Asosiy faoliyat turi bo‘yicha (ming so‘m)
Ko‘rsatkichlar nomi
|
Satr xos raqami
|
Hisobot davrida
|
Chorak
|
Yil boshidan
|
Ishlab chiqarilgan mahsulotning (ishlar, xizmatlar) amaldagi narxi (qo‘shimcha qiymat va
aktsiz solig‘isiz)
|
011
|
131408
|
453781
|
Xarajatlar – jami (satrlar yig‘indisi 013, 040, 061,
070)
|
012
|
125304
|
437297
|
1. Ishlab chiqarilgan mahsulotning (ishlar, xizmatlar) ishlab chiqarish tannarxi (satrlar
yig‘indisi 014, 024, 025, 026, 028)
|
013
|
105797
|
369696
|
Shu jumladan:
Ishlab chiqarilgan moddiy xarajatlar (qaytadan chiqindilarni chegirgan holda) (satrlar yig‘indisi 015, 017, 018, 021, 022, 023)
|
014
|
98062
|
340452
|
Ulardan:
Xomashyo va materiallar (xarid qilinadigan)
|
015
|
94522
|
329069
|
Ulardan: materiallar
|
016
|
|
|
Chet tashkilotlar bajargan ishlab chiqarish
tarzidagi ishlar va xizmatlar
|
017
|
196
|
645
|
Tabiiy xomashyo
|
018
|
221
|
412
|
Shu jumladan:
Korxonalarning suv xo‘jaligi tizimidan oladigan suvga to‘laydigan haq (me’yor doirasida va undan ortiq)
|
019
|
221
|
412
|
Yerlarni rekultivatsiya qilish uchun ajratmalar
|
020
|
|
|
Chetdan olinadigan barcha turdagi yoqilg‘i
|
021
|
1418
|
5039
|
Xarid qilinadigan barcha turdagi energiya
|
022
|
1705
|
5287
|
Boshqa ishlab chiqarish moddiy xarajatlari
|
023
|
|
|
Ishlab chiqarish tarzidagi ish haqi to‘lash
xarajatlari (sutkaliksiz)
|
024
|
5292
|
20235
|
Ishlab chiqarish ijtimoiy sug‘urta ajratmalari
|
025
|
1965
|
7697
|
Asosiy vositalar va ishlab chiqarish nomoddiy
aktivlar amortizatsiyasi
|
026
|
267
|
1101
|
Ulardan:
Nomoddiy aktivlar
|
027
|
|
|
Ishlab chiqarishning boshqa turdagi xarajatlari
(satrlar yig‘indisi 029, 030, 032 dan 037 gacha)
|
028
|
211
|
211
| Biznes-reja ma’lumotlari
Mahsulot hajmi, korxona ulgurji bahosida-403810 ming so‘m
Ishlab chiqarish xarajatlari tarkibida moddiy xarajatlar-322457 ming so‘m.
2-topshiriq.
1- topshiriq ma’lumotlari asosida material xarajatlarni mahsulot hajmini o‘zgarishiga ta’sirini hisob-kitob qiling va xulosa yozing?
3-topshiriq.
Moddiy xarajatlarni o‘zgarishiga ta’sir etuvchi omillarni quyidagi ma’lumotlar asosida tahlil qiling va xulosa yozing?
Hisobot yili ko‘rsatkichlari
1.
|
Bir birlik (kg) «vermishel» makaroni ishlab chiqarish uchun
|
|
|
material sarfi miqdori, kg
|
|
|
- oliy navli un
|
0,850
|
|
- tuxum, dona
|
2
|
|
- tuz
|
0,016
|
|
- suv
|
0,285
|
2.
|
Bir birlik (kg) «vermishel» makaroni ishlab chiqarish uchun
|
|
|
sarflangan material birligini bahosi, so‘m
|
|
|
- oliy navli un
|
134
|
|
- tuxum, dona
|
52
|
|
- tuz
|
85
|
|
- suv
|
12
|
Biznes-reja ma’lumotlari
1.
|
Bir birlik (kg) «vermishel» makaroni ishlab chiqarish uchun
|
|
|
material sarfi miqdori, kg
|
|
|
- oliy navli un
|
0,840
|
|
- tuxum, dona
|
2
|
|
- tuz
|
0,015
|
|
- suv
|
0,280
|
2.
|
Bir birlik (kg) «vermishel» makaroni ishlab chiqarish uchun
|
|
|
sarflangan material birligini bahosi, so‘m
|
|
|
- oliy navli un
|
129
|
|
- tuxum, dona
|
53
|
|
- tuz
|
90
|
|
- suv
|
10
|
Test savollari:
Korxonani moddiy resurslar bilan ta’minlanish koeffitsiyenti qanday aniqlanadi?
K
Materiallarni haqiqiy tushumi ; Reja bo‘yicha materiallar tushumi
K Materiallarni haqiqiy tushumi ; Materiallarga bo‘lgan talab
K
Materiallarga bo‘lgan talab ; Materiallarni haqiqiy tushumi
K
Materiallarni zaxira me'yori .
Hisobot davrida sarflangan materiallar miqdori
Moddiy resurslarga bo‘lgan tashqi ta’minotga nimalar kiradi?
moddiy resurslarni fond birjalari orqali tuzilgan shartnoma asosida kelib tushishi;
ko‘rgazmalar orqali tuzilgan shartnoma asosida moddiy resurslarni kelib tushishi;
xo‘jalik subyektlari orqali tuzilgan shartnoma asosida moddiy resurslarni kelib tushishi;
barcha javoblar to‘g‘ri.
Zaxiralar harakatini nazorat qilish tizimidagi AVS – analiz funksiyalari nimalardan iborat?
moddiy resurslar yetkazib beruvchilar, sotish bozori, iste’mol- chilarning kategoriyalari bo‘yicha boshqaruv qarorlarini ishlab chiqadi;
moddiy resurslar ta’minoti va ulardan foydalanishi bo‘yicha qarorlar qabul qiladi;
iste’mol bozori, moddiy resurslar yetkazib beruvchilar harakatini nazorat qiladi;
zaxiralar harakatini nazorat qilish tizimidagi barcha zaxiralar bo‘yicha boshqaruv qarorlarini ishlab chiqadi.
Materiallardan samarali foydalanish ko‘rsatkichi qaysi javobda to‘g‘ri ifodalangan?
material qaytimi, material sig‘imi, materiallar xarajati koeffitsiyenti;
materiallar qaytimi, materiallar sig‘imi, fond qaytimi
materiallar sig‘imi, fond sig‘imi material qaytimi;
materiallar sig‘imi, fond sig‘imi, materiallar xarajati koeffitsiyenti.
Materiallar qaytimi qanday aniqlanadi?
materiallar xarajati ; ishlab chiqarilgan mahsulot qiymati
matrriallar xarajati ; sotishdan kelgan tushum
sotishdan kelgan tushum ; materialarni o‘rtacha yillik qoldig‘i
ishlab chiqarilgan mahsulot qiymati .
ishlab chiqarish uchun sarflangan materiallar xarajati
Materiallar sig‘imi qanday aniqlanadi?
moddiy resurslar ; ishlab chiqarilgan mahsulot
ishlab chiqarish uchun sarflangan materiallar xarajati ; ishlab chiqarilgan mahsulot qiymati
ishlab chiqarish hajmi ; moddiy resurslar
mаteriallar xarajati ; sotishdan kelgan tushum
Materiallar xarajatining bazis davridan farqlanishiga qan- day omillar ta’sir etadi?
mahsulot miqdori, uning strukturasi, material sarfi me’yori, material baholari;
ishlab chiqarish hajmi, uning strukturasi, material qaytimi, material baholari;
mahsulot hajmi, uning strukturasi, material sig‘imi, material sarf me’yori;
ishlab chiqarish hajmi, material sarfi me’yori, material bahosi, material sifati.
Material bahosini shakllanishidagi transport – tayyorlov xarajatlari nimalarga bog‘liq?
yuk tashish masofasi, transport turi, kadrlar malakasi;
transport turi, transport xizmati tarifi, kadrlar malakasi;
yuk tashish masofasi, transport turi, transport xizmati tarifi;
tashiladigan yuk miqdori, foydalanilgan transport turi, transport xizmat tarifi.
Materiallardan samarali foydalanish darajasini tahlil qiling:
Ko‘rsatkichlar
|
O‘tgan yil
|
Hisobot yili
|
1. Tovar mahsuloti, mln. so‘m
|
3300
|
3000
|
2. Material sarflar, mln. so‘m
|
1870
|
2400
|
3. Material sig‘imi
|
?
|
?
|
a) 0,58:0,9; b) 0,60:10; d) 0,54:0,7; e) 0,57:0,8.
VIII BOB. MAHSULOT (ISH, XIZMAT)LAR ISHLAB CHIQARISH XARAJATLARI TAHLILI
Ishlab chiqarishni tashkil etishning nazariy va uslubiy jihatlari
Ishlab chiqarishni tashkillashtirish mavjud mehnat, moddiy va pul resurslaridan unumli foydalanishni o‘zida aks etgan kompleks tadbiriy choralar yig‘indisidan iborat. Ishlab chiqarishni tashkillashtirish mahsu- lot ishlab chiqarish hajmi, shartnoma, majburiyatlarni bajarilishi, xara- jatlarni kamaytirish, ijtimoiy va iqtisodiy muammolar yechimini o‘z ichiga oladi. Kompleks tahlil orqali korxonaning ishlab chiqarishini tashkil etish darajasi, haqiqiy va bazis davridagi ko‘rsatkichlarini taqqoslash tufayli ko‘rilgan tadbiriy choralar rejasining bajarilishini baholaydi; ishlab chiqarishni tashkil etishning takomillashtirishni xo‘ja- lik faoliyati natijalariga bo‘lgan ta’sirini aniqlaydi; rezervlar hisoblanadi va ulardan foydalanish yo‘llarini belgilaydi. Qimmatli uskuna, mexa- nizm, mehnat resurslaridan to‘liq foydalanmaslik ishlab chiqarish xara- jatlarini ortib ketishiga olib keladi.
Ishlab chiqarishni tashkil etish darajasini ifodalovchi asosiy ko‘rsatkichlar quyidagilar hisoblanadi (25-chizma):
Ishlab chiqarishni ixtisoslashuv va kooperatsiya darajasi.
Ishlab chiqarish jarayonining davom etish muddati va strukturasi.
Ishlab chiqarish jarayonining uzluksizligi.
Ishlab chiqarishni maromiyligi.
Ishlab chiqarishning faollik darajasi.
Ishlab chiqarishni tashkil etish darajasini kompleks baholash tizimida ishlab chiqarishni ixtisoslashuvi, tig‘izligi va ixchamlik ko‘rsatkichlari hamda ishlab chiqarishning ta’minlanish va xizmat ko‘rsatish ko‘rsatkichlari muhim o‘rin egallaydi. Bozor munosabatlari sharoitida korxonalarni ixtisoslashuvi va kooperatsiyalashuvi mahsulot tannarxini pasaytirish, unumdorlik darajasini oshirishda asosiy omil hisoblanadi. Ishning natijasi ishlab chiqarish maromi, ishlab chiqarishning faolligi ham muhim ahamiyat kasb etadi.
chizma. Ishlab chiqarishni tashkil etish daraja ko‘rsatkichlari va ularni baholash.
Ixtisoslashuv darajasini yuqori bo‘lishi texnika, ishlab chiqarish texnologiyasi va uni tashkillashtirishning takomillashuviga va korxonani mavjud resurslardan unumli foydalanishga olib keladi. Ishlab chiqarishni ixtisoslashuv darajasini kompleks tahlili bir necha ko‘rsatkichlar orqali amalga oshiriladi. Ixtisoslashuv darajasi sexda ishlab chiqarilgan mahsulot tipi, o‘lchami, jami mahsulotdagi maxsus bo‘linmalarning tutgan ulushlari orqali aniqlanadi va baholanadi. Ehtiyot qism va detallarni yetkazib berish bo‘yicha tutgan ulushlari baholashning asosiy ko‘rsatkichlari sifatida qabul qilinishi mumkin.
Ishlab chiqarishni tashkillashtirishning kompleks tahlilini asosiy maqsadi ishlab chiqarishni mutanosibligi, uzluksizligi, maromiyligi ko‘rsatkichlari bajarilishini baholashdan iborat.
Ishlab chiqarishda tashkillashtirishning mutanosibligi sex, bo‘lim, ishchi o‘rinlarida vaqt birligi ichida yaratilgan mahsulotni korxonaning ishlab chiqarish imkoniyatlariga mos kelishi tushuniladi. Mutanosiblikni tahlili orqali ayrim bo‘g‘inlardagi to‘liq foydalanilmagan quvvatlar
aniqlanadi. Tahlil natijalaridan kelib chiqqan xulosalar asosida belgilan- gan tadbiriy choralar mutanosibligini yanada mustahkamlashga safarbar etish lozim. Ishlab chiqarish intensivligi darajasini oshirishda ishlab chiqarish jarayonini uzluksizligi muhim o‘rin tutadi. Uzluksizlik koeffitsiyenti (Ku) quyidagicha aniqlanadi:
Ku ttexn
tich
bunda
ttexn - ishlab chiqarishning texnologik siklini davo-
miyligi, soatda tich - ishlab chiqarish sikllari davomiyligi, soatda.
Ishlab chiqarishni tashkiliy darajasini oshirishning yo‘nalishlari ishlab chiqarishni markazlashuvi va kooperatsiyalash hisoblanadi.
Ishlab chiqarishni markazlashuv tahlilida guruhlashtirish usulini qo‘llash orqali tarmoq ichidagi korxonalarning ishlab chiqargan mahsuloti, asosiy ishlab chiqarish fondlari, mehnat unumdorligi, tannarxi, fond qaytimi va boshqa ko‘rsatkichlari o‘rganiladi. Ishlab chiqarishni kooperatsiyalash korxonalar o‘rtasidagi hamda, korxona ichidagi o‘zaro aloqalarni ifodalaydi.
Kooperatsiyalash darajasini tahlil etish uchun quyidagi ko‘rsat- kichlardan foydalaniladi:
mahsulot tannarxidagi kooperatsiyalash asosida olingan yarim- fabrikat, butlovchi buyumlarni tutgan ulushi;
korxona bilan kooperatsiyalash aloqasidagi korxonalar soni;
jami ishlab chiqarish hajmida kooperatsiyalash asosidagi bu- yurtma qiymati.
Ishlab chiqarishning davomiylik muddati va strukturasi (DMS) ishlab chiqarishni tashkil etishning asosiy ko‘rsatkichi hisoblanadi. Davomiylik muddati mahsulot konstruksiyasini xususiyati, ishlab chiqarishning texnik darajasi, ishlab chiqarishni tashkil etishning shakl va uslublari samaradorligiga ko‘p jihatdan bog‘liq. Ishlab chiqarish siklini kompleks tahlili mahsulotning asosiy turi bo‘yicha olib boriladi va ishlab chiqarish sikli davomiylik muddati o‘zgarishini asosiy texnik – iqtisodiy omillari bo‘yicha baholaydi.
|
