|
O‘zbekiston Respublikasi Oliy ta’lim,fan va inNovatsiyalar vazirligi
|
| bet | 5/6 | | Sana | 09.12.2023 | | Hajmi | 0,64 Mb. | | #114678 |
Bog'liq MaxkamovО’lchash sistemasi
Hatoliklarni baholashning ikkinchi ehtimolli-statistik usuli ancha murakkab, ammo u jiddiyroq va to’g’riroqdir. Normal sharoitda o’lchov vositalari turi uchun hatolikning matematik kutilmasi hatolikning muntazam tashkil etuvchisining matematik kutilmasi sifatida aniqlash mumkin.
Agar o’lchov vositalaridan foydalanish sharoitlari normal sharoitlardan farq qilsa, u holda bunda ayni o’lchov vositasi bilan o’lchanadigan fizik kattalik ning o’lchash natijasiga ta‘sir funksiyasi.
Hatoliklar yig’indisining o’rta kvadratik chetga chiqishi, ta‘sir funksiyasini e‘tiborga olgan holda, tasodifiy hatolikning o’rta kvadratik chetga chiqishi bo’yicha aniqlanadi:
O’lchash sistemalarining hatoliklarini hisoblashda, odatda, shu sistemaga kiradigan o’lchov vositalari hatoliklarining tasodifiy va muntazam tashkil etuvchilar ta‘sirini e‘tiborga olish lozim. Agar tasodifiy tashkil etuvchilarning matematik kutilmasi yo nolga teng bo’lsa, yoki sistemaning muntazam tashkil etuvchisi sifatida sistemaning matematik kutilmasiga kirsa va agar o’lchov vositalarining o’zgartish koeffitsenti 1 ga teng bo’lsa, u holda bir necha ketma-ket ulangan o’lchov vositalaridan tuzilgan sistema hatoligining matematik kutilmasi aloxida olingan o’lchov vositalari hatoligining muntazam tashkil etuvchilari yig’indisiga teng:
Agar tasodifiy hatoliklar statistik mustaqil bo’lsa, unda ularning o’lchash sistemasi uchun dispersiyasi o’lchov vositalari tasodifiy tashkil etuvchilarining dispersiyalari yig’indisi kabi aniqlanadi:
O’lchash sistemasining o’rta kvadratik chetga chiqishi quyidagi formula bilan topiladi:
O’lchov vositalarining statik va dinamik xarakteristkalari
O’lchash qo’rilmalari ishining ikki rejimi statik (barqaror) va dinamik (beqaror) rejimlari mavjud. Kirish miqdorini chiqish miqdoriga o’zgartishning har ikki rejimi mos ravishda statik va dinamik tavsiflar bilan belgilanadi.
Barqaror ish rejimida chiqish miqdorining kirish miqdoriga bog’liqligi o’lchov vositalarining statik tavsifi deyiladi. Umumiy holda o’lchov asboblarining statik tavsifi quyidagi ko’rinishda bo’ladi:
bunda -sanoq qo’rilmasi ko’rsatkichining koordinatasi; B-o’lchanayotgan fizik kattalik qiymati.
O’lchanayotgan В kattalikning chiqish miqdori ga o’zgarishi bevosita amalga oshiriladi, bo’nday oraliq o’zgartirishlar bir necha bo’lishi mumkin. Masalan haroratni millivoltmetrga ulangan termoelektrik termometrlar yordamida o’lchaganda 4 ta ketma-ket o’zgartish yuz beradi. Muhit harorati, t termometrning termoelektr yurituvchi kuchi E, elektr zanjirining tok kuchi I, millivoltmetr ramkasidagi aylanma moment ko’rsatgich strelkasining burilish burchagi. Bunday o’lchov asbobi ketma-ket ulangan va har biri o’z statik tavsifiga ega bo’lgan bug’inlardan tuzilgan:
4.O’lchov asboblarining ishonchliligi
O’lchash texnikasida o’lchov asboblarining ishonchliligi alohida ahamiyat kasb etadi. Ishonchlilik deyilganda sistemaning berilgan vaqt oralig’ida o’z parametrlarini ma‘lum berilgan chegaralarda saqlab, bo’zilmasdan ishlay olish qobiliyati tushuniladi.
Bo’zilmasdan ishlash ehtimoli P(t) –sistemaning ishonchliligining asosiy tavsifidir.
Bo’zilish ehtimoli g(t) –berilgan vaqt oralig’ida hech bo’lmasa bir marta bo’zilish ruy berish ehtimolligi:
Ular yig’indisi 1 ga teng:
P(t)+g(t) =1
Bo’zilishlar chastotasi
Bo’zilishlar chastotasini yana quyidagicha tasvirlash mumkin:
Asboblarning ishlatishdagi ishonchliligi ko’p jixatdan ularning konstruktiv ishonchliligi va tayyorlash sifatiga bog’liq. Ammo eng ishonchli asbob ham noto’g’ri ishlatilganda ishonchsiz holatga keltirilib quyilishi mumkin. Shuning uchun asboblarning ishonchliligini oshirishda ulardan to’g’ri foydalanish asosiy shartlardan biridir.
Xulosa
Ushbu kurs ishini bajarish mobaynida, Membrananing egilishdagi elastikligi uning geometrik o‘lchamlariga materialiga hamda unga ta’sir qiladigan bosimga bog‘liq bo‘ladi. Membranadagi gofrilar uning bikirligini oshiradi va xarakteristikasining to‘g‘ri chiziqli bo‘lishini ta’minlaydi.
Difmanometrlarning o`lchash sxemalari tahlili haqida o‘z bilimlarimni mustahkamlash bilan birgalikda, ularning ko‘pgina turlari turli maqsadlarda qo‘llanishligini bilib oldim. Difmanometrlarning o`lchash sxemalari tahlili ishlash prinsiplari, tuzilishi, o‘lchash chegaralari va tarkibiy qismlariga qo‘yiladgan talablar haqida chuqurroq bilib oldim. Bu termometrlarni ishlash davomiyligi, aniqlik sinflari va yo‘l qo‘yishi mumkin bo‘lgan xatoliklarini o‘rgandim.
O‘lchash xatoligi – o‘lchash natijasini chinakam (haqiqiy) qiymatdan chetlashuvini (og‘ishuvini) ifodalovchi o‘lchashning sifat mezoni.
O‘lchash xatoliklarini kelib chiqish sabablarini tahlil qilishda eng avvalo o‘lchash natijasiga salmoqli ta’sir etuvchilarini aniqlash lozim bo‘ladi.
|
| |
