so‘nishga ega. Shovqin sathini kichikligi optik tolaning o‘tkazish qobiliyatini oshiradi. Shovqindan yuqori darajada himoyalanganligi. Optik tola dielektrik materiallar – kvars, ko‘p tarkibli shisha, polimerlardan tayyorlanganligi uchun u elektromagnit nurlanishni induksiyalash xususiyatiga ega atrofidagi mis kabelli tizim va elektr qurilmalarning (elektr uzatish liniyalari, elektrodvigatelli uskuna va boshqalar) tashqi elektromagnit shovqinlariga ta’sirchan emas. Yengilligi, hajmi va o‘lchamlarining kichikligi. Optik kabellar mis kabellar bilan solishtirilganda ancha yengil va hajmi kichik. Masalan, 900 juftli 7,5 sm diametrli mis telefon kabeli 0,1sm diametrli bitta optik tola bilan almashtirilishi mumkin. Agar optik tola bir necha himoya qobiqlaridan iborat va bron po‘lat lenta bilan qoplangan bo‘lsa, bunday tola diametri 1,5 sm ga teng bo‘ladi, bu esa ko‘rilayotgan mis kabel diametridan bir necha marta kichik. Yong‘indan himoyalanganligi. Optik tolada uchqun hosil bo‘lmasligi kimyoviy, neftni qayta ishlovchi korxonalarda, portlash va yong‘in xavfi mavjud bo‘lgan binolarda xavfsizlikni oshiradi. Iqtisodiy jihatdan samaradorligi. Optik tola kvarsdan ishlab chiqariladi. Uning asosini tabiatda keng tarqalgan kremniy ikki oksidi SiO2 tashkil etadi. Demak tolali optik kabellarni ishlab chiqarish uchun noyob rangli metal sarflanmaydi. Mis va qo‘rg‘oshinning dunyoviy zahiralari chegaralangan hozirgi vaqtda noyob bo‘lmagan maxsulotga o‘tish kabelli aloqa texnikasining kelgusi rivojlanishi uchun muhim omil hisoblanadi. Natijada optik kabellarning narxi mis kabellarga nisbatan arzonlashadi[5]. Masofaviy elektr ta’minotga ega ekanligi. Ba’zi hollarda tarmoq tugunlarining masofaviy elektr ta’minoti talab etiladi. Buni optik tola orqali amalga oshirib bo‘lmaydi. Bu holda optik tola bilan birgalikda mis o‘tkazish elementi bilan jihozlangan aralash kabellardan foydalanish mumkin. Bunday kabellar ko‘pgina mamlakatlarda keng qo‘llaniladi.
Yangi turdagi optik tolalarning (siljigan dispersiyasi nolga teng bo‘lmagan),
keng polosali kvant optik kuchaytirgichlarning yaratilishi to‘liq optik tizim va
optik traktlarni qurish imkoniyatini yaratmoqda.
1.2. Optik aloqa tizimlarining tuzilish prinsiplari.
Optik aloqada axborotlarni yorug‘lik yoki optik signallar ko‘rinishida uzatish
va qayta ishlash amalga oshiriladi[8]. Optik aloqa uchun yorug‘lik nurlanishi va
to‘lqin uzunligi turini tanlash uzatilayotgan axborot xarakteriga, shuningdek
nurlanish hosil qilish imkoniyalariga, undan signal shakllanishiga, yorug‘lik
to‘lqinini uzatish va qayta ishlashga va nihoyat, axborotga ega signalni qabul
qilishga bog‘liq.
Optik aloqa tizimining umumlashgan tuzilish sxemasi 1.1 – rasmda
keltirilgan. Sxema optik aloqning turlari tolali optik aloqa va ochiq optik aloqaga xos standart bloklardan (elementlardan) tashkil topgan.
Axborotlar manbaidan uzluksiz yoki raqamli signallar beriladi. So‘ng
signallar yorug‘lik oqimi-tashuvchi chastotaning elektromagnit tebranishlarini
modulyatsiyalaydi.
Intensivlik bo‘yicha modulyatsiyalangan optik signalni bevosita
fotodetektorga berib, osongina uni boshlang‘ich signal ko‘rinishini saqlagan elektr
signaliga aylantirish mumkin. Optik signallarni qabul qilishning bu usuli
to‘g‘ridan-to‘g‘ri fotodetektorlash usuli deyiladi.
Hozirgi kunda optik aloqaning oxirgi qurilmalari sifatida raqamli uzatish
tizimlari (RUT)dan foydalanilmoqda. Chunki RUT analog uzatish tizimlariga
qaraganda quyidagi afzalliklarga ega: shovqinga bardoshliligi, yuqori signalni
uzatish sifati liniya trakti uzunligiga kam bog‘liq, texnik iqtisodiy ko‘rsatkichlari
yuqori va boshqalar. Kanallari chastota bo‘yicha bo‘lingan analog uzatish
tizimlarining bir qancha kamchiliklari tufayli, ularning optik aloqada qo‘llanilishi
chegaralangan.
Vazifasi va signallarni uzatish masofasiga ko‘ra tolali optik aloqa tizimlari
magistral, mintaqaviy, mahalliy-shahar va qishloq aloqa tizimlariga bo‘linadi.
Magistral tolali optik aloqa tizimlari signallarni 1000 km ga, zona tolali optik
aloqa tizimlari signallarning 600 km ga uzatish, shahar tolali optik aloqa tizimlari
shahar telefon tarmog‘ini bog‘lovchi liniyalarini zichlashtirish uchun xizmat qiladi.
Chastota bo‘yicha zichlashtirish usulining afzalligi shundaki , signallarni
bunday qabul qilish hisobiga regeneratsiyalash uchastkasi uzunligi 200 km gacha
uzayadi va optik tolaning o‘tkazish qobiliyatidan foydalanish koeffitsiyenti ortadi.
Optik tolaning o‘tkazish qobiliyatidan foydalanish koeffitsiyentini
oshirishning istiqbolli yo‘nalishlaridan biri spektr bo‘yicha (to‘lqin bo‘yicha)
zichlashtirishdir. Bunda har xil tezlikli va raqamli, analog turli modulyatsiyali
(telefon, televideniye, telemetriya, EXM boshqarish signallari) signallarni uzatish
imkoniyati kengayadi. Bu esa iqtisodni tejovchi ko‘p funksiyali aloqa tizimlarini
tashkil etishni ta’minlaydi[10].
Optik tolaning spektral o‘tkazish oralig’idan bir muncha to‘liq foydalanish bu
usulning eng muhim afzalliklaridan biri hisoblanadi. Hozirgi kunda 0,8....1,8 mkm
diapazon oralig‘i o‘rganilgan. Agarda spektral kanalning kengligi 10 nm ni tashkil
etsa, u holda belgilangan diapazonda 100 tagacha spektral kanallarni joylashtirish
mumkin.
1.3. Optik tola turlari va ularning tavsiflari.
To‘lqin uzunligiga nisbatan o‘zak diametriga bog‘liq ravishda optik tolalar
bir modali va ko‘p modaliga bo‘linadi [11,12]. Bir modali optik tolalarda
ko‘pincha o‘zak diametri 7-10 mkm (1.2,а-rasm), ko‘p modali optik tolalarda esa
50-62,5 mkm (1.2,b-rasm) bo‘ladi. Ikkala turda qobiq diametri 125 mkm ni tashkil
etadi. Amaliyotda ko‘p modali va bir modali optik tola diametrlarining boshqa
qiymatlari ham mavjud. Bir modali optik toladan faqat bir moda (yorug‘lik
tashuvchi) uzatiladi. Ko‘p modali optik toladan esa apertura burchagi doirasida
tolaga turli burchaklar ostida kiritiladigan bir necha yuzlab ruxsat etilgan
modalarni bir vaqtda uzatish mumkin. Barcha ruxsat etilgan modalar turli tarqalish
yo‘li va vaqtiga ega. Pog‘onali sindirish ko‘rsatkichli ko‘p modali optik tolalar
ikki muhit chegarasida sindirish ko‘rsatkichlarining keskin (pog‘ona ko‘rinishida)
o‘zgarishi (n1 dan n2 ga) bilan xarakterlanadi. Pog‘onali sindirish ko‘rsatkichli
optik tolalar o‘tkazish polosasini chegaralaydi, lekin gradiyent sindirish
ko‘rsatkichli optik tolalarga nisbatan arzon hisoblanadi.
Bir modali optik tolalarda modalararo dispersiyaning yuzaga kelmasligi
sababli ular yuqori o‘tkazish qobiliyatiga ega. Biroq uzatuvchi qismda birmuncha
qimmat bo‘lgan lazer diodlardan foydalanish talab etiladi.
Optik tolada signallarni uzatish sifatiga ta’sir qiluvchi eng muhim
omillardan biri dispersiya hisoblanadi. Dispersiya bu yorug‘lik impulslari oxirlarini
cho‘zilishi, ya’ni impulslarni kengayishidir. Impulslar kengayib, bir birini
qoplaydi, simvollararo buzilishlar yuzaga keladi va qabul qilishda impulslar
ketma-ketligidan uzatilgan foydali informatsiyani ajratib bo‘lmay qoladi.
Dispersiya o‘tkazish qobiliyatini kamaytirib, optik tizimlarni ish tezligini
chegaralaydi.Odatda dispersiya bir kilometr hisobida meyorlashtiriladi va ps/km da
o‘lchanadi.
TOAning afzalliklari, kamchiliklari va qoillanish sohalari.
Axborotni TOA liniyalari orqali uzatish mis kabellar va boshqa
uzatish muhitlariga qaraganda bir qancha afzalliklarga ega. Shu
afzalliklari tufayli TOA tizimidan nafaqat telefon aloqasini tashkil
etishda, balki televideniyeda, ovoz eshittirishlarini uzatishda, hisoblash texnikasida, transport vositalarida va boshqa sohalarda keng
foydalanilmoqda.
TOA tizimlarida uzatish muhiti sifatida qo‘llaniladigan optik
tolalarning afzalliklari quyida keltirilgan.
O'tkazish oralig'ining kengligi. Bu tashuvchi chastotasining
juda yuqoriligi 1014—1015 Hz bilan tushuntiriladi. Bitta optik tola
bo‘ylab soniyaga bir necha terabit axborotlar oqimini uzatish
imkoniyati mavjud. O‘tkazish oralig‘ining kengligi tolali optik
aloqaning mis va boshqa axborot uzatish muhitlaridan ustun
turuvchi eng muhim afzalligidir.
Optik tolada yorug'lik signallarining kam so'nishi. Hozirgi
kunda ko‘plab kompaniyalar tomonidan ishlab chiqarilayotgan
optik tolalar 1 kanal kilometr hisobida 1,55 mkm to‘lqin uzunligida
0,2—0,3 dB/km so‘nishga ega. So‘nish va dispersiya qiymatlarining
kichikligi optik signallarni TOA liniyalari bo‘ylab retranslatsiyasiz
100 km va undan uzoq masofalarga uzatish imkonini beradi.
Shovqin sathining kichikligi optik tolaning o‘tkazish qobiliyatini oshiradi.
Shovqindan yuqori darajada himoyalanganligi. Optik tola
dielektrik materiallar — kvars, ko‘p tarkibli shisha, polimerlardan
tayyorlanganligi uchun u elektromagnit nurlanishni induksiyalash
xususiyatiga ega atrofidagi mis kabelli tizim va elektr qurilmalarning
(elektr uzatish liniyalari, elektrodvigatelli uskuna va boshqalar)
tashqi elektromagnit shovqinlariga ta’sirchan emas. Shuningdek,
ko‘p tolali optik kabellarda ko‘p juftli mis kabellarga xos
elektromagnit nurlanishlarning o‘zaro ta’siri kabi muammolar
yuzaga kelmaydi.
Bu afzalligi tufayli optik kabellardan ishlab chiqarish
korxonalarida, boshqaruv markazlarida, samolyot va kema kabi
transport vositalarida foydalangan ma’quldir. Chunki shu kabi kichik
joylarda ham energetik qurilmalar, ham avtomatika va teleboshqaruv
tizim lari, ham ko‘p sonli abonent qurilmalaridan iborat
tarmoqlangan aloqa tarmoqlari joylashgan bo‘ladi. Bunday holatda
elektromagnit va o‘zaro shovqinlar yuzaga keladi. Optik kabellarning
esa bunday shovqinlarga ta’sirchan emasligini aytib o‘tdik.
Yengilligi, hajmi va o'lchamlarining kichikligi. Optik kabellar
mis kabellar bilan solishtirilganda ancha yengil va hajmi kichik.
Masalan, 900 juftli 7,5 sm diametrli mis telefon kabeli 0,1 sm
diametrli bitta optik tola bilan almashtirilishi mumkin. Agar optik
tola bir necha himoya qobiqlaridan iborat va bron po‘lat lenta bilan
qoplangan bo‘lsa, bunday tola diametri 1,5 sm ga teng bo‘ladi, bu
esa ko‘rilayotgan mis kabel diametridan bir necha marta kichik.
Optik tolaning bu afzalligi optik kabelli liniya traktlarini qurishda
ancha yengilliklar yaratadi. Yengilligi va o‘lchamining kichikligi
tufayli optik tolaning samolyot, vertolyot va boshqa transport
vositalarida ishlatilishi tolali optik aloqaning juda muhim yutug‘idir.
Masalan, axborotlarni yig‘ish va boshqarish vazifalarini bajarish
uchun maxsus jihozlangan samolyotlarda bog‘lovchi kabellar
og‘irligini 1 tonnadan oshiqqa kamaytiradi.
Aloqaning maxfiyligi. Tolali optik kabellar radio to‘lqin
diapazonida umuman nur uzatmasligi sababli, undan uzatilayotgan
axborotni uzatib-qabul qilishni buzmasdan ruxsatsiz tashqi
ulanishlarda eshitish juda qiyin. Optik aloqa liniyasining monitoring
tizimi (uzluksiz nazorat) tolaning yuqori sezgirlik xususiyatini
qo‘llab, darhol ruxsatsiz tashqaridan eshitilayotgan aloqa kanalini
o‘chirishi va xavf (trevoga) signalini uzatishi mumkin.
Tarqaluvchi optik signallarning interferensiya effektini qo‘llovchi tizimlar tebranishlarga, bosimning salgina og‘ishlarigasezuvchanligi juda yuqori. Hukumat, bank va ma’lumotlar
him oyasiga yuqori talablar qo‘yiladigan boshqa maxsus
xizmatlarning aloqa liniyalarini tashkil etishda bunday tizimlar
ayniqsa zarurdir.
Yong'indan himoyalanganligi. Optik tolada uchqun hosil
bo‘lmasligi kimyoviy, neftni qayta ishlovchi korxonalarda, portlash
va yong‘in xavfi mavjud bo‘lgan binolarda xavfsizlikni oshiradi.
Iqtisodiy jihatdan samaradorligi. Optik tola kvarsdan ishlab
chiqariladi. Uning asosini tabiatda keng tarqalgan kremniy ikki
oksidi (SiO2) tashkil etadi. Demak, tolali optik kabellarni ishlab
chiqarish uchun noyob rangli metall sarflanmaydi. Mis va
qo‘rg‘oshinning dunyoviy zaxiralari chegaralangan hozirgi vaqtda
noyob bo‘lmagan mahsulotga o‘tish kabelli aloqa texnikasining
kelgusi rivojlanishi uchun muhim omil hisoblanadi. Natijada optik
kabellarning narxi mis kabellarga nisbatan arzonlashadi.
Tolali optik kabellar signallarni uzoq masofalarga retranslatsiyasiz uzatish imkonini beradi. Uzoq masofali TOA liniyalarida
optik kabellarning qo‘llanilishi retranslatorlar sonining qisqarishiga
olib keladi. Buning natijasida ham sarf-xarajatlar kamayadi.
Foydalanish muddatining uzoqligi. Tola vaqt o‘tgan sari
eskiradi, ya’ni yotqizilgan kabellarda so‘nish asta-sekin oshib boradi.
Biroq optik tola ishlab chiqarish texnologiyalarining mukammallashuvi bu jarayonni sekinlashtiradi va foydalanish muddatini
uzaytiradi. Tolali optik kabellardan foydalanish muddati taxminan
25 yilni tashkil etadi.
Masofaviy elektr ta’minotga ega ekanligi. Ba’zi hollarda
tarmoq tugunlarining masofaviy elektr ta’minoti talab etiladi. Buni
optik tola orqali amalga oshirib bo‘lmaydi. Bu holda optik tola bilan
birgalikda mis o‘tkazish elementi bilan jihozlangan aralash
kabellardan foydalanish mumkin. Bunday kabellar ko‘pgina
mamlakatlarda keng qo‘llaniladi.
Hozirgi kunda turli vazifali va tuzilishli optik tola va kabellar
ishlab chiqarilmoqda. Keng polosali uzoq aloqa tizimlari, jumladan,
magistral aloqa uchun toladan faqatgina asosiy to‘lqin tarqaladigan
bir modali kabellarning yangi turlari ishlab chiqarilmoqda. Magistral aloqa liniyalarida signal uzatishda tolaning so‘nish va dispersiya
parametrlariga ham yuqori talablar qo‘yiladi. Bundan tashqari,
optik nurlanish qutblanishining saqlanishini ta’minlovchi tolalar
ham ishlab chiqarilmoqda.
Magistral aloqada qo‘llaniladigan bunday kabellarni ishlab
chiqish murakkab va qimmat. Bunday kabellar qo‘llanilganda lazer
nurlanish manbalaridan foydalaniladi. Lazer manbalarida ham
nurlanish spektrining tozaligiga, nurlanish xarakteristikalarining
barqarorligiga yuqori talablar qo‘yiladi.
Tezligi 100 Mbit/s gacha bo‘lgan va aloqa masofasi
chegaralangan (taxminan 10 km gacha) tizimlarda nisbatan arzon
va oxirgi qurilmalar bilan oson moslashadigan ko‘p modali
kabellardan foydalangan ma’qul. Bunda nurlanish manbayi sifatida
ko‘p modalarni nurlantiruvchi oddiy turdagi yarim o‘tkazgich
yorug‘lik diodlarini ishlatish mumkin.
Yangi turdagi optik tolalarning (siljigan dispersiyasi nolga teng
bo‘lmagan), keng polosali kvant optik kuchaytirgichlarning yaratilishi to‘liq optik tizim va optik traktlarni qurish imkoniyatini yaratmoqda. Bunday texnologiyalardan 100 va 1000 Gbit/s o‘tkazish
oraliqli tizimlarni yaratishda foydalaniladi.
TOA ko‘plab bir qancha afzalliklarga ega bo‘lishiga qaramay,
kamchiliklarga ham ega. Bu TOA qurilmalarining qimmatligi va
ba’zi optik texnologiyalarning mukammal darajaga yetmaganligi
bilan tushuntiriladi. Bunga bog‘liq holda quyidagi kamchiliklarni
aytish mumkin.
Element bazasining qimmatligi. Optik uzatgich va qabul
qilgichlarning narxi qimmat. Ayniqsa, lazer nurlanish manbalarining narxi baland va xizmat qilish muddati chegaralangan.
Shuningdek, passiv optik qurilmalarni (multipleksor, kommutator, attenuator va boshqalar) ishlab chiqarish ham katta sarfxarajatlarga olib keladi.
Tolali optik aloqa liniyalarini montaj qilish va xizmat
ko'rsatishning murakkabligi. Elektrik kabelli tizimlarga nisbatan
optik kabelli tizimlarni qurish, undan texnik foydalanish, o‘lchov
va montaj ishlari murakkab bo‘lib, juda yuqori malakani talab
etadi.
Tolani maxsus himoyalash zaruriyati. Mikroyoriqlarda
signallarning yo‘qolmasligi uchun tolani ortiqcha yuklash va
bukilishlardan himoyalash kerak. Maxsus himoyalashni tashkil
etish, ishonchlilikni oshirish maqsadida optik tolani ishlab chiqarish
jarayonida tola epoksiakrilat asosidagi maxsus lak bilan qoplanadi.
Shuningdek, kabel maxsus po‘lat tros va shisha plastik sterjenlar
hisobiga yanada mustahkamlanishi mumkin.
Bularning barchasi tolali optik kabel narxini oshiradi. Bu
kamchiliklar TOA texnologiyasining kelgusi rivojlanishida qisman
yoki to‘liq bartaraf etiladi.
XULOSA
1. Hozirgi zamon texnikasida axborotni optik uzatishning afzalliklari va
qo‘llash sohalari ko‘rib chiqildi.
2. Optik aloqaga oid asosiy ma’lumotlar, ochiq optik aloqa va tolali optik aloqa,
tolali optik aloqa tizimlarining tuzilish prinsiplari o’rganildi.
3. Optik axborotni uzatuvchi manbalar ularning turlari, tavsif va parametrlari
o‘rganildi.
4. Lazer diodlarga xos muhim xususiyatlaridan biri bu vatt – amper
xarakteristikasi atrof muhit temperaturasiga bog’liqligi.
5. Optik signal tola orqali uzatilganda yorug‘lik to‘lqinlarini tola muhiti bilan
chiziqli va nochiziqli o‘zaro ta’siri natijasida signal quvvatini yo‘qolishidan
optik signal so‘nadi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI
1. Landsberg G.S. Optika. –T.: «O’qituvchi» nashriyoti, 1981.
2. Raxmatullaеv. M. Umumiy fizika kursi. -T.: 1995.
3. Гуревича С.Б. Оптическая обработка информации. –М.: 2007.
4. Ионов А.Д., Попов Б.В. Волновые линии связи. –М.: «Радио и связь»,
2006.
5. http://www.Ziyonet.uz
6. http://www.Atdt.tuit.uz/dl
7. http://www.fizika.ayp.ru›
8. http://www.dic.academic.ru
9. http://www.optika.ucoz.ru›index
| 