90
3.7-rasm. Uzbex.com O‟zbеkiston global savdo tizimi.
Elektron tijorat – O‘zbekiston iqtisodiyotida: mavjud holat, muammolar va
istiqbollar
Jahon hamjamiyatining ko‘zlangan rivojlanish
va farovonlikka erishish
uchun, axborot texnologiyalariga (AT) bo‘lgan ehtiyoji katta sur‘atlar bilan oshib
borayapti. Iqtisodiy o‘sishning faollashuvi, dunyo aholisi yashash darajasining
yaxshilanishi axborot texnologiyalarining kundalik hayotimizga singib ketagani
natijasidir. Dunyo tajribasi shuni ko‘rsatadiki
erkin axborot oqimining
ta‘minlanishi bozor iqtisodiyotiga o‘tishni tezlashtiradi va sotsial farovonlikni
oshiradi.
Axborot texnologiyalarining tez rivojlanishi iqtisodda ham o‘z aksini
topmasdan qolmaydi. Hozirgi kunda iqtisodda, ayniqsa
tadbirkorlik sohasida
erishilayotgan
yutuqlar
negizida
aynan
axborot
texnologiyalari
turli
segmentlarining yuqori darajada rivojlanganligi va samarali qo‘llanishi yotadi.
O‘zbekiston iqtisodiyoti ham bundan mustasno emas albatta. Yaqqol misol
sifatida axborot texnologiyalarining bir qator segmentlari masalan, ma‘lumotlar
yetkazish tarmoqlari, axborot internet-resurslari va ular
orasidagi elektron hujjat
almashuv, biznes va tijoratning barqaror rivojlanayotganini keltirish mumkin.
O‘zbekiston uchun axborot texnologiyalarini rivojlantirish yangi iqtisodiy
aloqalarni ta‘minlashda muhim ahamiyat kasb etadi. Lekin bu jarayon, axborot
texnologiyalari sohasida ta‘lim standartlarining oshishi, milliy telekommunikatsiya
tarmoqlarining modernizatsiyalashuvi, huquqiy bazaning
shakllanishi oqibatida
vujudga keladigan jamiyatning ma‘lum darajadagi informatsion tayorligi mavjud
bo‘lgan
holatdagina
sodir
bo‘ladi.
O‘zbekiston iqtisodiyotining ham bosqichma-bosqich rivojalnishi oqibatida
biznes faoliyatini yuritishning yangi prinsiplari, ayniqsa
elektron tijoratning
ahamiyati juda oshdi. Bugungi kunga kelib, har bir internet foydalanuvchisi
91
elektron tijorat so‘zining ma‘nosini tushunishga harakat qilib ko‘rgan. Hali
o‘zining uzoq tarixini qurishga ham ulgurmagan bunday faoliyat bilan bog‘liq
AQSh bozorlarida yiliga o‘rtacha 1,5-2 trln. AQSh dollari miqdorida mablag‘lar
aylanadi
.
―Elektron tijorat‖ termini EDI (Elektronic Data Interchange – ma‘lumotlarni
elektron almashish), elektron pochta,
internet, intranet (kompaniya ichida axborot
almashish) va ekstranet (tashqi dunyo bilan axborot almashish) kabi
texnologiyalarni o‘z ichiga oladi. O‘z navbatida
