18
bioyoqilg‘i ishlab chiqarishda foydalanish mumkin.
Biomassadan foydalanish juda oddiy. Maxsus pechlar yoqilib, qozonlarda suv
isitiladi va bug‘ga
aylantirilib, elektr energiyasi olish uchun turbinalarni aylantiradi.
Biomassa energiyasi
–
biomassani chiqitga chiqarish, biogaz olish va foydalanish
energetikaning istiqbolli yo‘nalishi hisoblanadi. Biomassa manbalariga qattiq maishiy,
sanoat chiqindilari, shaharning loyqa va oqava suvlari, chorvachilik chiqindilari,
o‘simlik qoldiqlari, o‘rmon mahsulotlari, xususan, yog‘och tayyorlash va jo‘natishda
ishlab chiqarishdagi, yog‘och, qog‘oz massalari va boshqa chiqindilar kiradi.
Mutaxassislarning hisob-kitobiga ko‘ra, biomassadan
olinadigan energiya
O‘zbekiston energetika ehtiyojining 15 – 20 foizini qondira oladi. Energiya ishlab
chiqarishning bunday usuli, ma’lum darajada atrof-muhitni muhofaza qilish
muammosini hal etishda mamlakat qishloq xo‘jaligini yuqori sifatli o‘git
bilan
ta’minlaydi.
Chiqindixonada biomassadan to‘gridan-to‘g‘ri biogaz olishda foydalanish
mumkin. Chiqindining chirishi davomida metan gazi (
4
CH
) ajralib chiqadi. Ular
quvurlarda to‘planib, issiqlik elektrostansiyasiga yuboriladi, u yerda aralashma tabiiy
gaz bilan qo‘shilib, elektr energiyasi ishlab chiqarishda foydalaniladi.
Biogaz
. Odamlar biogazdan XVIII asr oxirlaridan beri foydalanib kelmoqdalar.
Elektr paydo bo‘lgunga qadar Londonda yer ostidagi kanalizatsiya quvurlaridan
olingan maxsus gaz lampalarda ko‘chalarni yoritishda foydalanilgan.
Biogaz, odatda, karbonat angidrid (СО
2
)
va (СN
4
) metan gazlari aralashmasidir.
U havo va kislorod kirishi mumkin bo‘lmagan holatda (kislorod bo‘lmasligi, «anaerob
holati» deyiladi) turli biologik mikroorganizmlar parchalanishi natijasida hosil bo‘ladi.
Bundan tashqari, anaerоb
sharоitida yashash qоbiliyati, mеtan hоsil qilish
qоbiliyatidagi mikrооrganizmlarning bоshqa хususiyatlariga ham ega. Ular
yog‘оchning asоsiy ingrеdiyеnti sеllyulоzani hazm qilishi mumkin. Bu
baktеriyalarning yana bir хususiyati, harorat, kislоtali,
suv hajmi va bоshqalarda
yashash sharоitiga juda sеzgir hisоblanadi.
Biogaz, shuningdek, botqoqda va ko‘l tubida organik qoldiqlar, chirish sharoitida
ko‘p namlik va kislorod bo‘lmaganligidan ham paydo bo‘ladi. Biogaz uskunalari
19
parrandachilik va chorvachilik xo‘jaliklarida sinovdan o‘tgan. Mamlakatimizda biogaz
hosil qilish va undan foydalanish imkoniyatlari juda katta.
