O'zbekiston respublikasi oliy ta'lim, fan va innovatsiyalar vazirligi farg'ona politexnika instituti "qurilish" fakulteti

Polivinil-
asetat 
CH−
2
−CH−
n
 
OCOCH
3
Atseton 
50 
102,8
-4
0,67 
Polvinil-spirt 
CH−
2
−CH−
n
 
OH 
Suv 
50 
105,9
-4
0,67 
Polivinil-
xlorid 
CH−
2
−CH−
n
 
Cl 
Tetragidrofu
ran 
20 
100,26
-3
0,92 
Poligeksa-
metilen-
adipamid 
-HN-(CH
2
)
6
-NHCO(CH
2
)
4
-
CO-
n
90 % li 
chumoli 
kislota 
25 
101,05
-4
1,0 
Poliizopren 
(-CH
2
-C=CH-CH
2
-)
n
 
CH
3
Toluol 
25 
103,6
-4
0,64 
Polikaprolak-
tam 
-HN-(CH
2
)
5
-CO
n
40% li sulfat 
kislota 
20 
105,02
-4
0,67 
Polimetil-
metakrilat 
CH
3
 
CH−
2
−C−
n
 
COOCH
3
Benzol 
Xloroform 
Toluol 
20 
20 
85 
102,4
-4
100,94
-4
100,49
-3
0,54 
0,76 
0,82 
Polipro-pilen 
CH−
2
−CH−
n
 
CH
3
Toluol 
20 
109,6
-4
0,63 
Polistirol 
CH−
2
−CH−
n
 
C
6
H
5
Toluol 
30 
101,28
-4
0,70 
Polietilen 
CH−
2
CH−
2
−
n
Dekalin 
70 
100,39
-4
0,74 
Diatsetat 
sellyuloza 
C−
6
H
7
O
2
(OH)(OCOCH
3
)
2
]
n
Atseton 
25 
101,49
-4
0,82 
Nitro-
tsellyuloza 
C
6
H
7
(ONO
2
)
3

n
Atseton 
27 
100,82
-4
1,0 
Etil-
tsellyuloza 
C
6
H
7
(OC
2
H
5
)
3

n
Atseton 
20 
106,9
-4
0,71 
Polimer eritmasining nisbiy qovushqoqligi viskozimetr yordamida 
o‘lchanadi (1 rasm). Viskozimetr − U shaklidagi shisha naydan iborat bo‘lib, uning 
bir tirsagi kengroq bo‘ladi. Ingichka tirsagiga diametri 0,7-1,0 mm bo‘lgan 
kapillyar ulangan bo‘lib, kapillyarning usti 2-3 ml sig‘imli shardan iboratdir. 

Sharning ustki qismi va ostki qismlariga A va V belgilar quyilgan. Sharning uchiga 
rezina nay kiydiriladi, viskozimetr termostatga joylashtiriladi. 
1-rasm. Viskozimetrlar: 
a - Osvald viskozimetri;
b - Osvald−Pinkevich viskozimetri
Polimer eritmasining nisbiy qovushqoqligini aniqlash uchun dastavval toza 
erituvchining viskozimetr kapillyardan oqib tushish vaqti o‘lchanadi. Buning 
uchun viskozimetrga 5 ml erituvchi olinib, termostatda 20 minut saqlanadi. 
So‘ngra erituvchi rezina nay orqali so‘rilib, sharning ustki belgisi (A) dan 
oshguncha ko‘tariladi. So‘rish to‘xtatilgandan keyin, erituvchi kapillyar orqali oqib 
tusha boshlaydi. U sharning ustki (A) belgisiga kelganda, sekundomer yurgizib 
yuboriladi, erituvchi sharning ostki (V) belgisidan o‘tib ketguncha kutiladi. 
Erituvchi ostki belgidan o‘tganda sekundomer to‘xtatiladi va erituvchining ustki 
belgidan ostki belgigacha tushish vaqti yozib quyiladi. 
Bu jarayon 3-4 marta takrorlanadi, natijaning o‘rtacha qiymati olinadi. Shu 
usulda polimerning har xil 0,5-1 % gacha bo‘lgan kontsentratsiyali eritmasining 
oqish vaqti aniqlanadi. Nisbiy qovushqoqlik quyidagi tenglamadan hisoblab 
topiladi: 
bu tenglamada: 
- eritmaning nisbiy qovushqoqligi; 
t
1
va t
0
- eritma va erituvchining oqish vaqti, sekundlarda. 
Polimer erigandan keyin erituvchi qovushqoqligining ortishi eritmaning 
solishtirma qovushqoqligi deb ataladi va quyidagi tenglamadan topiladi: 
Polimerning molekulyar massasi esa quyidagi tenglama asosida aniqlanadi: 
bu tenglamada: 
- konstanta (uning qiymati jadvallardan olinadi); 
S – eritmaning molyar kontsentratsiyasi. 

Grafik ordinata o‘qini kesib o‘tguncha davom ettiriladi.−Molekulyar massa 
xarakteristik qovushqoqlikni aniqlash yuli bilan ham topilishi mumkin. 
Xarakteristik qovushqoqlikni aniqlash uchun polimerning 0,05; 0,1; 0,2; 0,5; 0,8 
g/100 ml kontsentratsiyali eritmalari tayyorlanib, ularning nisbiy va solishtirma 
qovushqoqligi aniqlanadi. Olingan natijalar asosida solishtirma qovushqoqlikning 
eritma kontsentratsiyasiga nisbati bilan kontsentratsiya orasidagi bog‘lanish grafigi 
chiziladi (2rasm). 
2-rasm. Xarakteristik qovushqoqlikni 
aniqlash grafigi 
Xarakteristik qovushqoqlikning qiymati grafik bilan ordinatalar o‘qining 
koordinatalar boshigacha bo‘lgan oraliqqa teng; u quyidagi tenglama asosida 
hisoblab topiladi: 
Bu tenglamadagi  va K
m
ning son qiymatlari jadvallarda berilgan bo‘ladi. 

Download 355,32 Kb.