|
Aholi daromadlarining shakllanishi va uning tarkibi
Pdf ko'rish
|
| bet | 134/141 | | Sana | 20.12.2023 | | Hajmi | 3,01 Mb. | | #124927 |
Bog'liq Ochilov Sh.B, Yuldasheva S.N, Norova S.Y. Statistika18.2. Aholi daromadlarining shakllanishi va uning tarkibi.
Aholining
turmush
darajasi
ko`p
jihatdan
ularning
olayotgan
daromadlariga bog’liq bo`lib, shaxsiy ehtiyojlarni qondirilish darajasini
ifodalaydi.
Aholi daromadlari – ma`lum vaqt oralig’ida uy xo`jaliklari tomonidan
olingan pul va natural formadagi vositalar bo`lib, ular quyidagilarni o`z ichiga
oladi:
aholi barcha kategoriyalarning mehnat haqi;
pensiya, nafaqa, stipendiyalar va boshqa ijtimoiy transfertlar;
xususiy tadbirkorlik bilan shug’ullanayotgan shaxslar daromadlari;
kreditlar, xorij valyutalarini sotishdan olingan daromadlar;
mulkdan olingan daromadlar (masalan, qo`yilmalar, qimmatli
qog’ozlar bo`yicha foizlar, dividendlar va h.k.);
qishloq xo`jaligi mahsulotlarini sotishdan olingan tushumlar va
boshqalar.
Aholi daromadlari darajasini aniqlash va tarkibini o`rganish uchun qator
ko`rsatkichlardan foydalaniladi.
Dj.Xiks ta`limotiga asosan, daromadlarni taqsimlashni har xil jarayonini
aks ettiruvchi uy xo`jaliklarining daromadlari ko`rsatkichlari hisoblanadi:
birlamchi daromadlar. ixtiyordagi daromadlar, tuzatish kiritilgan ixtiyordagi
daromadlar.
Birlamchi daromad – har bir boquvchiga joriy va o`zgarmas baholarda
hisoblangan moddiy ne`matlar ishlab chiqarishda bevosita qatnashib olingan
daromadni bildiradi. Bu ko`rsatkich faqat ishlovchi uy xo`jaligi a`zolariga
nisbatan hisoblanadi va ular quyidagilarni o`z ichiga oladi: mehnat haqqi, aralash
daromadlar, mulkdan olingan sof daromadlar, foyda va uy-joy egalari olgan unga
tenglashtirilgan daromadlar.
Joriy transfertlar qoldig’iga tuzatish kiritilgan birlamchi daromadlar, uy
xo`jaliklari ixtiyoridagi daromadlarni tashkil etadi:
ID = BD +
JT
bunda,
ID – ixtiyordagi daromadlar;
BD – birlamchi daromadlar;
JT – uy xo`jaliklari joriy transfertlari qoldig’i.
Joriy transfertlar qoldig’ini, tashqariga berilgan va tashqaridan olingan
daromadlarni hisobga olsak ixtiyordagi milliy daromad hosil bo`ladi. Bu
makroiqtisodiy ko`rsatkichlardan, milliy daromad ko`rsatkichi kabi aholi turmush
darajasini va mamlakat iqtisodiyoti holatini kompleks tahlil qilishda foydalanish
mumkin.
|
| |
