|
Siklamen va geranium xona gullarini laboratoriya sharoitida in vitro usuli bilan ko’paytirish
|
| bet | 19/23 | | Sana | 22.01.2024 | | Hajmi | 88,84 Mb. | | #142800 |
Bog'liq Magistrlik dissertatsiyasiSiklamen va geranium xona gullarini laboratoriya sharoitida in vitro usuli bilan ko’paytirish. Madaniy manzarali o’simliklarni biotexnologik usulda ko’paytirishda Farg’ona viloyati Quva tumanidagi “Tomorqa yer uchastkalarini rivojlantirish ilmiy-amaliy markazi MCHJ “ da laboratoriya ishlari amalga oshirildi. Manzarali o’simliklarni issiqxonada ko’paytirishda esa Farg’ona viloyati Rishton tumanidagi issiqxonalarda o’tkazildi.
(3.31-rasm. Tomorqa yer uchastkalarini rivojlantirish ilmiy-amaliy markazi)
O’quv binoning birinchi qavati o’simliklarni in vitro usulida ko’paytirish uchun maxsus xonalar va jihozlar bilan ta’minlangan.
(3.32-rasm. Tomorqa yer uchastkalarini rivojlantirish ilmiy-amaliy markazi )
Ushbu o’quv bino 2021-yilning noyabr oyida o’z faoliyatini boshlagan. Binoning birinchi qavati o’z navbatida maxsus xonalarga ajratilgan. Aklimizatsiya xonasi, iqlimlashtirish xonasi, moyka xonasi, ekuv xonasi va xodimlar xonasi kabi xonalardan iborat.
(3.33-rasm. O’quv binodagi laboratoriya uchun ajratilgan xonalar.)
Eng avvalo xodimlar uchun ajratilgan xonada maxsus kiyimlar kiyiladi. Aklimizatsiya xonasida o’simliklar uchun maxsus oziqa tayyorlanadi. Laboratoriya uchun mo’ljallangan barcha xonalar ya’ni binoning birinchi qavati har kuni ikki marotaba xlorli suv bilan tozalanadi. Bu oziqa muhiti va o’simliklarga asosan bakteriya va zamburug’lardan himoya qiladi. O’simliklar uchun tayyorlanadigan oziqa muhiti boshqa patagen organizmlar bakteriya, zamburug’lar uchun ham qulay sharoit hisoblanadi.
(3.34-rasm. Aklimizatsiya xonasi.)
(3.35-rasm. Aklimizatsiya xonasi)
(3.36-rasm. Moyka xonasi) (3.37-rasm. Moyka xonasi)
(3.38-rasm. Moyka xonasi) (3.39-rasm. Moyka xonasi)
(3.40-rasm. Iqlimlashtirish xonasi.)
Aklimizatsiya xonasida turli xil tarozilar, magnitli mishalka, pH metr, muzlatgich, avtoklab, distillangan suv va sterillangan bankalar shu kabi asboblar mavjud.
(3.41-rasm. Murasiga va skuga)
1 litr garmonli oziqa tayyorlash:
Murasiga va skuga oziqasi (MS) 4,4 gr
Shaker yoki glukoza 30 gr
BAP 1 ml (6-benzilaminopurin)
IBA 0,01 ml
(3.42-rasm. Oziqa tayyorlash)
Yuqorida keltirilgan moddalarni solib magnitli mishalkada 20 minut davomida aralashtiriladi va pH metr yordamida pH o’lchanadi. pH 5,6-5,8 bo’lgunga qadar KOH va HNO3 kislatadan foydalanildi. BAP va IBA gormonlarini 96 % li spirtda yoki KOH eritmasida 1: 1 nisbatda eritiladi. Bu gormonlarni vazifasi BAP shox, poya, barg hosil qilish, IBA gormoni ildiz va kallus xosil qilishdan iborat. Ozuqada moddalarni yaxshilab aralashtiriladi chunki gormonlar erib bankalarga kuyilganda bir xil miqdorda joylanishi kerak.
(3.43-rasm. pH metr bilan ishlash) (3.44-rasm. pH metr bilan ishlash)
So’ngra moykada yuvilgan steril bankalarga agar yoki fitogel solinadi. Agarli oziqa uchun har litr 6-7 gr foydalaniladi. 1 litr oziqa 18 ta banka uchun tayyorlanadi. Agarli oziqada 6-7 gr agarni 18 ta quruq va toza bankalarga teng taqsimlanadi. Fitogeli oziqa tayyorlashda 1 litr
oziqaga 2 gr dan 5 gr gacha
(3.45-rasm. Avtoklavda oziqa tayyorlash.)
fitogeldan foydalaniladi. Oziqani fitogel qanday gel hosil qilib quyuqlashishiga qarab 2 gr dan 5 gr gacha ishlatiladi. Bankalarga fitogel yoki agar solingandan so’ng har bir bankaga tayyorlagan oziqamizdan 50 ml quyiladi va qopqoqlari mahkam berkitilib avtoklavga teriladi. Avtoklavga 25 minut davomida 150 gradusda bakteriya, zamburug’lardan tozalash uchun qo’yiladi. Bakteriya va zamburug’lar ularning sporalari 140 grodusda nobud bo’lganligi sababli 150 gradusda tayyorlanadi. Avtoklavda oziqa distirlangan suv bug’i yordamida tayyorlanadi. Suv bug’lari har 10 minutda chiqarib turiladi, chunki aftoklab xarorati yuqori bo’lib oziqani kuydirishi, tarkibini o’zgartirishi mumkin. 25 minut o’tgach tayyor bo’lgan oziqalar ehtiyotkorlik bilan aftoklabdan olinadi. Olingangan oziqalar qotib o’simlik ekish uchun 24 soat davomida tayyor holatga keladi. Moyka xonasida barcha bankalar va qopqoqlari xlorli suv, distirlangan suv bilan yaxshilab yuviladi. Yuvilgan bankalar, qopqoqlar patnislarga terib quritiladi. oziqa tayyorlashda ishlatiladigan asboblar ham barchasi tozalanadi. pH metr asbobi doimo distirlangan suvda turishi shart.
O’simlik kulturasini kiritish. O’simlik kulturasini kiritishda eng avvalo tajriba uchun o’simlik tanlab olinadi. Biz siklamen va geranium o’simliklarini tanlab oldik. O’simlik kulturasini kiritishda o’simliklarni turli xil qismlaridan foydalanish mumkin. Lekin kiritilayotgan o’simligimizni qismlari yosh va nozik bo’lishi shart. O’simlikni eng ustki poya qismini kiritish maqsadga muvofiq. Chunki poya ildiz va barg chiqarishda oson, samarali hisoblanadi. Siklamen xona guli tuganakli ko’p yillik o’simlik bo’lib, tugunakdan chiqqan bandli barg va kapalak shakldagi poyali yakka guldan iborat. Bu o’simligimizda kurtakli poya bo’lmaganligi uchun biz siklamen xona gulini bandli barglaridan foydalandik. Biz foydalangan siklamen o’simligi 2022-yil sentabr oyida issiqxonaga ekib parvarish qilingan o’simlik hisoblanadi.
(3.46-rasm. Tajriba uchun olingan geranium va siklamen.)
Geranium xona gulining yosh poyasidan foydalanildi. O’simlikning poyasi qaychi yordamida ehtiyotkorlik bilan olinib, barglari ham olib tashlanadi. Chunki barglarda zararli moddalar to’planib, bakteriya va zamburug’larga eng boy bo’lgan organ hisoblanadi. Tajriba uchun olingan geranium 2022-yil sentabr oyida urug’i issiqxonada ekilib parvarish qilingan o’simlik hisoblanadi.
(3.47-rasm. Tajribadagi geranium) (3.48-rasm. Tajribadagi siklamen)
Siklamen o’simligini barglari namuna uchun qaychi yordamida olinadi, idishga yeg’iladi. Geranium o’simligini yeg’ib olingan yosh poyalari va siklamen barglar 1 soat davomida distirlangan oqar suvda yuvilib dastlabki tozalovdan o’tkaziladi. Ikkinchi tozalov 7 % li xlorli suvda amalga oshiriladi. 7% li xlorli suvni tayyorlash uchun 800 ml distillangan suvga 200 ml gipoxloridning 17 % li eritmasidan kuyib tayyorlanadi. Yoki 250 ml distirlangan suvga 350 ml 17 % li gipoxlarid eritmasidan foydalanib 7 % xlorli suv tayyorlanadi. Tayyorlangan 7 % li xlorli suvga 1 soat oqar suvda dastlabki tozalovdan o’tgan siklamen, geranium o’simliklarini barglarini va poyalarini solib magnitli mishalkada 30 minut davomida aylantiraladi. Xlorli suvda tozalovdan o’tgan namunalarni darhol toza suvga solib qo’yiladi. O’simliklarni nozik va yosh qismlaridan foydalanganimiz uchun xlorli suvda kuyishi mumkin shuni hisobga olib darhol toza suvga solinadi.
(3.49-rasm. Tajribadagi o’simliklarni tozalash jarayoni.)
Qolgan tozalov ishlari ekuv xonada amalga oshiriladi. Ekuv xonasi va iqlimlashtirish xonasi alohida zalda joylashgan bo’lib juda sterillangan, chunki kulturaga kiritilayotgan o’simliklarga bakteriya, zamburug’lar tushib o’simliklar nobud bo’lish ehtimoli yuqori. Ekuv xonasiga oziqa muhit solingan bankalar va distillangan suv quyilgan bankalar olib kiriladi. Tajriba uchun olingan o’simliklarni ham xlorli suvda yuvilgandan so’ng bankada olib kiriladi. Ekuv xonasida laminar boks ichida o’simliklar kulturasi kiritiladi. Laminar boksda ishlashdan 15 minut oldin ultrabinafsha lampalari yoqib qo’yiladi. Bu lampalar laminar boksdagi bakteriya, zamburug’larni nobud qiladi.
(3.50-rasm. Ekuv xonasi.)
Laminar boksda ishlashdan oldin qo’llar va laminar boksni ichi 96 % li spirt bilan tozalanadi. Bu jarayon tez-tez amalga oshirib turiladi. O’simlik solingan banka, oziqa solingan banka, suv quyilgan bankalar ham spirtlanib keyin laminar boksga kiritiladi. Qo’llar ham doim spirtlanib keyin laminar boksga kiritiladi. Barcha bankalar spirtlanib kiritilgandan so’ng distirlangan suv quyilgan bankalarda tajriba uchun olingan siklamen barglari 3 marta 10 minutdan yuviladi. Yuvilganda ishlatilgan bankalar tashqariga chiqarib yuboriladi. Qo’llar spirtlanib laminar boksda o’simlik barglarini sterillan qog’ozga to’kiladi.
(3.51-rasm. Ekuv xonasini sterillash jaroyini)
(3.52-rasm. Ekuv xonasini sterillash jarayoni)
Laminar boksda pinsetlar 3 ta tozalash jaroyonidan o’tkazilib so’ngra ishlatiladi. Birinchi vodorod peroksid eritmasida, ikkinchi 96 % li spirtda, uchinchi gaz garilkada tozalanadi. Pinsetlar har bir ishlatish oldidan quyidagi 3 bosqichli tozalashdan o’tkaziladi.
O’simliklarni ekish. Siklamen barglari yirikroq bo’lganligi uchun har bir bankaga 2 tadan barg ekildi. Tajribaga 16 ta o’simlik barglari 8 ta bankaga ekilib iqlimlashtirish xonasiga joylashtirildi.
(3.53-rasm. Siklamenni ekish jarayoni)
(3.54-rasm. Oziqaga ekilgan siklamen)
(3.55-rasm. Iqlimlashtirish xonasiga joylashtirish.)
Geranium o’simligidan tajribaga 12 ta yosh poyasi ishlatildi. Har bir bankaga 2 tadan joylashtirilib 6 ta bankaga joylandi.
(3.56-rasm. Geranium o’simligini oziqaga ekish jarayoni)
(3.57-rasm. Ekilgan geranium o’simliklari)
(3.58-rasm. Iqlimlashtirish xonasiga joylashtirish)
Natija: 2 kun o’tgach geranium guli ildiz chiqarish arafasida ekanligini ko’rish mumkin.
(3.59-rasm. Tajribadagi geranium o’simligi)
Kulturalar birinchi oziqa muhitida ularning holatiga qarab 20 kundan 30 kungacha turadi. Shundan so’ng tajribachining ehtiyojiga qarab shoxni o’stiruvchi DKV oziqaga olinadi. Ikkinchi xil oziqada ham 20 kundan 30 kungacha saqlanadi va o’simliklar kuzatiladi. O’simliklar yaxshi shox chiqargandan so’ng tajribachi maqsadidan kelib chiqib klonlanishi mumkin yoki ildiz o’stiruvchi oziqaga olib ildizini o’stirib tashqi muhitga olib chiqishga tayyorlash mumkin. O’simliklarni klonlash uchun olinsa to’g’ridan-to’g’ri ekuv xonaga olib kirilib tayyor bakteriya, zamburug’, virusdan holi o’simlik shoxlaridan namuna olinib ya’ni bo’laklarga bo’linib yangi oziqa solingan bankalarga ekiladi. Yuqoridagi jaroyonlar takroriy davom ettiriladi. Shu tariqa bitta o’simlikdan qisqa muddatda ko’plab toza o’simliklar yetishtiriladi.
O’simliklarni tashqi muhitga olib chiqish jarayoni eng mas’uliyatli jarayonlardan hisoblanadi. Ya’ni olib chiqilayotgan namunalar ichida paterya holati oshib ketmasligiga harakat qilinishi kerak. Olib chiqishda maxsus dorilardan foydalaniladi. Birinchi navbatda bankadan olingan o’simliklar previkur suyudligida yuviladi. Torf tuproq va vernikulit teng miqdorda aralashtiriladi va shu aralashmalar maxsus kontinerlarga solinadi.
(3.60-rasm. Foydalaniladigan dorilar.) O’simliklar tayyorlangan idishga ehtiyotkorlik bilan ekiladi chunki bankadan olingan o’simliklar nozik hisoblanadi. Va shu holatda o’simliklar 27 gradusda maxsus stelajli xonada xar kuni 2 maxal zamburug’ va bakteriyalarga qarshi sebir va vilucho dorilari orqali dorilanib o’stiriladi. 16 soat yorug’lik 8 soat qorong’ulikda parvarish qilinadi. O’simliklar yaxshi o’sgandan so’ng issiqxonaga unumdor tuproqqa olinadi.
(3.61-rasm. Tajribadagi o’simliklar)
(3.62-rasm. O’simliklarni dorilash jarayoni)
(3.63-rasm. Geraniumni tuproqqa olish jarayoni)
(3.64-rasm. Tuproqga olingan o’simliklar)
|
| |
