VII BOB. W IN D O W S T IZ IM L A R I
W indow s h aq id a um um iy tu sh u n c h a la r
W indow s (inglizcha W indow s - oynalar, derazalar degan m a’noni angla-
tadi) M icrosoft (M S) firmasining dastur mahsuli b o ’lib, maxsus tayyorgarlikka
ega bo’lmagan kom pyuterdan foydalanuvchilar uchun m o’ljallangan am aliyol
tizimdir. U ning asosiy maqsadi - kom pyuterdan
foydalanishni iloji boricha
sodda va o ’rganish uchun oson, shu bilan birga, foydalanuvchiga mumkin qadar
keng im koniyatlar yaratish holiga keltirishdir. M azkur talablarga javob beruvchi
M S W indow s 95 am aliyot tizimi 1995 yil avgust oyida ishlatila boshlangan
b o ’lsa, uning ruscha varianti 1995 yilning sentabridan Rossiyada qo ’llanila
boshlandi.
MS W indow s 95 W indowslarning yangi lahjasi emas, balki o ’ta
murakkab
dasturlar m ajm ui b o ’lib, shu bilan birga foydalanish uchun oson, amaliyot
tizimdir.
W indow sning avvalgi lahjalari (m asalan, W indows 3.0, 3.1, 3.11, 3.12)
asos sifatida MS DOSni qabul qilgan b o ’lsa, Windows 95 o ’zi mustaqil bo ’lib,
kom pyuterda boshqa bir am aliyot tizim ning bo’lishini talab qilmaydi. Lekin shu
bilan birga bu m uhitda MS DOS va W indowsning eski lahjalari bilan ishlash
imkoniyati saqlangan. Hozirda W indowsning yangi-yangi variantlari ishlab
chiqilm oqda. Bu erda biz W indows am aliyot tizimining umumiy tomonlarini
yoritishga harakat qilganmiz.
A m aliyot tizim sifatida MS W indows 95 quyidagi afzalliklarga ega:
- o ’zlashtirishda
nihoyatda oddiy
va imkoniyatlaridan foydalanish
ko’lami qulay;
- u yuqori sam aradorlikka ega va mazkur xususiyati bilan W indowsning
istalgan avvalgi tahjalaridan keskin farqlanadi. Xususan, Microsoft firmasi
yangi 32 razryadli yadroni tatbiq etish bilan sainaradorlik va ishonchlilikni
keskin oshirishga erishdi;
- iste’m olchi atigi bitta dasturiy ta ’minot mahsulotini xarid qilib,
qator
muhim im koniyatlarni q o ’lga kiritadi: universal tarmoq mijoziga aylanadi,
elektron pochtadan foydalana oladi, m ultimedia vositalaridan bahra oladi va
hokazo;
- sodda, dasturlar majmui barkamol va yuqori unumlilikka ega.
W indow s 95 fo y d ala n u v ch ilari doirasi
W indows 95 keng doiradagi foydalanuvchilar uchun m o’ljallangan bo ’lib,
ixtiyoriy sohadagi m asalaiam i yechm asada, ularni ycchish uchun qulay vosita
rolini o ’ynaydi. W indows muhiti foydalanuvchi uchun qulay bo’lgan k o ’pgina
im koniyatlarga ega bo’ lgan dasturdir. U MS DOS
imkoniyatlarini sezilarli
darajada kengaytiradi.
W indow s m uhitida ishlash natijasida foydalanuvchi ko’pgina qulayliklarga
ega bo’ladi. B unda fayl va kataloglarning nusxasini olish, ko’chirish, qayta
106
nomlash, o ’chirish va hokazo am allar tezda va yaqqol bajariladi. Shu bilan birga
bir paytning o ’zida bir necha katalog bilan ishlash im koniyatiga ega.
Bu dastur bir paytning o ’zida bir necha m asalalarni yechish, ixtiyoriy printei
va displey bilan, MS DOS dasturlari bilan ishlash qobiliyatiga ega.
Yagona interfeysga, ya’ni Windows turli lahjalari va dastur ilovalari bilan
ishlashning standart qoidalariga egaligi muhimdir.
Hozirgi kunda W indows millionlab foydalanuvchilarning e ’tiborini o ’ziga
tortdi. Microsoft firmasi Windowsni takom iilashtirish b orasida tinimsiz ish olib
bonnoqda. Shu bilan birga turli dasturlar ilovalarining
yaratilishi Windows ning
imkoniyatlarini yanada oshirmoqda. Bu M icrosoft W ord, Page Maker, Excel.
Corel Draw va hokazolardir.
Windows 95 32 razryadli amaliy dasturlarni ishlatish imkoniyatini beradi.
32 razryadga m o’ljallangan am aliy dasturlar interfeysi A pplication Programming
Interface (API) hozirda ko’p ishlatiladigan tarm oq am aliyot tizimlar- Windows
NT yordamida ishlaydigan am aliy dasturlar bilan bem alol ishlashi mumkin. Bu
esa amaliy va amaliyot tizimlarni q o ’llaydigan yangi dasturlar yaratish imko
niyatini beradi. Hatto kom pyuter tarm oqlarini ishlatish va tizim administratorlari
(boshqaruvchilari)dan foydalanish jarayoni qator qulayliklarga ega bo’ldi.
Windows 95 ni ishchi holatida saqlab turish va uni o ’rganish ilgarigiga
nisbatan kam vaqt va urimshlarni talab qiladi. T izim shunday «aqllilashganki», и
qator murakkab amallarni o ’zi mustaqil bajaradi. B unday
am allar sifatida peri-
feriya qurilmalarining ishiashini ta ’minlash, foydalanuvchi muhitini qayta o ’z-
gartirishni (yangi imkoniyatlarni q o ’shish) va boshqalam i keltirishim iz mumkin.
Windows 95 ning qo’llanilishida foydalanuvchilarni o ’qitish, o ’rgatish.
tizimni ishchi holda saqlab turish, uni sozlash ishlarini te z va ortiqcha harakats
¡2
amalga oshirish mumkinligi bu sohada ketadigan xarajatlarni ju d a kamaytiradi.
Windows 95 ning ba’zi imkoniyatlari quyidagilardir:
U niversal g rafik a - W indows dasturlarning qurilm alarga va dastur ta ’mi-
notiga bog’liqsizligini ta ’minlaydi.
Y agona interfeys - W indowsda foydalanuvchining muloqoti yagona, ya’ni
turli dasturlar bilan ishlash qoidalari umumiydir. Shuning uchun yangi dastui
bilan ishlaganingizda bu qoidalardan foydalanishingiz mumkin.
M avjud d a s tu r t a ’m inoti bilan m uvofiqligi - W indow s MS DOSning
barcha amaliy paketlari, muharrirlari, elektron jad v allari ishini ta ’minlaydi.
K o’p m asalaliligi - W indows bir paytning o ’zid a
bir necha hujjat bilan
ishlaydi, bir dasturdan boshqasiga o ’tishni ta ’m inlaydi. M avjud tezkor xotiradan
to ’liq foydalanish imkoniyati mavjud. Q urilm a resurslaridan ham to ’liq
foydalaniladi. Windows qurilmalari orasidagi m uloqotni dasturlarning o ’zi
ta ’minlaydi
M a’lu m o tla r alm ash in u v i - Windows dasturlararo m a’lumot almashish
imkoniyatiga ega. Bu maxsus Clipboard (m a’lum ot alm ashish buferi), yoki
107
