2-rasm. Formalar dizayneri.
3-rasm. Dastur matni muharriri
13
Delphidagi Formalar dizaynerining tuzilishi shu qadar oddiyki, dasturning
tashqi ko’rinishini yaratish bolalar o’yiniga o’xshab ketadi. Formalar dizayneri
dastlab oddiy bo’sh oynadan iborat bo’ladi va siz uni keyinchalik komponetlar
to’plamidan olingan ob’ektlar bilan to’ldirishingiz mumkin.
Formalar dizaynerining muhimligiga qaramasdan, dasturchiliarning ko’p
vaqtlari Dastur matni muharririda kechadi. CHunki bu yerda dasturning asosiy
kodi (ish bajaruvchi qismi) yoziladi.
4-rasm. Delphi ishchi muhiti.
Bosh oynada buyruqlar menyusi, uskunalar paneli va komponentlar palitrasi
joylashgan.
Bosh ishchi forma yaratiluvchi ilovaning bosh oynasi hisoblanadi.
Dasturiy ta’minotning dasturlash texnologiyasining uslubiy ta’minoti
qisqacha ilova deb ataladi.
5-rasm. Bosh oyna
Object Inspector oynasi - ob’yektlarning xususiyatlarining qiymatlarini
taxrirlash uchun mo’ljallangan.
Vizual loyihalash atamalarida ob’yektlar - bu muloqot oynalari va boshqaruv
elementlaridir (kiritish va chiqarish maydonlari, buyruq tugmalari va boshqalar).
14
Ob’yekt xususiyati - ob’yektning ko’rinishi va joylashishini aniqlovchi
tavsiflardir. Masalan, Width va Height xususiyatlari formaning o’lchamlari
(balandligi va kengligi)ni, Top va Left xususiyatlari formaning ekranda joylashgan
o’rnini, caption esa sarlavha matnini beradi.
6-rasm. Object Inspector oynasi
7-rasm. Kodlarni taxrirlash oynasi
15
II. ASOSIY QISM
2.1. Ko’p ishlatiladigan komponentlar bilan tanishish.
Quyida ko’rib chiqiladigan komponentlar orqali umumiy holatda Windows
va OSX operatsion tizimlari hamda iOS va Android Paltformalari uchun dasturiy
mahsulotlar yaratish uchun ishlatiladi.
– TrackBar komponenti yordamida butun tipli o’zgaruvchilar
qiymatlarini asta-sekinlik bilan surish orqali o’zgartirish mumkin. Bu turdagi
elementdan asosan multimedia mahsulotlarida ko’p foydalaniladi. Jumladan,
AudioPlayerlarda ovozni ko’tarish va pasaytirish hamda yangrayotgan kuyni
orqaga qaytarish va oldinga siljitish va boshqalar.
– ProgressBar komponenti vaqtga bo’glangan holda jarayonlarni
bajarilishini tasvirlovchi element hisoblanadi. ProgressBar va TrackBar
komponentlarini qysidir ma’noda bir xil vazifada ishlatsa bo’ladi, faqatgina
TrackBar komponentining Slider (Surgich)ini o’chirib qo’yish kerak bo’ladi.
– UpDown komponenti yordamida o’zgaruvchilar va ayrim
komponentlar qiymatlarini ortirish va kamaytirish mumkin. Bu component asosan
butun tipli qiymatlar bilan ishlaydi lekin, haqiqiy sonli, sana va vaqt tipidagi
ma’lumotlar bilan ishlashga qobiliyati mavjud.
– RichEdit komponenti ishlash prinsipi va foydalanilishi bo’yicha
Standart komponentlar palitrasidagi Memo komponentiga teng kuchli element
hisoblanadi. Biroq, uning yordamida bajariladigan vazifalar va imkoniyatlar
bo’yicha esa RichEdit komponentining afzalliklari ko’proqdir.
– ImageList komponenti rasmlar ro’yxati hisoblanadi. Undan asosan
ilova menyulari uchun bir xil hajmdagi rasmlarni yuklash va saqlash uchun
foydalaniladi.
– DateTimePicker komponenti ilovalarga turli formatdagi sana va
vaqtlarni visual rejimda kiritish imkoniyati yaratadi.
– MonthCalendar komponenti esa kalendar bilan bog’liq har qanday
operatsiyalarni bajarish uchun xizmat qiluvchi element hisoblanadi.
16
– StatusBar komponenti yordamida har qanday dastur uchun holat
satrini yaratish mumkin. Odatda, holat satri ilova oynasining quyi qismiga
o’rnashadi.
– ToolBar komponenti yordamida piktogrammali uskunalar panelini
yaratish mumkin. Uskunalar paneli elementlarini yaratish uchun odatda ActionList
komponentidan foydalaniladi.
– CoolBar komponenti yordamida turli uskunalar panellari yaratish va
uning elementlarini boshqarish mumkin bo’lgan imkoniyat yaratiladi.
– MainMenu o’z dasturingizga bosh menyu qo’shish imkonini beradi.
TmainMenuni formaga qo’ygan vaqtda u kichkina belgi ko’rinishini oladi. Bunday
belgilarni "ko’rinmas komponent" deb atash qabul qilingan. Chunki, dastur
bajarilash vaqtida ular ekranda ko’rinmaydi. Menyuni yaratish uch qadamdan
iborat: 1-TMainMenuni formaga o’rnatish, 2-ob’ektlar inspektorining Items
xususiyati yordamida Menyu dizaynerini chaqirish, 3-Menyu Dizaynerida menyu
qismlarini kiritish.
PopupMenu – asosiy menyuga analog holdagi menyu bo’lib, u
bog’langan sohalar uchun ishlaydi. Mazkur menyu bir ustunda joylashgan bo’ladi
hamda faqat kontekst menyu ko’rinishidagina ishlaydi.
Label matnlarni ekranda namoyish qilish uchun qo’llanadi. Agar
ob’ektlar inspektorining Font xususiyatiga sichqonchaning chap tugmasini ikki
marta bosilsa Labelning shrifti, rangi, harflar rangi va o’lchamlarini o’zgartishingiz
mumkin.
Edit – Satr tipidagi ma’lumotlarni kiritish imkonini beruvchi maydon
bo’lib, har qanday interaktiv ilovalarni yaratish juda foydali komponent
hisoblanadi.
Button – dastur bajarilash vaqtida tugma bosilishi bilan biror amal
bajarilishini ko’zda tutadi. Delphida hamma narsa oddiy. Buttonni formga ko’yib,
17
unga ikki marta sichqoncha tugmasini bosilsa, dastur matni muharririda tugma
bosilish holatiga dastur tuzish mumkin bo’lgan oyna ochiladi.
ComboBox – Ushbu component ListBox bilan bir hil ishlaydi. Lekin,
uning farqi shundaki, bu component sichqoncha bilan bosilganda buyruqlar
ro’yhati keyin oqib tushuvchi menyu ko’rinishida tasvirlanadi.
Panel – formani turli maqsadlarda bo’lish va dizayn berish imkonini
beruvchi component hisoblanadi.
18
|
