116
Bunday dividendlar siyosati, odatda, investitsion faoliyatning
yuqori darajasi bilan
bog‗liq bo‗lgan korxonaning hayot aylanish jarayonining dastlabki bosqichlarida
qo‗llaniladi.
Dividendlar
to‗lovlarining
barqaror
miqdori
siyosati
uzoq
muddatli
o‗zgaruvchan so‗mmasini (inflyatsiyaning yuqori sur‘atlarda, dividend to‗lovlarining
miqdori inflyatsiya indeksi bilan belgilanadi) to‗lashni nazarda tutadi. Ushbu
siyosatning afzalligi uning ishonchliligi bo‗lib, u aksariyat holatlardan qat‘iy nazar,
aksiyadorlar o‗rtasida mavjud bo‗lgan o‗zgaruvchan miqdordagi daromadlar hajmida
ishonch hissi tug‗diradi, fond bozoridagi aksiyalar bahosining barqarorligini
belgilaydi. Ushbu siyosatning nochorligi uning korxonaning moliyaviy natijalari
bilan zaif munosabatlardir va shuning uchun noqulay sharoitlar
va past daromadlar
davrida investitsion faoliyat nolga kamaytirilishi mumkin. Ushbu salbiy oqibatlarni
bartaraf etish uchun odatdagidek dividendlarni to‗lash odatda nisbatan past darajada
belgilanadi, bu kabi dividendlar siyosatini konservativ sifatida ko‗rsatadi va kapital
o‗sishining yetarli emasligi sababli korxona moliyaviy barqarorligining pasayishi
xavfini kamaytiradi.
Ba‘zi muddatlarda (yoki "qo‗shimcha dividendlar" siyosati) eng yuqori
darajadagi dividendlar bo‗yicha mukofoti bilan eng ko‗p
tanlangan turuvchi siyosat
hisoblanadi. Uning ustunligi, kompaniyaning moliyaviy natijalari bilan yuqori
darajada bog‗liqligi ta‘minlangan minimal miqdordagi dividendlarni kafolatli
to‗lashdir, bu esa investitsiya faoliyatining darajasini kamaytirmasdan qulay iqtisodiy
sharoitlarda dividendlar miqdorini oshirish imkonini beradi. Bunday dividendlar
siyosati daromadlarni shakllantirish darajasida beqaror bo‗lgan
korxonalarga katta
ta‘sir ko‗rsatadi. Ushbu siyosatning asosiy kamchiliklari shundan iboratki, eng kam
dividendlarni uzoq muddatga to‗lash bilan kompaniyaning aksiyalarining investitsion
jozibadorligi kamayadi va ularning bozor qiymati mos ravishda tushadi.
Dividendlarning barqaror darajasidagi siyosati daromad miqdori (daromad
taqsimotining iste‘mol qilinadigan va kapitalizatsiyalangan qismiga nisbati) bo‗yicha
uzoq muddatli tartibga solish bo‗yicha dividendlarni to‗lash nisbatlarini belgilashni
nazarda tutadi. Ushbu siyosatning afzalligi uning shakllanishining soddaligi va hosil
117
bo‗lgan foyda hajmi bilan yaqin munosabatlardir. Shu bilan birga,
uning asosiy
kamchiliklari - bu hosil bo‗lgan foydaning beqarorligi bilan belgilanadigan, aksiyalar
bo‗yicha dividend to‗lovlari hajmining beqarorligi. Bu beqarorlik alohida davrlardagi
aksiyalarning bozor qiymatida keskin pasayishiga olib keladi, bu esa bunday
siyosatni amalga oshirish jarayonida korxonaning bozor qiymatini maksimal darajada
qisqartirishga to‗sqinlik qiladi (bu korxona xo‗jalik faoliyatiga yuqori darajadagi xavf
tug‗diradi). Hatto yuqori darajadagi dividend to‗lovlari bilan ham, bunday siyosat,
odatda, xavf tug‗diradigan investorlarni (aksiyadorlarni) jalb qilmaydi.
Bu turdagi
dividendlar siyosatini amalga oshirish uchun barqaror daromadli yetuk kompaniyalar
faqatgina o‗zlari uchun imkon yaratadi; agar qor marjlari vaqt o‗tishi bilan sezilarli
darajada farq qilsa, bu siyosat bankrotlikning yuqori xavfini keltirib chiqaradi.
Ushbu siyosatning nochorligi uning korxonaning moliyaviy natijalari bilan zaif
munosabatlardir va shuning uchun noqulay sharoitlar va past daromadlar davrida
investitsion faoliyat nolga kamaytirilishi mumkin. Ushbu
salbiy oqibatlarni bartaraf
etish uchun odatdagidek dividendlarni to‗lash odatda nisbatan past darajada
belgilanadi, bu kabi dividendlar siyosatini konservativ sifatida ko‗rsatadi va kapital
o‗sishining yetarli emasligi sababli korxona moliyaviy barqarorligining pasayishi
xavfini kamaytiradi.
