|
O‘zbekiston Respublikasi Oliy ta`lim, fan va innovatsiya vazirligi
|
| bet | 1/6 | | Sana | 19.05.2023 | | Hajmi | 0.86 Mb. | | #61948 |
Bog'liq 21 soxa Kreativ yondashuv Shahzoda, 2- Laboratoriya ishi ABN, 266893
O‘zbekiston Respublikasi Oliy ta`lim, fan va innovatsiya vazirligi
Islom Karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti
“Elektronika va avtomatika» fakulteti
“Ishlab chiqarish jarayonlarini avtomatlashtirish» kafedrasi
“Sohaning texnologik o’lchashlari va asboblari” fanidan
Kvazimonoxromatik va fotoelektrik pirometrlar. Spektral nisbati va to’liq nurlanish pirometrlari. Umumiy tushunchalar va ularning ishlash prinsipi mavzuda
KURS ISHI
Bajardi: Kattayev A.T.
Qabul qildi:Muxamedxonov U.T.
Toshkent – 2023
MUNDARIJA
KIRISH………………………………………………………………...………3
1. Nurlanish asosida temperaturani o’lchash haqida umumiy ma’lumot. …………………………………………………………………………………6
2.Kvazimonoxromatik (optik) pirometrlar………………………………..….10
3. Spektral nisbatli (rangli) pirometrlar………………………………………15
4. To‘liq nurlanish pirometrlari………………………………………………18
5. Temperaturani o‘lchash uchun maxsus termometrlar va ularning ishlash prinsplari …………………………………………………………………..…20
6.Xulosa………………………………………………………………………22
7.Foydanilgan adabiyotlar……………………………………………………24
KIRISH
Turli xil spektral xususiyatlarga ega qisman emissiya pirometrlari yordamida chang sharoitida haroratni o'lchash natijalari bo'yicha eksperimental ma'lumotlar keltirilgan. Ko'rib chiqilayotgan asboblarning tasodifiy va tizimli xatolariga chang tarkibining ta'siri baholandi. Tashqi tuzatishni kiritishning ikkita usuli o'rganildi va ko'rib chiqildi chang bulutining ta'sirini qoplash uchun tashqi chang o'lchagichning ko'rsatkichlaridan foydalanish samaradorligi. Haqiqiy sharoitda kompensatsiya uchun tuzatish koeffitsienti qo'llanilishi aniqlandi changning ta'sirini etarlicha aniq hisoblash kerak .
Rossiya olimi D.I. Mendeleyev o`lchashlar haqida “Har qanday fan o`lchashdan boshlanadi” degan ta`rifi bilan o`lchashning fan va texnika taraqqiyotida qanday ahamiyatga ega ekanligini ko‘rsatgan . Ushbu maqsadda talabalar axborot – o‘lchash tizimlari strukturasi va klassifikatsiyasini, axborot – o‘lchash tizimi komponentlarining o‘zaro aloqalari, ma’lumotlarni uzatish, qabul qilish va qayta ishlash, axborot – o‘lchash tizimlarining metrologik xarakteristikalarini baholash kabi mavzulardan nazariy bilimlar va amaliy ko‘nikmalarga ega bo‘ladi hamda axborot – o‘lchash tizimlarini loyihalash, ishlab chiqish kabi jarayonlariga ilmiy va uslubiy yondashgan holda ularning ilmiy dunyoqarashini shakllantirish vazifalarini bajaradi.
Texnologiyaning rivojlanishi bilan kontaktsiz harorat o'lchovlari inson faoliyatining turli sohalarida tobora ko'proq foydalanilmoqda. Bu haroratni o'lchashning ushbu usulining afzalliklari bilan bog'liq. Kontaktdan yuqori (etib borish qiyin bo'lgan joylarda yoki harakatlanuvchi narsalarda haroratni o'lchash; xavfsizlik operator; uzoq xizmat muddati; ishlash va boshqalar) . Hozirgi vaqtda kontaktsiz haroratni o'lchash ko'pincha bitta kanalli qisman nurlanish pirometrlari yordamida amalga oshiriladi. Oldingi tadqiqotlar shuni ko'rsatdiki, ushbu sinfdagi qurilmalar ba'zi hollarda ular haroratni ishonchli aniqlashga qodir emas. Ko'pincha bu noaniq xususiyatga ega bo'lishi mumkin bo'lgan o'lchov holatining ta'siri (tashqi omillarning o'zgaruvchanligi) bilan bog'liq. Bu radiatsiya nazorat qilinadigan ob'ektdan o'tadigan atrof-muhitning turli omillarining ta'siri bilan bog'liq pirometrda tasodifiy xatolik yuz beradi. Bu omillarga quyidagilar kiradi: atmosferaning gazsimon komponentlari tomonidan nurlanishning yutilishi, chang zarralari tomonidan nurlanishning yutilishi va tarqalishi, fon nurlanishi va boshqalar. Ayniqsa, atrof-muhitning salbiy ta'siri, o'lchash holati sezilarli darajada statsionar bo'lmagan sanoat sharoitida texnologik jarayonlarni doimiy ravishda kuzatib borishda namoyon bo'ladi.
NAZARIYA
Hozirgi vaqtda turli xil spektral xususiyatlarga ega radiatsiya detektorlari qo'llanilishini topdi, pirometrni ishlab chiquvchilar, qoida tariqasida, o'z vazifalari uchun detektor sezgirligining spektral diapazonini tanlash uchun klassik tavsiyalardan foydalanadilar. Biroq, bunday tavsiyalar chang tarkibining ta'sirini hisobga olmaydi. Shu sababli, hozirgi vaqtda haroratni kontaktsiz o'lchash uchun uskunalarni qurishda radiatsiya qabul qiluvchilarni optimal tanlash mezonlari haqida to'liqroq tushunchani shakllantirish uchun bir qator tadqiqotlar o'tkazish maqsadga muvofiqdir. Ushbu tadqiqotning maqsadi chang sharoitida radiatsiya qabul qiluvchilarning spektral xususiyatlarini tanlash bo'yicha tavsiyalarni eksperimental asoslash, shuningdek, bir kanalli pirometrlarga tashqi tuzatishni kiritish samaradorligini tahlil qilishdir.
Shunday qilib, ishning bir qismi sifatida quyidagi vazifalarni ajratib ko'rsatish mumkin:
a) har xil turdagi bir kanalli pirometrlarning (turli spektral xususiyatlarga ega radiatsiya qabul qiluvchilariga ega) xatosining tasodifiy komponentini baholash;
b) tekshirilayotgan pirometrlarning tasodifiy va tizimli xatosiga atrof-muhitning chang tarkibining ta'sirini baholash;
c) chang buluti ta'sirini qoplash usullarini ko'rib chiqish va samaradorligini joriy etish orqali baholash. tashqi tuzatish;
d) oshirish uchun radiatsiya qabul qiluvchining optimal xarakteristikalarini tanlash imkoniyatini tahlil qilish chang sharoitida o'lchovlarning sifati.
Chang bulutining turli spektral xususiyatlarga ega bo'lgan qisman emissiya pirometrlarining o'qishlariga ta'sirini baholash uchun da batafsil tavsiflangan eksperimental o'rnatish ishlatilgan. O'rnatish quyidagilarni o'z ichiga oladi: germetik muhrlangan chang kamerasi, qora tanli model (BLB), eksperimental pirometrik tizim va ikki nurli optik chang o'lchagich. Zavodning ishlash printsipi asoslanadi qora jismdan va optik lazerdan radiatsiya chang kamerasidan maxsus oynalar orqali o'tishi va pirometrlarning nurlanish qabul qiluvchilariga tushadi. Ushbu eksperimental qurilmadagi optik chang o'lchagich chang buluti parametrlarini o'lchashni ta'minlaydi, ya'ni. muhitning uzatish koeffitsientini (t) aniqlaydi. Chang konsentratsiyasini o'lchash tizimi pirometrik tizim bilan sinxron ishlaydi. Eksperimental pirometrik tizim beshta qisman emissiya pirometrlari to'plami bo'lib, ularning har birida PbSe ga asoslangan fotovoltaik nurlanish detektori mavjud. Barcha nurlanish qabul qiluvchilar individual spektral xarakteristikaga ega (l1=1,6...3,6 mkm; l2=2,6...4,5 mkm; l3=2,9…3,05 mkm; l4=3,51...3,65 mkm; l5=4,19...4,4 mkm). Pirometrik tizimning optik sxemasi (1-rasm) infraqizil nurlanishni ob'ektdan deyarli bir vaqtning o'zida barcha 5 pirometrga (1-5) o'tkazish imkonini beradi. Bu quyidagicha sodir bo'ladi: qurilmaning kirish oynasidan o'tgan infraqizil nurlanish linza (6) tomonidan vosita o'qi (8) bo'ylab yuqori tezlikda aylanadigan optik modulyatorning oynasiga (7) qaratilgan. Shunday qilib, oyna aylanayotganda, radiatsiya o'lchash datchiklariga (1-5-kanallar) ketma-ket keladi. Bunday holda, barcha pirometrlar ob'ektning bir xil maydoniga qarashadi. boshqaruv. Zamonaviy qisman nurlanish pirometrlarida tasodifiy xatolik ta'sirini qoplash uchun mavjud 0 dan 1 gacha bo'lgan oraliqda joylashgan integral tuzatish koeffitsientini kiritish imkoniyati. Bu omil s radiatsiya qabul qiluvchining asl signalini ifodaga [6] muvofiq ravishda aylantirish imkonini beradi: k k s = s / e
1- rasm
Tajribalarning asosiy seriyasini boshidan oldin kalibrlash va harakatlari aniqlandi har bir qisman nurlanish pirometri uchun. Qabul qiluvchilarning kalibrlash xarakteristikasi eksperimental ravishda olingan (2-rasm) yordamida
ABB 350...750°S harorat oralig'ida, ≈50°S qadam bilan. 1…5 raqamlari pirometrlarning raqamlanishiga mos kelad
Jismoniy miqdorlarning son oraliqlarida defis o'rniga ellips qo'yiladi (masalan, 40 ... 50 sm). Sifat sifatida qisqartmalar defis bilan yoziladi (masalan: IR spektroskopiyasi, PE filmi, LCD holati). Qisqartmalar maqola bo'ylab bir xilda yoziladi (masalan: EMF yoki emf; samaradorlik yoki samaradorlik).
Tajribalarning asosiy seriyasini boshidan oldin kalibrlash va harakatlari aniqland har bir qisman nurlanish pirometri uchun. Qabul qiluvchilarning kalibrlash xarakteristikasi eksperimental ravishda olingan yordamida ABB 350...750°S harorat oralig'ida, ≈50°S qadam bilan
Qora jismning har bir harorat nuqtasida o'lchovlarning bir tsikli amalga oshiriladi. Bitta tsikl 70 soniya davom etadi va 50 ta ketma-ket o'lchovlardan iborat bo'lib, ularning har biri davomida ADC pirometrining chiqishidagi kod qiymati kalibrlash xarakteristikasiga muvofiq haroratga aylanadi. Yakuniy harorat bahosi o'lchov davri uchun o'rtacha qiymat olindi.
3-rasm. Qora tana harorati 500°S ga teng boʻlgan statsionar oʻlchash sharoitida pirometrlarning koʻrsatkichlari.
4-rasm. Pirometrlarning standart og'ishining qora jism haroratining o'zgarishiga bog'liqligi.
|
| |
