O’zbеkistоn rеspublikasi хalq ta’limi vazirligi jizzaх davlat pеdagоgika instituti

Download 4,4 Mb.
bet	98/311
Sana	20.12.2023
Hajmi	4,4 Mb.
	#125403

Bog'liq
IJTIMOIY-FALSAFA

Bu sahifa navigatsiya:

• Oila
• Tuzum

Gegelning tarix falsafasi

Sustansional iroda (ma’naviylik)
Oila	Jamiyat	Davlat
		Tuzum				Tashki siyosat	Butun jahon tarixida ruhning erkinligida ong jarayonining roli
SHarqiy dunyo (zolimning - bitta zrkinligi)
Xitoycha: birlik — erkinliksiz					Hindcha: ko‘pchilik adolatsizlikdan					Eroncha: tabiiy — ijtimoiy dualizm
Antik dunyo (ayrimlarning erkinligi)
Afinachilik: birliksiz erkinlik				Makedoniyacha: adolatsiz individualizm					Eroncha; davlat va fuqaroning dualizmi
German dunyosi (barcha uchun erkinlik)
Ilk xristianchilik erkinlarining birligi			Teokratik feodal absolyutizm					Reformatorlik: oqil oqimiyatchilik

Lyudvig Feyerbax (1804–1872) – nemis klassik falsafasining yirik namoyandasi. Uning fikriga ko‘ra, inson axloq-odob bobida hissiyot talablariga hamohang tarzda harakat qiladi. Hissiyot shakllari xilma-xil bo‘lib, ular hayotga muhabbat, baxt-saodatga intilish, manfaat, egoizm, inson hissiy tabiatini qondirishga bo‘lgan ehtiyoj, muayyan noz-ne’matlardan lazzatlanishdan iboratdir. Insonning o‘z tabiiy manfaatdorligiga ko‘ra baxt-saodatga intilishi zaruriy harakatdir. Unga erishish erkinlik orqali ro‘yobga chiqadi. Masalan, qush havoda, baliq suvda, inson esa u uning baxt-saodatga erishishiga monelik qila olmaydigan sharoitdagina erkindir.
Feyerbaxo‘zining insonparvarlikka asoslangan ijtimoiy qarashlarini axloqiy tamoyillar ko‘magida ishlab chiqishga urinadi. Uning fikricha har bir insonning odilona, to‘g‘ri uqib olgan manfaati jamiyat manfaatiga mos tushadi. Bu borada egoizm, sahovat va muruvvat tushunchalari muhim ahamiyat kasb etadi. Egoizm – ayrim shaxsning molu mulkka qul bo‘lishi emas, balki u insoniy ehtiyojlarning namoyon bo‘lishi. Adolatli jamiyatda ehtiyojlar raqobati, sahovat va muruvvat orqali hal etiladi. Feyerbax ta’biricha, egoizmni tan olmagan inson – kallasiz inson, muruvvatdan yiroq inson esa qalbsiz insondir. Har bir inson o‘z holicha baxtli bo‘la olmaydi, uning baxti boshqalarning baxtiyorligi bilan chambarchas bog‘liqdir.
Feyerbaxning antropologik falsafasi nemis klassik falsafasini nihoyasiga etkazdi. Unda ko‘rilgan muammolar va ularning echimi Feyerbaxgacha bo‘lgan ko‘pgina falsafiy qarashlardan, jumladan Gegel va marksizm falsafasidan qator jihatlari bilan farq qiladi. Uning asarlarida g‘oyat sermazmun g‘oyalar bilan yonma-yon, chuqur tahlil talab fikr-mulohazalar ham o‘rin olgan.

Download 4,4 Mb.