O‘zbekiston respublikasi oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi farg‘ona davlat universiteti sirtqi bo’lim boshlang’ich ta’lim yo’nalishi

metodidir. Ammo kuzatishlarni qayd qilishning eng ishonchli metodi texnik 
vositalar, video, foto va kinosyomkadan, teleekrandan foydalanishdir. 
Foydalaniladigan kuzatish metodlaridan biri ilg‘or pedagogik tajribani 
o‘rganish va umumlashtirishdan iborat. Bu metoddan muvaffaqiyatli 
foydalanishning majburiy asosiy sharti shundan iboratki, o‘qituvchilar tajribasining 
tavsifi qo‘yilgan tadqiqot vazifasiga javob beradigan bo‘lishi kerak (bizning 
mamlakatimizda ilg‘or pedagogik tajribani o‘rganishga doir katta ish olib 
borilmoqda. Bu tajribaning umumlashtirilishi ilmiy-amaliy konferensiyalarning 
va pedagogika o‘qishlarining materiallari to‘plamlarida, monografiyalarda va 
jurnal maqolalaridaaxboroy tehnologiyalarini qo‘llash jarayonida o‘z aksini 
topmoqda). 
3. Tajriba
Tajriba - bu ham kuzatish bo‘lib, maxsus tashkil qilingan, tadqiqotchi 
tomonidan nazorat qilib turiladigan va tizimli ravishda o‘zgartirib turiladigan 
sharoitda o‘tkaziladi. Pedagogik Tajriba o‘qitishning va tarbiyalashning u yoki bu 
usulining, ko‘rsatma – qo‘llanmalarining samaradorligini tadqiq qilishda
qo‘llaniladi. 
Tajriba o‘tkazishdan oldin tadqiqotchi tadqiq qilinishi kerak bo‘lgan 
masalalarni aniq ifodalab olishi, bunday masalalarni hal qilinishi maktab 
amaliyotida va pedagogika fani uchun ahamiyatga ega bo‘lishi kerak. Tajriba 
o‘tkazishdan oldin tadqiqotchi o‘rganish predmeti bo‘lmish masalaning 
nazariyasi va tarixi bilan, shuningdek, shu soha bo‘yicha amaliy ish tajribasi bilan 
tanishib chiqadi. Тadqiqotda ilmiy farazni o‘rni katta ahamiyatga ega. Butun 
tajribani tashkil qilish ilmiy farazni tekshirishga yo‘naltiriladi. U material to‘plash 
yo‘larini belgilash imkonini beradi, tadqiqotchining faktik materialda chalkashib 
ketishiga yo‘l quymaydi. 
Tajriba natijalarini tahlil qilish, taqqoslash metodi bilan o‘tkaziladi. Buning 
uchun ikki yoki bir necha guruh tuziladi, bu guruhlarga kirgan o‘quvchilar tarkibi 
bo‘yicha tayyorgarlik darajalari va boshqa ko‘rsatkichlar bo‘yicha imkoni boricha 
bir xilda bo‘lishi kerak. Bir xil sinflarda tadqiqotchi tomonidan maxsus ishlab 

chiqilgan tajriba materiali bo‘yicha ish bajariladi. Тaqqoslash uchun nazorat 
sinflari tanlanadi, bu sinflar o‘quvchilar tarkibi, ularning bilim darajalari
bo‘yicha taxminan tajriba sinflarga teng kuchli bo‘lishi kerak, bu sinflarda 
matematika tajriba sinflarda qo‘llaniladigan metodlar, vositalar va boshqalar 
qo‘llanilmaydi. 
Tajriba natijalari haqida obektiv ma’lumotlar olishning boshqa usullaridan ham 
foydalaniladi: 
1. Tajriba-sinov o‘tkaziladigan sinflarda boshlang‘ich shartlar nazorat 
sinfidagiga qaraganda bir muncha eng qulayroqdir; agar tajriba sinflarda bunday 
sharoitlarda yaxshi natijalar olingan bo‘lsa, masalani tajriba hal qilishi o‘zini 
oqlagan hisoblanadi; 
2. O‘quvchilarnig tarkibi taxminan bir xil bo‘lgan ikkita sinf olinadi; tadqiq 
qilinayotgan masalaning yangi yechimi shu sinflarning bittasida qullaniladi, 
so‘ngra boshqa mavzu materiallarida ikkinchi bir sinfda qo‘llaniladi; agar bunday 
qo‘llanishdagi yangi metod, usul yaxshi natija bersa, bu usul, metod o‘zini oqlagan 
bo‘ladi. 
Tajribani boshlashdan oldin, uning oraliq bosqichlarida va oxirida hamma sinf 
o‘quvchilarining bilimlari tekshiriladi. Olingan ma’lumotlarni tahlil qilish asosida 
tadqiq qilinayotgan metodning, usulning va h.k. samaradorligi haqida xulosalar 
chiqariladi. Tajriba-sinov o‘tkaziladigan sinflardan olingan sifat va miqdoriy 
natijalarni tahlil qilish asosida xulosa chiqariladi. Miqdoriy kattaliklarni 
aniqlashning turli xil usullari (o‘zlashtirilishi bo‘yicha, to‘g‘ri va noto‘g‘ri 
javoblarni taqqosdash va h.k.) mavjud. Keyingi vaqtlarda shu maqsadda variasion 
statistika metodlaridan har xil hisoblash texnikasi va kibernetik vositalardan 
foydalanilmoqda. Ba’zi muhim qoidalarni tajribaviy tekshirish ommaviy Tajriba 
yo‘li bilan amalga oshiriladi.

Download 261,38 Kb.