21
bo’lgan e’tibor kuchaymoqda. Xalq amaliy san’ati bu eng nozik san’at
hisoblanib, kishilarga estetik zavq-shavq bag’ishlaydi.
Xalq amaliy san’atining har bir turida uchraydigan, ularga
go’zallik baxsh etuvchi tasviriy san’at turlaridan biri hisoblangan
nozik san’at naqqoshlikdir. Eng avvalo, biz o’zbek
xalq amaliy
san’atining turlarini bilib olishimiz shart va zarurdir.
- Naqqoshlik;
- Kashtachilik;
- Kulolchilik;
- O`ymakorlik; (yog’och va ganch)
- Zardo’zlik;
- Tikuvchilik;
- Zargarlik;
- Do`ppido’zlik;
- Pichoqchilik;
- Toshtaroshlik;
- Misgarlik;
- Kandakorlik (mis);
- Beshiksozlik;
- Oshpazlik;
- To’qish (adras, savat, banoras, gilam va h.k.) san’ati:
Ushbu yuqorida nomlari sanab o’tilgan san’at turlari bilan badiiy
hunarmandlarimiz shug’ullangan va hozirgi kunda jahonga mashhur
bo’lgan o’zbek xalq amaliy san’atining rivojlanishiga hissalarini
qo’shib kelmoqdalar.
Badiiy hunarmandchilikda, milliy san’atimizda naqqoshlik
alohida ahamiyatga egadir. Uni xalq amaliy san’atining barcha turida
uchratish mumkin. Naqqoshlik qadimiy va o’lmas san’atdir.
Mazkur
san’atining qadimiyligiga diyorimiz me’moriy obidalaridagi devoriy
rasm va naqshinkor bezaklar dalildir. Milliy me’morlikda naqsh
san’ati asosan ustunlari shiftlarni, ustun va vassalarni, bino
devorlarini, gumbaz va mehroblarni bezatishda qo’llanilgan.
Naqqoshlik san’atiga qanchalik to’sqinlar bo’lmasin O’zbekiston
me’morligida muhim o’rin tutib keladi va kelmoqda.
Naqqoshlik
amaliy san’atlaridan biri bo’lib, tabiat manzarasini ma’lum unsurlar
vositasida o’ziga xos yo’sinda ifodalovchi bir-bir rangli tasvirki, bu
tasvirda unsurlarning ma’lum bir satxda o’zaro uyg’unligi kishi
22
diqqatini o’ziga tortadi. Naqshu nigorlar,
naqshlangan uy jihozlarida,
uy-joy ro’zg’or ashyolarida, devor va ishlangan keng xajmdagi
bezaklarda va asbob anjomlarda takrorlanib keladi. Naqqoshlar
murakkab naqshlarda o’zlarining eng yaxshi tilaklarini aks
ettiradilar. Naqqoshlik kishida yuksak badiiy didni yuzaga keltiradi.
Naqsh ishlangan, me’morlik obidalari, turar joy binolari kishiga zavq
bag’ishlash bilan birga ruhlanish manbai bo’lib kelgan.
Bashorat qilishlaricha, go’zal naqshlangan uylarda yashab kelgan
kishilar, ruhiy
osoyishtalik bilan yashab, uzoq umr ko’rgan ekanlar.
Shuning uchun ham bu madaniy merosimizni davom ettirib, kelajak
avlodga o’rgatib, singdirib borish, yangi-yang
imkoniyatlarni topib, uni boyitib borish katta ahamiyatga egadir.
Xalq amaliy san’ati namunalari bo’lmish Samarqand, Buxoro,
Xiva, Qo’qon, Shahrisabz yodgorliklari
kelajak avlod uchun ijod
namunasi bo’lib xizmat qiladi. Bu sohada ijod etgan ustalar haqida
ma’lumot berish ayniqsa o’quvchilarning kasb tanlashlarida yordam
beradi. “Hunarli kishi xor bo’lmaydi” degan naqlga amal qilib, yosh
avlodni kasb-hunarga, san’atga oshno qilib tarbiyalash hozirgi
kunning dolzarb vazifalaridan biridir.
O’zbek xalq amaliy san’atining rivojlanishida
Xiva xalq ustasi
Abdulla Boltayev, mashhur o’ymakor usta Ota Polvonov, Buxoro xalq
ustalari maktabining iste’dodli vakili usta Shirin Murodov,
Namanganlik naqqosh Rahimjon Zohidov, usta Qodirjon Haydarov,
Nurotalik chevar Oysha Karimova,
usta Ortiq Fayzullaev, o’ymakor
Ibrohim Komilov, Toshpo’lot Arslonqulov, Farg’onalik Saidmahmud
Norqulov, Saidahmad Mahmudov, usta Mahmud Usmonovlarni
o’quvchilarga aytib o’tish, ularning ijod namunalarini ko’rsatish,
ulardagi san’atni sevish, asrash, ardoqlash go’zallikni sezish ko’nikma
va malakalarini oshirishda asosiy rol o`ynaydi.
