Bog'liq O zbeкiston respubliкasi oliy va o rta maxsus ta’lim vazirligi m
Kompyuter grafikasining texnik-dasturiy va informatsion asoslari. Umumiy holda grafikadagi tasvirlar ikki xil koʻrinishda:
ikki oʻlchovli yoki uch oʻlchovli shaklda boʻladi. Ikki oʻlchovli
grafikaning dasturiy ta’minoti (DT) X, Y koordinatalari tizimida
yuza tasvirini hosil qilish imkoniyatini beradi. Bu 2D
koʻrinishidagi tasvirdir.
Uch oʻlchovli grafikaning dasturiy ta’minoti tekis ekranda X,
Y, Z (3D) koordinatalari tizimida tasvirlarni hosil qilish imkonini
beradi.
Shuningdek 2,5 D turidagi tasvir ham mavjuddir. Bu 2D
koʻrinishli tasvir boʻlib 3D tasvirining ba’zi bir xususiyatlari bilan
toʻldirilgan. (masalan, ustunli diagrammada har bir ustun
yoʻgʻonligi ham koʻrinib turadi).
Grafik vositalarning asosiy xususiyatlarini (dasturiy, texnik,
informatsion) kompyuter grafikasini har bir sinfiga tegishli boʻlgan
xossalarini ma’lum bazaviy funksiyalar toʻplamini ajratib olishga
moʻljallangan dasturiy ta’minotlarining alohida belgilari bilan
tanishib chiqamiz.
Berilgan ikki oʻlchovli koordinat yuzasida X va Y oʻqlari bilan
bogʻlangan holda yoki uch oʻlchovli X, Y, Z fazoviy
koordinatlarda beriladi.
2D turidagi grafiklarning xillari:
aylanma diagramma – Pie
chiziqli grafik – Line
ustunli gistogramma – Bar
ustunli boʻlakli gistogramma – Stacred Bar
min va max qiymatli diagramma – HI-LO
zonali diagramma – Arca
166
X va Y li diagramma – X-Y
Mukammallashtirilgan grafik imkoniyatlarga ega boʻlgan
dasturiy vositalar nafaqat ekranda berilganlarni aks ettirish usulini
tanlashga,
shuningdek
tasvirni
ekrandagi
elementlarini
oʻlchamlarini, xolatini oʻzgartiradi, bir joydan ikkinchi joyga
koʻchiradi va shunga oʻxshash ishlarni ham bajaradi.
Lekin
bu
qoʻshimcha
imkoniyatlar,
foydalanuvchiga
qoʻshimcha qiyinchiliklar tugʻdiradi, hamda grafika tuzish vaqtini
uzaytirib yuboradi.
Kompyuter grafikasi qoʻllaniladigan asosiy sohalarni koʻrsatib
oʻtamiz:
grafiklarni chizish;
kartografiya-geografik, tabiiy yoki iqtisodiy xodisalarni
oʻzaro chegaradosh mamlakatlar, viloyatlar, oʻlkalar va sh.u.larni
aniq tasviri;
konstruktorlik ishlarini avtomatlashtirish;
modellashtirish va multiplikatsiya;
turli texnologik jarayonlarni boshqarish-real dunyo
masshtabida interaktiv rejimda ishlash. Texnologik jarayonni eng
kerakli nuqtalariga oʻrnatilgan dastlabki axborot manbai boʻlgan
datchiklardan kelayotgan axborotlar qiymatini vizual idrok qilish;
kantselyariya ishlarini avtomatlashtirish va chop etishni
elektron usuli;
reklama va san’atda tasvirlarni ifodalash va estetik yoqimli
tasvirlar orqali jamoani diqqatini tortish;
ifodalashni grafik usuli yoki grafik til – bu fikrni
ifodalashni fazoviy tasvirlashni shartli qiymatlari va qandaydir
yuzada ifodalashni usullari toʻplamidan iborat;
grafik simvolik obrazi – bu chizmalardan (shartli
belgilardan) iborat boʻlgan obraz boʻlib, uning qiymatlari ularni
geometrik shakllari bilan bogʻlanmagan boʻlib, ular sharoitga
bogʻliq holda qiymatlarga ega boʻladi;
grafik geometrik obraz – bu izchil geometrik ma’noga ega
boʻlgan obraz boʻlib, mantiqan tenglamani yoki qandaydir
mushoxadani ifodalaydi;
167
grafikani texnologik asoslari – ikki oʻlchovli (yoki uch
oʻlchovli) grafik obraz orqali maxsus va hayolan tugal koʻrilgan
grafik obrazlar va ularni natijasi hisoblanadi;
interaktiv mashina grafikasi – oʻzaro ta’sirda boʻlgan
interaktiv qurilmalar yordamida grafik tasvirning turi, ularni shakli,
oʻlchamlari va rangini boshqarish.
