|
Yevropa Markaziy bankining boshqaruv organlari va ularning vakolatlari
|
| bet | 5/6 | | Sana | 20.06.2024 | | Hajmi | 73,99 Kb. | | #264747 |
Bog'liq Evropa ittifoqi markaziy bankining valyuta siyosatini jahon valyuta2.2 Yevropa Markaziy bankining boshqaruv organlari va ularning vakolatlari
Tijorat banklarining yuridik shaxs sifatida faoliyati omonatchilar, kreditorlar, umuman, davlat va jamiyat manfaatlariga jiddiy daxldor bo‘lganligi tufayli uning tashkil topishi uzoq davom etadigan jarayon hisoblanadi. SHu vaqt ichida bo‘lg‘usi ta’sischilar o‘rtasida o‘zaro munosabatlar o‘rnatiladi, bank ustav kapitali uchun zarur bo‘lgan mablag‘lar tayyorlanadi, rahbar shaxslar zarur hujjatlar tayyorlaydi, tegishli tekshiruvdan o‘tkaziladi va hokazolar.Tijorat banklarini tashkil etish va tugatishning huquqiy asoslari “Banklar va bank faoliyati to‘g‘risida”gi Qonunda ifodalangan. SHu qonunning 2-bobi “Banklarni tashkil etish va ular faoliyatini tugatish tartibi” deb nomlanib o‘z ichiga 13 modda(7-19 moddalar)ni oladi .Banklar respublika hududida o‘z faoliyatlarini Markaziy bank tomonidan beriladigan litsenziya asosida amalga oshiradilar.Banklarga litsenziya berish O‘zbekiston Respublikasining “Banklar va bank faoliyati to‘g‘risida”, “O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki to‘g‘risida”, “Aksionerlik jamiyatlari va aksiyadorlar huquqini himoya qilish to‘g‘risida”gi Qonunlar va boshqa qonunlari hamda bankka me’yoriy hujjatlarda belgilangan talablar asosida amalga oshiriladi.Tijorat banklarini tashkil qilish 11 fevral 1999 yilda qabul qilingan “Banklarni ro‘yxatga olish va ularga litsenziya berish tartibi to‘g‘risida”gi 630-sonli Nizom asosida olib borilar edi. Bu konunga 2009 yil 15 avgustda №703 son bilan uzgartirish kiritilgan va xozirda banklar ushbu konun asosida tashkil etilmokda.Litsenziya berish yuzasidan qaror qabul qilishda quyidagilar asosiy omil bo‘lib hisoblanadi:bankni tashkil etish bo‘yicha biznes rejaning maqbulligi;bank ustav kapitalining etarliligi va qonun hujjatlariga muvofiq shakllantirilganligi;daromadlilikning istiqbollari; tashkil etilayotgan bank rahbarining malakasi va obro‘si; bankni tashkil etish uchun taqdim etilgan hujjatlarning qonun hujjatlariga muvofiqligi; monopoliyaga qarshi choralarning mavjudligi
Bankni tashkil etish to‘g‘risidagi ta’sis shartnomasida quyidagilar bo‘lishi lozim: bankni ta’sis etish borasida birgalikda faoliyat ko‘rsatish tartibi; bank ustav kapitali miqdori;muassislar o‘rtasida joylashtirilishi lozim bo‘lgan aksiyalar turlari, ularning nominal qiymati, har xil turdagi aksiyalarning nisbati, ularni to‘lash miqdori va tartibi;muassislarning bankni tashkil etishga doir huquq va burchlari.O‘zbekiston Respublikasi hududida banklarni ro‘yxatga olish va ularga litsenziya berish tartibi hamda shartlari belgilab qo‘yilgan bo‘lib, tijorat banklari ochiq yoki yopiq turdagi aksionerlik jamiyatlari shaklida tashkil etilishi mumkin.Bank tashkil etish jarayoni bir necha bosqichlarga bo‘linishi mumkin.
Bu davrda bank muassislari o‘rtasida bank tashkil etishga kelishiladi, tashabbus guruhi tuziladi, har bir muassisning ustav kapitaliga qo‘shilgan ulush miqdori belgilab olinadi, bankning ta’sis hujjatlari majmui tayyorlanadi, bankning nomi aniqlanadi, ta’sischilar o‘rtasidagi kelishuvlar dastlabki shartnoma tarzida rasmiylashtiriladi, uning asosida ta’sis shartnomasi tuziladi (FKning 43-moddasi, O‘zbekiston Respublikasi «Xo‘jalik jamiyatlari va shirkatlari haqida»gi Qonunning 3-moddasi) aksiyadorlik tijorat banklarining muassislari bank davlat ro‘yxatiga olinguniga qadar yuzaga kelgan majburiyatlar yuzasidan birgalikda javobgar bo‘ladilar.
Bank ochish haqidagi ariza bilan O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankiga murojat qilish. Bunda arizaga quyidagi xujjatlar ilova qilinishi kerak:
-yangi tashkil etilayotgan bankni ta’sis etish bo‘yicha xujjat;
-muassislar tomonidan imzolangan va ularning muhrlari bilan hamda notarial tartibda tasdiqlangan ta’sis shartnomasi. Ta’sis etuvchilar jismoniy shaxs bo‘lganlarida ularning imzolari notarial tasdiqlanadi;
-muassis aksiyadorlar yig‘ilishi tomonidan tasdiqlangan va muassislar tomonidan uch nusxada imzolangan bank ustavi;
-bank tashkil etish haqidagi qaror, ustav kapitalining miqdori va ustavni tasdiqlash, bank kengashi, taftish komissiyasi va boshqaruvini saylash haqidagi qarorlarni o‘z ichiga olgan bank kengashi raisi tomonidan tasdiqlangan ta’sis yig‘ilishining bayonnomasi.
Qayd etib o‘tilgan hujjatlarning loyihalari Markaziy bankning banklarni litsenziyalash departamenti ma’qullaganidan keyingina imzolanadi va tasdiqlanadi.
Bulardan tashqari, Markaziy bankka muassislar to‘g‘risidagi ma’lumotlar: bank kengashi a’zolari ro‘yxati (kengash raisi, uning birinchi o‘rinbosari) ko‘rsatilgan holda ushbu shaxslarning Markaziy bank talablariga muvofiq kelishlarini tasdiqlovchi ma’lumotlar, yangi tashkil etilayotgan bankning tashkiliy tuzilishi, ichki audit to‘g‘risidagi Nizomi, kredit siyosati to‘g‘risidagi Nizomi, biznes rejasi, ariza topshiruvchining muassislar nomidan ariza topshirish vakolatini tasdiqlovchi hujjat, tashkil etilayotgan joydagi Markaziy bank bosh boshqarmasining bank tashkil etishning maqsadga muvofiqligi haqidagi xulosasi, muayyan hududida bank tashkil etish mo‘ljallanayotganligi haqida mahalliy hokimiyat va boshqaruv organlariga berilgan bildirishning nusxasi ham topshirilishi lozim.
Tijorat banki filialini tashkil etish paytida ham ushbu hujjatlar (ta’sis hujjatlaridan tashqari) taqdim etilishi kerak bo‘ladi.
Xorijiy kapital ishtirokidagi tijorat banki tashkil etilayotganda yuqorida ko‘rsatib o‘tilgan hujjatlarga qo‘shimcha ravishda yana quyidagilar taqdim etilishi talab etiladi:
-tegishli xorijiy muassisning bank tashkil etishda ishtirok qilishi haqidagi qarori;
-norezident bankning O‘zbekiston Respublikasining chet eldagi konsullik muassasasi tomonidan tasdiqlangan ustavi;
-bank joylashgan mamlakat bank nazorat organi tomonidan muassis bank faoliyatini yuritish uchun litsenziyaga egaligi va xususan, qaytarib berish sharti bilan o‘z mamlakatida pul depozitlari va boshqa boyliklarni qabul qilish huquqiga egaligini tasdiqlovchi xat;
-bank nazorati organining muassis bankning o‘zi joylashgan va ro‘yxatdan o‘tkazilgan joyda nazorat ostida ekanligi haqidagi yozma tasdiqnoma;
-muassis bankning oxirgi uch moliya yili uchun tuzilgan, auditorlik firmasi tasdiqlagan yillik hisobotlari, shu jumladan, foyda va zararlar haqidagi konsolidatsiyalangan balansi va hisoboti;
-bank nazorati organi muassis bank tashkil etayotgan bankning ustav kapitalida ishtirok etishi uchun bergan yozma ruxsatnomasi yoki bunday ruxsatnoma muassis bank mansub bo‘lgan davlatning qonun hujjatlariga muvofiq talab etilmasligining yozma tasdig‘i.
Faoliyat yuritib turgan banklar ustav kapitalidagi hissa xorijiy shaxslar tomonidan sotib olinayotganda ham ushbu hujjat xorijiy shaxs tomonidan Markaziy bankka taqdim etilishi lozim bo‘ladi.
Bulardan tashqari, xorijiy muassislar O‘zbekiston Respublika- sida yangi tashkil etilayotgan yoki faoliyat yuritayotgan banklarning ustav kapitalida ishtirok etgan taqdirda;
-xorijiy norezidentning to‘lovga qobiliyatliligi to‘g‘risida unga xizmat ko‘rsatuvchi bank tomonidan berilgan tasdiqnoma;
-O‘zbekiston Respublikasi hududida bank tashkil etilishida ishtirok etish uchun mazkur mamlakat nazorat organining roziligi;
-muassis mansub mamlakatning savdo reestridan ko‘chirma yoki yuridik maqomini tasdiqlovchi boshqa muqobil hujjat.
Xorijiy kapital ishtirokidagi banklarda bank kengashining kamida bitta a’zosi O‘zbekiston Respublikasining fuqarosi bo‘lishi lozim. O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki bank tashkil etish uchun zarur bo‘lgan barcha zarur hujjatlarni talab qilishga haqli bo‘ladi. Taqdim etilgan hujjatlar Markaziy bank tomonidan ikki oy muddat ichida ko‘rib chiqilishi kerak.
Xulosa
Yevropa Ittifoqi Markaziy Bankining valyuta siyosati jahon valyuta tizimiga quyidagicha ta'sir qilmoqda:
Yevro kursi barqarorligi. Yevropa Ittifoqi Markaziy Banki olib borayotgan siyosat yevro kursining nisbatan barqarorligini ta'minlaydi. Bank ko'p yillar davomida olib borilgan pul-kredit siyosati orqali yevro mintaqasida inflyatsiyani nazorat ostida saqlab kelmoqda.
Foiz stavkalari siyosati. Bank umumiy iqtisodiy vaziyatga qarab foiz stavkalarini belgilaydi. Buning natijasida yevro zonasida kredit imkoniyatlari va investitsiya faolligi ta'minlanmoqda.
Valyuta intervensiyalari. Bank zarur hollarda yevro kursini mustahkamlash yoki tebranishlarni kamaytirish maqsadida xorijiy valyuta bozorlariga aralashadi.
Yevrohududda barqaror iqtisodiy o'sishga ko'maklashish. Bank pul-kredit siyosatini yevrohudud iqtisodiyotining barqaror o'sishi uchun moslashtiradi. Bu jahon iqtisodiyotiga ham ijobiy ta'sir etadi.
Xalqaro iqtisodiy vaziyat Yevropa Ittifoqi Markaziy Bankining valyuta siyosatini belgilashda juda muhim rol o'ynaydi. Quyida bu boradagi asosiy omillarni ko'rib chiqamiz:
Jahon iqtisodiy o'sish sur'atlari: Yevropa iqtisodiyotining asosiy savdo hamkorlari - AQSh, Xitoy, Yaponiya, Buyuk Britaniya kabi mamlakatlardagi iqtisodiy o'sish sur'atlari Yevropa Ittifoqi Markaziy Bankining valyuta siyosatiga bevosita ta'sir qiladi.
Xalqaro savdo va investitsiya oqimlari: Yevropa Ittifoqining xorijiy savdo va xalqaro investitsiya oqimlari, hamda kapital harakati Yevropa iqtisodiyotining mustahkamligiga ta'sir etadi. Bu esa Yevropa Ittifoqi Markaziy Bankining foiz stavkalari va intervensiya siyosatini belgilashda muhim omil bo'lib xizmat qiladi.
Xomashyo narxlari: Jahon bozorida xomashyo, ayniqsa, neft, gaz va oziq-ovqat narxlarining o'zgarishlari Yevropa iqtisodiyotiga bevosita ta'sir ko'rsatadi. Shu sababli Yevropa Ittifoqi Markaziy Banki ushbu omillarni diqqat markazida tutadi.
Geosiyosiy holatlar: Yevropa bilan boshqa mintaqalar o'rtasidagi kuchlar muvozanati, ixtiloflar yoki tuzilgan kelishuv va bitimlar Yevropa iqtisodiyoti uchun muhim bo'ladi. Shu sababli Yevropa Ittifoqi Markaziy Banki ushbu omillarni ham hisobga oladi.
Xulosa qilib aytganda, xalqaro iqtisodiy vaziyatning turli jihatlari Yevropa Ittifoqi Markaziy Bankining valyuta siyosatini belgilash jarayonida asosiy rollardan birini o'ynaydi
|
| |
