|
Kattalik birliklarini va o‘lchamlarni belgilash va yozish qoidalari
|
| bet | 94/140 | | Sana | 09.10.2024 | | Hajmi | 1,16 Mb. | | #274218 |
Bog'liq Termiz davlat universiteti metrologiya, standartlashtirish va se4 Kattalik birliklarini va o‘lchamlarni belgilash va yozish qoidalari Kattaliklarning birliklarini belgilash va yozish borasida standartlar asosida meyorlangan tartib va qoidalar mavjud. Bu qoidalar va tartiblar GOST 8.417- 81da atroflicha yoritilgan.
1-jadval
Kattalik
|
Birlik
|
Nomi
|
O‘lchamligi
|
Nomi
|
Belgisi
|
Ta’rifi
|
Uzunlik
|
L
|
metr
|
m
|
Metr bu yorug‘lik 1/299792458 svaqt oralig‘ida vakuumda bosib o‘tadigan
masofa
|
Massa
|
M
|
kilo- gramm
|
kg
|
Kilogramm bu massa birligi bo‘lib xalqaro kilogramm-prototipining massasiga teng
|
Vaqt
|
T
|
sekund
|
s
|
Sekundbuseziy - 133 atomi asosiy holatining ikki o‘ta nozik sathlari orasidagi bir-biriga o‘tishiga muvofiq keladigan nurlanishning 9 192 631 770 davridir
|
Elektr toki (elektr tokining kuchi)
|
1
|
amper
|
A
|
Amper bu vakuumda bir-biridan 1 m oraliqda joylashgan, cheksiz uzun, o‘ta kichik dumaloq ko‘ndalang kesimli ikki parallel to‘g‘ri chiziqli o‘tkazgichlardan tok o‘tganda o‘tkazgichning har1 m uzunligida 210-7 N ga teng o‘zaro ta’sir kuchini hosil qila oladigan o‘zgarmas tok kuchi
|
Termodinami k harorat
|
θ
|
kelvin
|
K
|
Kelvin bu termodinamik harorat birligi bo‘lib, usuvning uchlanma nuqtasi termodinamik haroratning 1/273,16 qismiga teng
|
Modda mikdori
|
N
|
mol
|
mol
|
Mol bu massasi 0,012 kg bo‘lgan uglerod – 12 da qancha atom bo‘lsa, uz tarkibiga shuncha elementlarini olgan tizimning modda miqdoridir. Molni tadbiq etishda elementlari guruhlangan bo‘lishi lozim va ular atom, molekula, ion, elektron va
boshqa zarrachalar guruhlaridan iborat bo‘lishi mumkin
|
Yorug‘lik kuchi
|
J
|
kandela
|
cd
|
Kandela bu berilgan yo‘nalishda 540- 10Hz chastotali monoxramatik nurlanishni tarqatuvchi va shu yo‘nalishda energetik yorug‘lik kuchi 1/683 W/sr ni tashkil etuvchi manbaning yorug‘lik kuchidir
|
Kelvin temperaturasidan (belgisi T) tashqari t=T-To ifoda bilan aniqlanuvchi Selsiy temperaturasi (belgisi t) qo‘llaniladi, bu yerda ta’rifi bo‘yicha T=273,15 K. Kelvin temperaturasi kelvinlar bilan Selsiy temperaturasi - Selsiy graduslari bilan ifodalanadi(xalqaro va o‘zbekcha belgisi °S). O‘lchovi bo‘yicha Selsiy gradusi kelvinga teng. Selsiy gradusi bu «kelvin» nomi o‘rniga ishlatiladigan maxsus nom.
Kelvin temperaturalarining ayirmasi yoki oralig‘i kelvinlar bilan ifodalanadi. Selsiy temperaturalarining ayirmasi yoki oralig‘i kelvinlar bilan ham, Selsiy graduslari bilan ham ifodalashga ruxsat etiladi.
Xalqaro amaliy temperatura belgisini 1990 yilgi xalqaro temperatura shkalasida ifodalash uchun, agar uni termodinamik temperaturadan farqlash lozim bo‘lsa, unda termodinamik temperatura belgisiga «90» indeksi qo‘shib yoziladi (masalan, T90yoki t90)
|
| |
