O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi guliston davlat universiteti axborot texnologiyalari kafedrasi

91 
Ehtimol, bugungi kunda CQQ eng muhim dasturlash tillaridan biri hisoblanadi.
Microsoft Office va Microsoft Windows qismlari CQQda yozilgan. 5-avlod vizual 
dasturlash
Dasturlashning shu vaqtgacha mavjud tillari bilan ishlash har doim kirish 
konsolidan amalga oshirilgan. Xizmatda bugungi kundagidek oson va qulay formulalar 
bo’lmagan. Vizual dasturlash tufayli Windows formulalarini tez va oddiy loyihalash 
va dasturlash mumkin bo’lgan instrumental muhit ishlab chiqilgan.
Yil 
Til 
Sintaksis
1995 Java
Sintaksis ko’p jihatdan C tilidan o’zlashtirilgan, til 
ob’ektga mo’ljallangan.
2000 Visual Basic 6 Sintaksis 
Basicning ulkan ta’siri ostida, yomon 
dasturlangan kod juda qiyin o’qiladi.
2002 C#.net
Ko’p jihatdan C-sintaksis, ozgina Visual Basic ta’siriga 
uchragan.
2002 CQQ.net
CQQdagidek sintaksisga ega
2002 VB.net
Ayrim o’zgarishlar bilan Visual Basic sintaksisi.
Java shunday katta afzallikka egaki, u platformaga bog’liq emas, ya’ni Javadasturlarni
Windows, Macintosh va Linux operatsion tizimlarida ham bajarish mumkin.
Visual Basic dasturlarni ishlab chiqishni ancha tez o’rganishga imkon beradi, 
biroq u faqat qisman ob’ektga mo’ljallangan.
Microsoft dan net Java ga o’xshash qurilgan. Net dasturlari ham platformaga 
bo’g’liq emas. Net bilan barcha dasturlash tillari ob’ektga mo’ljallangan.
Web-dasturlash tillari
Uy sahifachasi (Homepages)dan ko’p sonli xizmatlar va ma’lumotlarga kirish 
huquqini olish uchun Web-dasturlashning maxsus tillari ishlab chiqilgan. Bugungi 
kunda:
PHP4G’5
ASP.net lar eng muhimlaridir.
ASP.net Microsoft ishlanmasi bo’lgan bir paytda, PHP ulkan butun dunyo Open-
Source Community tashkiloti tomonidan ishlab chiqilgan va ishlanmoqda. Bugungi 
kunda PHP ASP.netga nisbatan ancha keng tarqalgan. Buning asosiy sababi shundaki, 
PHPni osongina qo’lga kiritish mumkin va u kengayuvchan. Har ikkala tillar ob’ektga 
mo’ljallangan.
Dasturlashning keyingi turi bu - JavaScript. Uning yordamida Web-sayt uchun 
kichikroq dasturlar yozish mumkin, biroq ancha jiddiyroq dasturlarning JavaScriptda 
ishlab chiqish dargumon.

92 
Tasvirlash tillari
Web-sahifani ko’rsatish uchun hamma joyda HTML (Hypertext Markup 
Language, gipermatn belgilari tili) tasdiqlandi. PHP yoki ASP.netda Web-ilova 
yozilish yozilmasligidan qat’iy nazar, Web sahifalarni formatlashni HTML da 
o’tkazish mumkin.
Keyingi tasvurlash tili XML (eXtensible Markup Language, belgining 
kengayavchan tili) dir. Kim HTML ni egallagan bo’lsa, XML bilan katta 
muammolarga yo’liqmaydi. XML yordamida nafaqat Web-sahifalarni formatlash 
mumkin, balki axborot almashish va boshqa tasvirlarni saqlab qo’yish mumkin.
Uslublarning kaskad jadvallari yordamida (Cascading Style-Sheets (CSS)) Web 
– sahifalarni yagona uslubda jiddiy qiyinchiliklarsiz formatlash mumkin. HTMLWeb-
sahifalarni formatlashni eng yaxshishi CSS yordamida o’tkazgan ma’qul. Ma’lumotlar 
bazasiga kirish va ma’lumotlar bazasi so’rovi
Ma’lumotlar bazasidan olingan axborotni o’qish uchun, avvalo tildan foydalanish 
kerak. U SQL (Structured Query Language), ya’ni tartiblangan so’rovlar tilidir. Til 
ko’pincha ingliz so’zlariga o’xshash qisqa operatorlardan iborat.
SQL ma’lumotlar bazasining eng keng tarqalgan, biroq sintaksisi tizimdan 
tizimga biroz farq qilib boradi. Shuningdek, SQL ning barcha elementlarini har qanday 
tizim ham qo’llab quvvatlayvermaydi.
Birinchi kompyuterlar vaqtidan boshlab hozirgi kungacha dasturlash tilining 
beshta avlodi ishlab chiqilgan. Ob’ektga mo’ljallangan 4 avlod tillari (mas.CQQ), 5 
avlodning vizual tillari (mas. VisualBasic, .net ), Web tillari (mas. PHP, XML) va SQL 
ma’lumotlar bazalariga rasmiy savollar tili dolzarbdir.

Download 8,87 Mb.