O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT
TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKASIYALARINI
RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI
MUXAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT
AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI
Kommutatsiya va marshrutizatsiya
Fan nomi
Mustaqil ish
Bajardi :
Xalilov Abdulxay
Guruh :
042-19
Fan
:Komutatsiya va
marshruzitatsiya
Qabul
qildi:Xasanov O
Toshkent 2024
Reja
1.IPTV nima
2.IPTV tuzilishi
3.IPTV qollanishi
4.Xulosa
5.Foydanilgan adabiyotlar
KIRISH
IP - tarmoqning universal uskunalardan foydalanishi tarmoqning rivojlanish va
masshtablashish masalalarini hal etishga, regulyatsiyaning turli mexanizmlarini
foydalanish orqali tarmoqni ekspluatatsiyalashda yuzaga keladigan muammolarni
hal etishga imkon yaratadi.
Analog televizion tizimlarda kanallar taqsimlanishi va uzatilishi analog signalning
takroriy ishlash bosqichlarining ketma-ketligi sifatida qaraladi. Raqamli
texnalogiyaga o'tish bilan uzatuvchilar signallarni ishlov berish va ma'lumotlarni
ishlov berish texnologiyalaridan foydalanish mumkin, bu tarmoqlarining sifatini va
samarodarligini oshiradi. Shunungdek, taqsimlash va uzatish kanallari raqamli
televizion tizimlarda signallarni raqamli ishlov berishning va ma'lumotlarga ishlov
berishning ketma-ket bosqichi sifatida qaraladi. ASOSIY BO'LIM
Raqamli televizion tizimlarda signallarga raqamli qayta ishlov berishning va
ma'lumotlarni qayta ishlashning ketma-ket bosqichi bir-birlari bilan qanday
bog'langanini va axborot sifatiga qanday ta'sir etishini ko'p bosqichli model
ko'rinishida ko'rsatamiz (1 - rasm ).
Yakka holdа, biz raqamli tеlеvidеniе tizimini mоdеllashtirish uchun uch
bosqichdan foydalanamiz.
Formatlash bosqichi. Bu yerda televizion kontent provayderi video va ovozni
yaratadi va formatlaydi, xabar beruvchi uni foydalanuvchiga yetkazadi. Bu
bosqichta signalni ishlov berish quyidagilardan iborat:
- raqamli televizion signal yaratish uchun zarur bo'lgan raqamlash, diskretlash va
formatlash;
- bitta raqamli formattan boshqasiga o'zgartirish;
- raqamli signalning televizion qabul qilgich yoki monitorngda shakllanishi.
Kompressiya bosqichi. Bu bosqichda kontent provayderi va xabar uzatuvchilar
kontentni
siqadi va uni saqlash, taqsimlash yaki uzatishga tayyorlaydi. Bu etapda signalni
ishlov berishda video va ovozni qisadi. Ma'lumotlarga ishlov berish quyidagilardan
iborat :
- yagona mа'lumotlar oqimodagi multiplеksоrlangan dasturlar va tizimli
axborotlar;
- shu oqimning pаkеt prоtоkоlidа frаgmеntаtsiyalanishi;
- dеkоdirоvkаlаsh uchun pаkеtlardan dasturlarni ko'chirish.
Taqsimlash bosqichi. Bu bosqishda xabar beruvchi kоntеntni lоkаl tаrmoq bo'yicha
taqsimlash uchun qаytа ishlaydi va uni foydalanuvchiga raqamli uzаtish
tеlеvidеniе tizimi yordamida uzаtаdi. Bu yerda signаlni qаytа ishlash
V4 - raqamli signallar bilan modulyatsiyalsh texnologiyasi asosida amalga
oshiriladi. Ma'lumotni qayta ishlash quyidagilardan iborat:
- hatolar korrektsiya algoritimini foydalanish;
- lokal taqsimlash uchun qo'llaniladigan tarmoq kommunikatsiya protokolida
Bosqichlarning har biridagi sifatni kontrollash muommasi. Raqamli axborot
jarayoniga signal va ma'lumotlarning raqamli qayta ishlashning qo'shilishi
hatolarning yangi manbalari
Joriy etish
Kompressiya
Kengaytirish
1 - rasm.Bosqishli monitoring.
formatlash.
SCIENCE AND INNOVATION
INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL
2022 № 3
paydo bo'lishiga olib keladi, sababi har bir bosqich turli tipdagi hatolarning o'rniga
ega. Formatlash bosqichida xabar uzatuvchilar yangi formatning katta sonlari bilan
ishlashish muommasiga duch keladi. Analog televideniede ham operatorlar
ishonshli kolorimetrni ta'minlashi va standartga mos kelishini tekshirishi shart.
Bundan boshqa, bir formatdan boshqasiga o'zgartirish zarurligi tug'ilishi mumkin.
Bu turlanish o'zi bilan hatolar keltirib chiqarishi mumkin. Bundan boshqa, raqamli
video va ovozni alohida qayta ishlash sinxronlash bilan muommalarni keltirib
chiqarishi mumkin. Kompressiya sifatda yangi manbalarning yuzaga kelishiga olib
keladi, ular bloking - effekt yoki blok shovqimi deb nomlanadi. Hatolar dasturni
multipleksorlaganda va tizimli axborotlarni kompleks qayta ishlaganda yuzaga
kelishi mumkin. Sinxronlash va kelishuvdagi hatolar dekodirovka jaroyonining
buzishi va sifatning sezilarli yomonlashiga olib keladi. Manbadan
foydalanuvchigacha yo'lda dastur kontenti odatda hamma bosqichlardan o'rin
almashishi uchun kerakli bo'lgan qo'shimcha qayta ishlash o'tish vaqtida sifat
hatoligining ehtimolligin orttiradi. Bundan boshqa, bir bosqishdagi hato boshqasini
keltirib chiqarishi, bir qator holotlarda hatoning dastlabki manbasini yashirishi
mumkin. Masalan, blok shovqimi qo'shish etabidagi muomma sabapli yuzaga
kelishi yoki qabul qilishdagi hato terilgan bitlik hato sababidan paydo bo'lishi
mumkin. Shuningdek, hatolar modulatsiya bosqichidagi adashish sabapli yoki
oqimning multipleksordan
«studiya - peredatchik» zanjiriga berilishida tezligining o'zgarishi sabapli yuzaga
kelishi mumkin.
Sifat kontroli va tizim boshqaririshidagi muommalarni echish ushun ishonchlilik
monitoring tizimi quyidagi xarakteristikalarga ega bo'lishi zarur:
- zondlashning mos bosqichi;
- ko'p bosqichli monitoring imkoniyotlari;
- tarmoq boshqarish imkoniyotlari.
Ishonshlilik monitoring tizimi haqida aytilganda, tizimga kiruvchi har bir qurilma
zond sifatida qaraladi, u taqsimlash va uzatish tarmog'idagi berilgen nuqtada sifatni
monitorlaydi. Ishonshlilik bo'lishi uchun tarmoqning hamma a'zosi to'g'ri ishlashi
va hamma bosqichlarda zondlar bo'lishi shart.
Ko'p bosqichli monitoring imkoniyotlari bo'lsa tizim sifati haqida to'liq ma'lumotni
olish uchun va muommoni aniqlab, sifatli lokallash uchun operatorlarga
ishonshlilik ko'p bosqichli monitoring tizimi zarur. Tarmoq boshqaruvi mos holda
monitoringa muhtoj. Xabar uzatuvchilarga bir-biridan geografik masofadagi
nuqtadalarni yaqinlashtirish zarur.
IPTV - bu onlayn translyatsiya haqida gaplashganda duch keladigan ko'pgina
atamalardan biri. IPTV, tizim sifatida, kabel yoki sun'iy yo'ldosh televideniesi kabi
an'anaviy uzatish formatlaridan Internetga asoslangan oqim vositalariga o'tishda
muhim rol o'ynaydi.
Mijozlar, odatda, tarkibga ega bo'lish va undan foydalanish haqida ko'proq
qayg'urishadi. IPTV rasmga tushadigan joy.
IPTV nima ekanligini, qanday ishlashi va arxitekturasini, IPTV xizmatlarining
turini va IPTV kelajagini batafsil ko'rib chiqamiz.
IPTV nima?
IPTV - bu Internetga asoslangan protokolli televizor, unda Internet jonli yoki
buyurtma asosida televizion dasturlar va videolarni uzatish uchun ishlatiladi. IPTV
- bu indeksli so'z televideniyasi biznesi foydalanuvchilarga keng polosali yoki
Internet ulanishi vositasi va Internet protokoli texnologiyasi orqali uzatiladigan
tizim.
Bu raqamli videodan millionlab foydalanuvchilar YouTube yoki Netflix kabi
saytlarga yoki ilovalarga kirishlari mumkin bo'lgan narsadan biroz farq qiladi,
ammo u bir xil darajada bir xil. Oddiy kabel yoki sun'iy yo'ldosh ulanishidan farqli
o'laroq, IPTV bir nechta uylardan bitta obunada foydalanishga imkon beradi.
IPTV tomoshabinlarga tomosha qilishni istagan narsasini, xohlagan vaqtda va
qayerda tanlashni tanlash imkoniyatining kengaytirilgan afzalligi va qulayligini
ta'minlaydi, shuningdek jonli efirdagi jonli ko'rsatuvlarni sozlashdan tashqari.
IPTV va an'anaviy televizor o'rtasidagi farqni tushunish uchun keling, an'anaviy
TV tomosha qilish tartibini IPTV bilan taqqoslaylik -
Kabel va sun'iy yo'ldosh televideniesi foydalanuvchilarga signalning ma'lum
kanallariga "ulanishga" imkon beradi, asosiy farq shundaki, kabel simli va sun'iy
yo'ldosh simsiz (u sizning uyingizga kelguncha). Kabel televideniyasining eng
yaxshi namunalaridan biri bu koaksial kabel orqali ulanadigan vaqtni
ogohlantiruvchi kabeldir va sun'iy yo'ldosh televideniyesi misoli DigTV kabi
provayderdan keladi, u radio to'lqinlari orqali tomoshabinlarga etkazib beradi.
IPTV televizion kanallarni foydalanuvchiga pristavkaga etkazish uchun Internet
protokoli (IP) ga asoslangan tarmoqdan foydalanadi. Kabel va sun'iy yo'ldoshdan
farqli o'laroq, Internet tarmoqlari elektron pochta, veb-saytlar va boshqa internetga
asoslangan xizmatlarni taqdim etadigan bir xil mijoz-server modeli orqali tarkibni
ta'minlaydi. Ushbu blogda bundan keyin aytib o'tamiz, IP yoki Internet protokoli
Internet tarmog'iga ulangan kompyuterlar o'rtasida paketlarni uzatish uchun
ishlatiladigan til.
Iste'molchilar televizion shoularni so'rashadi va olishadi, ular tomoshabinlarga
Internet protokoli (IP) asosidagi tarmoqlar orqali kabel yoki sun'iy yo'ldosh orqali
emas. Kabel yoki sun'iy yo'ldosh televideniesidan farqli o'laroq, IPTV
foydalanuvchilarga istalgan vaqtda Internet orqali tarkibni so'rashga imkon
beradigan ko'rsatuvlarni uzatish tomonidagi serverda saqlashi mumkin.
IPTV qanday ishlaydi?
An'anaviy kanallarni ko'rish bilan taqqoslaganda, IPTV ko'proq Internetni
ko'rishga o'xshaydi. Bu oddiygina IP (Internet Protocol) ni ishlatadi, bu transport
protokoli, videoni tomoshabinga uzatish uchun transport
mexanizmi. Tomoshabinlar biron bir teleko'rsatuvni bosganda yoki videoni talab
qilganda, turli manbalardan (serverlar) olingan video paketlarga bo'linadi va
Internet orqali yuboriladi. Video-server dasturni optik tolali kabel orqali mavjud
bo'lgan uyga uzatadi, so'rovni yuboradi va qaytarib yuboradi.
[o'z IPTV xizmatini ishga tushirmoqchimisiz? Mulvey buni bitta yo'l bilan amalga
oshirdi. Bepul ro'yxatdan o'ting.]
IPTV qanday ishlashini yaxshiroq tushunish uchun IPTV arxitekturasini ko'rib
chiqamiz.
IPTV arxitekturasi
Xizmat ko'rsatuvchi provayderning tarmoq arxitekturasiga qarab, IPTV tarqatish
ikkita asosiy IPTV arxitekturasini ko'rib chiqishi mumkin: markazlashtirilgan va
tarqatilgan.
Markazlashtirilgan arxitektura modeli nisbatan sodda va boshqariladigan
echimdir. Barcha media tarkibiy qismlar markazlashtirilgan serverda saqlanganligi
sababli, tarkibni tarqatishning keng qamrovli tizimiga ehtiyoj qolmaydi. Odatda
markazlashtirilgan arxitektura nisbatan kichik VOD xizmatlarining joylashishini
ta'minlaydigan, etarli yadro va chekka o'tkazish qobiliyatiga ega va samarali
kontentni etkazib berish tarmoqlariga (CDN) ega.
Taqsimlangan arxitektura markazlashtirilgan model singari kengaytirilishi
mumkin, ammo u keng tarmoqli serverlarni boshqarish uchun zarur bo'lgan
o'tkazuvchanlik qobiliyati va tizimni boshqarish qobiliyatiga ega. Shuning uchun
nisbatan katta tizimlarni o'rnatishni rejalashtirgan operatorlar boshidan boshlab
taqsimlangan arxitektura modelini amalga oshirishni ko'rib chiqishi
kerak. Tarqatilgan arxitekturada multimediya tarkibini xizmat ko'rsatuvchi
provayderlar tarmog'i orqali samarali etkazib berishni kuchaytirish uchun tarkibiy
qismlarni tarqatish uchun aqlli va murakkab texnologiyalar kerak.
IPTV tarmoqlarining odatiy arxitektura diagrammasi -
Markaziy blok sun'iy yo'ldosh va mahalliy antennalardan eshittirish tarkibini
oladi. Markaziy blok - bu real vaqt rejimidagi televizion kanallar va AV manbalari
IP multicast oqimlari ko'rinishida kodlangan, shifrlangan va uzatiladigan
joy. Shuningdek, markaziy kamerada reklama serveri, jonli televizor uzatish
serveri, video (VOD) server va talab qilingan video aktivlari saqlanadigan va
foydalanuvchi talab qilganida IP unicast oqimlari sifatida ishlatiladigan platforma
bo'ladi. VOD platformasi ba'zan IPTV-ning markaziy birligi bilan joylashtirilishi
mumkin va uning bir qismi hisoblanadi.
Talab qilingan video va televizion kanallar tomoshabinlarga IPTV
translyatsiyasining oxiridan optik tolali optik tolali Internet orqali ulanish
tarmog'idan iborat etkazib berish tarmog'i orqali yuboriladi.
Elektron tomoshabin terminalda signalni mahalliy yoki afzal ko'rgan Internet-
provayderi orqali qabul qiladi, ular keng polosali, optik-tolali, DSL va boshqa
variantlarni tanlashi mumkin.
Tomoshabinlar ma'lum bir IPTV xizmatiga obuna bo'lganlarida, ushbu xizmat
uchun maxsus televizor (STB) oladi. Pristavkali bu televizor ekranida namoyish
qilish uchun televizor va talabga binoan video oqimlarini dekodlash va
dekodlashni amalga oshiradigan terminal. Quti tomoshabinning Internetga ulanishi
(yo'riqnoma) ga ulanadi va video va televizion tarkibni tomoshabinga etkazish
uchun Internetdan foydalanadi.
Tomoshabinlar video yoki telekanallarni VOD katalogi kabi turli xil IPTV
xizmatlari orqali navigatsiya qilishga imkon beruvchi interfaol portal orqali
interfaol portal orqali so'rashadi.
Garchi bu IPTV arxitektura modelining odatiy namunasi bo'lsa-da, ammo bugungi
kunda bozorda turli xil xizmat ko'rsatuvchi provayderlar mavjudligi va bozorda IT-
ning turli xil variantlari mavjudligi sababli har bir xizmat ko'rsatuvchi provayder
biroz boshqacha arxitekturani amalga oshirishga qaror qilishi mumkin. uning
geografik hududi, Internetning so'nggi nuqtasi, mahalliy bozor sharoitlari va biznes
modellari talablarini qondirish. Biroq, asosiy tamoyillar bir xil bo'lib qolmoqda,
ehtimol bu erda ko'rib turganingizdan unchalik farq qilmaydi.
IPTV xizmat turi
Klassik telekanallarni etkazib berishdan tashqari, IPTV ham quyidagi interfaol
xizmatlarni taqdim etadi:
1) talab bo'yicha video: video tarkib foydalanuvchiga alohida yuboriladi. Bu
foydalanuvchilarga istalgan video-serverning media-kutubxonasida istalgan filmni
tomosha qilish imkoniyatini beradi.
2) talab qilingan video-video: bu nVoD xizmatiga obuna bo'lish uchun ko'p
foydalanuvchilarga pullik video xizmatidir. Kontentni tarqatish jadvali oldindan
dasturlashtirilgan, shuning uchun obunachilar jadvalni ko'rishlari va tarkibni o'z
qiziqishlari bo'yicha ko'rishlari mumkin.
3) vaqt rejimida ishlaydigan televizor: vaqtga almashtirilgan televidenie
foydalanuvchilarga keyinchalik jonli efirni tomosha qilish imkoniyatini beradi, bu
esa qayta tinglashni va tiklanishni osonlashtiradi. Televizion dasturlar orqaga
burilish variantlarini ham taklif qiladi
4) buyurtma bo'yicha televizor (TVoD): tanlangan telekanalni o'z vaqtida ko'rish
uchun yozib oling.
5) jonli televizor: joriy teledasturlardagi interfaollikni oshirish yoki
ko'paytirmaslik.
IPTVning hozirgi holati va kelajagi
So'nggi bir necha yil ichida IPTV rivojlanish yo'lida. Hozirgi kunda dunyoda IPTV
foydalanuvchilarining umumiy soni 180 milliondan oshdi. So'nggi 24 oy ichida
2018 yil oxiriga kelib, 8 million foydalanuvchining sof daromadi eng yuqori
bo'ldi. Ular asosan Xitoy kabi mamlakatlar tomonidan kuchaytirildi, ular 2018 yil
to'rtinchi choragida 5,2 million IPTV abonentlarini qo'shdilar.
Umumiy foydalanuvchilar soni bo'yicha Evropa va Osiyo etakchi
mintaqalardir. Ammo xizmatlardan keladigan daromadlar bo'yicha Evropa va
Shimoliy Amerika global daromadlarning katta qismini tashkil etadi, chunki Xitoy
va Hindistonda aholi jon boshiga tushadigan daromad juda past va eng tez
rivojlanayotgan (va nihoyat eng katta) bozor Osiyo hisoblanadi.
Sion Market Research kompaniyasining hisobotiga ko'ra, global IPTV Marketning
yillik yillik o'sish sur'ati 18,01% atrofida, 2015 yilda 34,67 milliard dollardan 2016
yil 2021 yilgacha 2021 yilda 93,59 milliard dollargacha o'sishi
kutilmoqda. Transparency Market Research tomonidan tayyorlangan alohida
hisobot. korporativ daromadlar 2020 yilga kelib 79,38 milliard dollarga yetadi, bu
2013 yildagi 24,94 milliard dollardan oshib, yillik barqaror o'sish sur'ati 18,1 foizni
tashkil etadi.
IPTV-ning bozor ulushidagi o'sishi asosan kabel hisobiga bo'ladi, shu bilan birga
sun'iy yo'ldosh televideniesining bozordagi ulushi juda yuqori bo'ladi. Aslida,
sun'iy yo'ldosh platformalari IPTV-ning o'sishi uchun foyda keltirmoqda, chunki
ular kanallarni keng polosali infratuzilmani joylarda tarqatish uchun etkazib beradi.
Reddit-dan olingan global IPTV provayderlari ro'yxatiga ko'ra, Rossiya, Buyuk
Britaniya, Kanada, Frantsiya, Belgiya, Hindiston, Germaniya, Xitoy, Shvetsiya va
hatto Dominikan respublikasida IPTV tarmoqlari mavjud.
IPTV xizmatlarini taklif qiluvchi global operatorlar tomonidan erishilgan o'sishga
qaramasdan, biz IPTV-dan foydalanish o'zgarishini kuzatdik va Netflix va Hulu
kabi xizmatlarning bir qismi sifatida ko'rish odatlari ko'proq OTT va SVOD-ga
o'tadi deb ishonamiz.
XULOSA
Demak, raqamli televedenie boshqarish tizimi va IPTV multiservis tarmog'ida sifat
kontroli va tizim boshqaruvidagi muommolarni yechish uchun ishonshlilik
monitoring tizimi dasturiy ta'minlanishi zarur bo'ladi va shu axborotning
korrelyatsiyasiga ega. Telekommunikativ tarmoqdan kiruvchi oqimni qabul qilgan
xabar qiluvchi tarmoq operatori joylashgan nuqtada ichonshlilik monitoring zondi
o'rnatishi zarur. Bunday taqsimlangan zondlar tarmoq qo'llab -quvvatlanishiga
muhtoj, ular statusi haqida hisobotlar jo'natishi va boshqarish markazini avvaldan
ogohlantirib qo'yishi kerak. Bu bo'lsa injinerlarga sifat muomma manbasini
identifikatsiyalashga yordam beradi.
Foydalanilgan adabiyotlar:
SCIENCE AND INNOVATION
INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL
2022 № 3
1. Б.С. Гольдштейн, Н.А. Соколов, Г.Г. Яновский. Сети связи: Учебник для
ВУЗов. СПб.: БХВ - Петербург, 2010. 400 с.
2. В.А.Ершов, Н.А.Кузнецов. Мультисервисные телекоммуникационные
сети. -М.: Изд-во МГТУ им. Н.Э.Баумана, 2003. -432 с.
3. Карякин В.Л. Цифровое телевидение, М: СОЛОН-ПРЕСС, 2013.- С.168-
196.
| 