• 8.DIVIDENDLAR SIYOSATI NAZARIYASI VA MODELLARI 1. Aksionerlik jamiyatlarida dividend siyosatni samarali tashkil etish masalalari
  • Mustaqil ishlash uchun adabiyotlar ro`yxati




    Download 1,41 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet40/54
    Sana14.08.2024
    Hajmi1,41 Mb.
    #269481
    1   ...   36   37   38   39   40   41   42   43   ...   54
    Mustaqil ishlash uchun adabiyotlar ro`yxati: 
    1. Zaynutdinov SH.N. Korporativ boshqaruv asoslari. O‗quv qo‗llanma. -T.: 
    O‗zbekiston, 2008. – 260 b. 
    2. Xodiev B.YU., Berkinov B.B. ―Korporativ boshqaruv va raqobatni 
    rivojlantirish‖ O‗quv qo‗llanma. -T.: 2011 y. 
    3. Steen Thomsen & Martin Conyon – Corporate Governance, mechanisms and 
    systems. McGraw-Hill Higher Education UK, 2012 – 367pp. 
    4. Bob Tricker – Corporate Governance, Principles, Policies and Practices, 3rd 
    edition, Oxford online resources center, 2012 – 904pp. 
    5.www.webofsciense.com - Xalqaro ilmiy maqolalar platformasi 
    6. www.ziyonet.com –axborot-ta‘lim tarmog‗i


    129 
    8.DIVIDENDLAR SIYOSATI NAZARIYASI VA MODELLARI
    1. Aksionerlik jamiyatlarida dividend siyosatni samarali tashkil etish 
    masalalari

    Aksiyalar korporativ boshqaruvning paydo bo‗lishi uchun muhim moliya 
    bazasining manbasi bo‗lib xizmat qiladilar. Korporativ boshqaruvdagi ularning 
    manfaatlari dividend to‗lovlari vositasida foydalarning bir qismini olish yoki 
    ularning korporatsiyadagi ulushlari bo‗lmish aksiyalarning qiymatlari oshishidan 
    iboratdir. 
    Umuman olganda, aksiyaga bo‗lgan mulk huquqi aksiyadorga mulkiy va 
    nomulkiy harakterdagi huquqlar kompleksini beradi. Birinchi toifa huquqlarga 
    dividend olish huquqi va jamiyat tugatilgan taqdirda uning mulkining bir qismini 
    olish huquqi kiradi, ikkinchilarga - aksiyadorlarning umumiy yeg‗ilishida ovoz 
    berish huquqi, axborot olishga bo‗lgan huquq va boshqalar kiradi. 
    Bundan kelib chiqkan holda aytish mumkinki, aksiyadorning eng muhim mulk 
    huquqi - bu dividend shaklida jamiyat foydasining bir qismini olish huquqidir. Lekin, 
    real subyektiv huquq sifatida u faqatgina jamiyat sof foydaga ega bo‗lganida va 
    dividendlar to‗lanishi haqida e‘lon qilganda, ya‘ni, dividend to‗lash haqida qaror 
    qabo‗l qilgan taqdirdagina paydo bo‗ladi. 
    Tadqiqotda dividendlarning asosiy huquqiy xususiyatlari o‗rganilib chiqildi. 
    Dividendlarning huquqiy va iqtisodiy tabiati o‗rganildi, korporativ huquqning 
    mazkur sohasidagi hozirgi va keyingi rivojlanishiga ta‘sir qiluvchi asosiy omillar 
    aniqlandi. 
    Dividend siyosati sohasidagi zamonaviy yondashuvlar sifatida shu narsa 
    aniqlandiki, oxirgi un yillikda dividendlar roli oshib borishi kuzatilmoqda va ularni 
    muntazam to‗lash amaliyoti namoyon bo‗lmokda. Ta‘kidlash zarurki, mazkur 
    jarayonlar asosan iqtisodiy, siyosiy va tarixiy asosga egadir. 
    Boshqa masalalar orasida dividendlarni to‗lashning maqsadga muvofiqligi va 
    bunday qarorlarning korporativ muhitga ta‘siri o‗rganildi. 
    Hozirgi sharoitlarda ketma-ketlikdagi va investorlarga tushunarli bo‗lgan 
    dividend siyosati kompaniyaning uzoq muddatli moliyaviy o‗sishiga karatilgan 


    130 
    strategiyasining muhim elementi hisoblanadi. Dividendlarning miqdori va muntazam 
    to‗lab turilishi - aksiyadorlik jamiyati organlari faoliyatining samaradorligini 
    baholashning eng muhim mezonlari hisoblanadi. 
    Dividend siyosatiga taalluqli bo‗lgan masalalar ko‗pincha majoritar va minoritar 
    aksiyadorlarning manfaatlari o‗rtasidagi ziddiyatni tashkil etadi. Yirik aksiyadorlar 
    uchun aksiyalar kompaniya ustidan nazorat olib borish uchun zarur bo‗lib, dividend 
    daromadlari bunda unchalik ahamiyatli bo‗lmaydi. Minoritar aksiyadorlar esa aynan 
    dividendlar olishdan manfaatdordirlar. Nazorat qiluvchi aksiyador odatda foydani uz 
    biznesiga qayta sarmoyalashga intiladi va dividendlarni kamroq to‗lashga intiladi. 
    Bunday sharoitlarda huquqiy tartibga solishning ahamiyati katta bo‗ladi, chunki 
    bunday holatlarda shunday huquqiy mexanizmlar kerak bo‗ladiki, ular aksiyadorlar 
    o‗rtasidagi ziddiyatni bartaraf eta olmasada, hech bo‗lmaganda ularning huquqiyligi 
    ta‘minlab bera olishi kerak bo‗ladi. 
    Ayni vaqtda shu narsani ham inobatga olish zarurki, dividend siyosati ko‗p 
    jixatdan aksiyadorlik kapitalining to‗zilishi va joylashuviga ham boglikdir. 
    O‗zbekiston Respublikasidagi ko‗pgina aksiyadorlik jamiyatlari «oyoqka turish» 
    bosqichida bo‗lib, ishlab chiqarishni rivojlantirish va kengaytirish uchun investitsiya 
    resurslarga muxtojdirlar. Shuning uchun ham tabiiyki, ularni dividend siyosatlarining 
    asosiy yo‗nalishlaridan biri foydani moliyalashning aksiyadorlar o‗rtasida taqsimlab 
    berishdan ustunroq qiyishidir. 
    Shuning uchun bu masalada shunday kafolatlar yaratish kerakki, olingan foyda 
    qayta sarmoyalashga karatilgan holda, aksiyadorlik jamiyatining tadbirkorlik 
    faoliyatiga ta‘sir qila oladigan bo‗lishi kerak. 
    Dividendlarning korporatsiya moliyasidagi roli va urnini ko‗rib chiqar ekanmiz, 
    aksiyadorlik jamiyatlarida dividendlarning kafolatli to‗lanishini ta‘minlash uchun 
    dividend fondini yaratish, korporatsiya moliyasning tizimini optimallashtirish, 
    shuningdek dividendlarning shakllari, tuplanishi va sarflanishining oshkoralik 
    rejimini shakllantirish masalalari ko‗rib chiqildi. Bunda, dividend fondi 
    mablag‗larini, ular qisqa muddatli depozitlarda joylashtirilgunga qadar, ularni 
    to‗plash maqsadlarida yoki korxonaning aylanma kapitalida foydalanish masalasi 


    131 
    ko‗rib chiqildi. 
    Xalqaro amaliyotda, yurisdiksiyadan kelib chiqqan holda, aksiyalar xillariga 
    ko‗ra egasi yozilgan va egasi yozilmagan aksiyalarga bo‗linsada, milliy AJ 
    to‗g‗risidagi Qonunimiz faqatgina egasi yozilgan aksiyalarni emissiya qilish 
    imkoniyatini nazarda tutadi. Aksiyadorlik jamiyatlarining faoliyatini tartibga 
    solishning xalqaro huquqiy amaliyotiga ko‗ra, egasi yozilgan, ya‘ni, nominativ 
    aksiyaning egasi bo‗lib ismi aksiyada yozilgan va jamiyat aksiyadorlari reestriga 
    kiritilgan jismoniy va yuridik shaxs bo‗lishi mumkin. Egasi yozilmagan aksiyaning 
    egasi uni ushlab turuvchi shaxs hisoblanadi. Egasi yozilmagan aksiyalar boshqa 
    shaxslarning mulk huquqiga jamiyat aksiyadorlari reestriga kiritmasdan o‗tkazishi 
    mumkin. 
    Ayni vaqtda biz tomondan hozirgi sharoitlarda aksiyalarni xillarga ko‗ra bo‗lish 
    ularning tabiati tufayli maqsadga muvofiq emasligi haqidagi tezis ilgari suriladi. 
    Aksiyadorlarning huquq va majburiyatlari ularning aksiyaga bo‗lgan mulk huquqlari 
    asosida kelib chiqishini va ko‗pgina korporativ harakatlar, ya‘ni aksiyadorlarning 
    umumiy yeg‗ilishida ishtirok etish, dividendlarni to‗lash, ma‘lumotni oshkor qilish 
    va boshqalar reestrdan kuchirma asosida olib borilishini inobatga olsak, aprior aksiya 
    egasi yozilgan aksiya hisoblanadi. Egasi yozilmagan aksiyalar reestri olib 
    borilmasligini inobatga olsak, egasi yozilmagan aksiyalar ularning egalarini 
    jamiyatni boshqarish ishlarida katnashish huquqlarini cheklab qiyishini kurishimiz 
    mumkin. Shuning uchun ham UzR AJ to‗grisidagi Qonunda faqatgina egasi yozilgan 
    aksiyalar emissiya qilinishi mumkinligi to‗g‗risidagi talabning mavjudligini 
    maqsadga muvofiq deb hisoblaymiz. 
    Aksiyalarning turlari (toifalari) bo‗yicha tasniflanishi to‗grisida gapirar ekanmiz, 
    bunday tasniflanishga asos bo‗lib u yoki bu turdagi aksiya uning egasiga taqdim 
    etadigan huquqlar yigindisi hisoblanadi. 
    Oddiy aksiyalar uz egalariga ovoz berish huquqi bilan aksiyadorlarning umuiy 
    yeg‗ilishida ishtirok etish huquqini, va shuningdek dividendlar olish huquqini, 
    jamiyat tugatilayotganda esa - uning mulkining bir qismini olish huquqini beradilar. 
    Imtiyozli aksiya uning egasiga miqdori oldindan belgilangan dividendni oldingi 


    132 
    navbatda olish huquqini beradi, va uning miqdori ma‘lum pul miqdorida yoki 
    aksiyalarning nominal qiymatidan foizlarda belgilanadi, shuningdek, jamiyatning 
    tugatilishida, aksiyalarning qoldiq qiymatining to‗lanishi huquqini oladilar. Undan 
    tashqari, imtiyozli aksiyalar ularning egalariga ma‘lum dividendlarni jamiyat foydasi 
    mavjud bo‗lishiga karamay olish huquqini beradilar. Bunda jamiyatning imtiyozli 
    aksiyalari aksiyador-egalari, ba‘zi istisno holatlardan tashqari, aksiyadorlarning 
    umumiy yeg‗ilishlarida ovoz berish huquqiga ega emasdirlar. 
    Mazkur masalada, aksiyalari «ovoz beruvchi» aksiyalarga aylangan imtiyozli 
    aksiyalar egalarining huquqlarining doirasi masalasida noaniqlik mavjuddir. 
    Xususan, imtiyozli aksiyalar egalarining aksiyadorlik jamiyatini boshqarish bo‗yicha 
    vakolatlarining aniq hajmi qonunchilikda belgilanmagan. 
    Imtiyozli aksiyalar shuningdek konvertastiya qilinadigan bo‗lishi mumkin va bu 
    ularning oddiy aksiyalarga yoki boshqa turdagi imtiyozli aksiyalarga aylantirilishi 
    mumkinligida namoyon bo‗ladi. Imtiyozli aksiyalar, ular bo‗yicha to‗lanmagan yoki 
    to‗liq to‗lanmagan dividendlar tuplansa va to‗lansa, ular kumulyativ bo‗lishi mumkin 
    (kumulyativ imtiyozli aksiyalar). 
    Ko‗rilayotgan tur aksiyaning alohida turi sifatida imtiyozli oddiy aksiyani 
    ko‗rsatish lozimdir. Bunday aksiya oddiy aksiya hisoblansada, imtiyozli aksiyalar 
    bo‗yicha dividendlar to‗langan taqdirda, u bo‗yicha belgilangan miqdordagi dividend 
    to‗lanadi. Bir qator hollarda jaxon amaliyotida orqaga chakiriladigan imtiyozli aksiya 
    kabi xodisani ham kuzatish mumkin. Bunday aksiya emitent kompaniya tomonidan, 
    uz tashabbusi bilan, orqaga sotib olinishi va muomaladan olinishi mumkin. 
    Shuningdek tadqiqot doirasida maydalangan aksiyalarning masalalari ko‗rib 
    chiqilgan. Bunday aksiyalar egalariga mazkur turdagi (toifadagi) aksiya taqdim 
    etadigan huquqlarni, aksiyaning tashkil etgan qismiga mutanosib hajmda taqdim 
    etadilar. 
    Xususan, ma‘lum bo‗ldiki, milliy AJ to‗g‗risidagi qonunda maydalangan 
    aksiyaning tushunchasi ko‗rsatilmagan, shuningdek, ularning paydo bo‗lishi holatlari 
    ham ko‗rsatilmagan bo‗lib, bizning fikrimizcha bunday huquqiy bo‗shliq to‗ldirilishi 
    va zarur huquqiy tartibga solish choralari ko‗rilishi zarurdir. 


    133 
    Dividendlar tipologiyasi bevosita ko‗rib chiqilar ekan, to‗lanishining davrlariga 
    karab ular yillik (yakuniy) va oralik (chorak, yarim yillik) dividendlarga bo‗linadi. 
    Mazkur dividend to‗lash shakllari orasidagi fark faqatgina ularni to‗lashning 
    davrlaridagina bo‗lmay, ularni to‗lash bo‗yicha qaror qabul qilinishi jarayonida 
    hamdir. 
    Xususan, oralik (chorak, yarim yillik) dividendlarni to‗lash to‗g‗risidagi, va 
    shuningdek har bir aksiya turi bo‗yicha ularning miqdori va shaklini belgilash 
    to‗g‗risidagi qaror jamiyatning kuzatuv kengashi tomonidan qabul qilinadi. Uz 
    navbatida, yillik dividendlarni to‗lash, va har bir aksiya turi bo‗yicha ularning 
    miqdorini va shaklini belgilash haqidagi qaror kuzatuv kengashining tavsiyasiga 
    binoan aksiyadorlarning umumiy yeg‗ilishi tomonidan qabo‗l qilinadi. Bunda, yillik 
    dividendlarning miqdori kuzatuv kengashi tomonidan tavsiya etilgan miqdordan 
    yuqori va to‗langan oralik dividendlardan kichik bo‗lishi mumkin emas. Bizning 
    fikrimizcha, bunday tartib aksiyadorlarning huquqlarini cheklab qo‗yadi, shuning 
    uchun qonunchilikdan olib tashlanishi kerak. 
    Shuningdek, aksiyadorlarning umumiy yeg‗ilishi aksiyalarning ma‘lum turlari 
    bo‗yicha dividendlarni to‗lamaslik haqidagi, va shuningdek dividendlar miqdori 
    ustavda belgilangan imtiyozli aksiyalar bo‗yicha dividendlarni to‗liq hajmda 
    to‗lamaslik to‗grisida qaror qabo‗l qilishiga xaqliligi to‗g‗risidagi masala ko‗rib 
    chiqildi. 
    Aytib o‗tish kerakki, O‗zbekistonda agar dividendlarning to‗lanishi aksiyadorlik 
    jamiyatining moliyaviy-xo‗jalik axvolining jiddiy yomonlashuviga olib kelishi 
    mumkin bo‗lsa, dividendlarni to‗lashni cheklash to‗grisidagi talab mavjuddir. Lekin 
    bunday talab faqat oralik dividendlar to‗lanishiga taalluqlidir. 
    Shuningdek, aksiyadorlik jamiyati quyidagi hollarda aksiyalar bo‗yicha dividend 
    to‗lash (e‘lon qilish) to‗grisidagi qaror qabo‗l qilishga xaqli emasdir: jamiyat ustav 
    fondining to‗liq to‗languniga qadar; agar dividend to‗lash paytida u to‗lovga 
    qobilyatsizlik (bankrotlik) alomatlariga javob bersa; agar jamiyat sof aktivlarining 
    miqdori uning ustav fondining miqdoridan kamroq bo‗lsa. 
    Ayni vaqtda qonunchilik foyda mavjud bo‗lganda dividend to‗lash to‗g‗risidagi 


    134 
    qaror qabo‗l qilishga cheklashlar urnatmaydi. Shuning uchun aksiyadorlik jamiyati 
    mazkur mablag‗larni qayta sarmoyalashga, kapitalizatsiyani oshirishga, va 
    boshqalarga karatishi mumkin. Shunday ekan, qonunchilik quyidagi tamoyilga 
    asoslanadi: dividendlarni to‗lash aksiyadorlik jamiyatining majburiyati bo‗lmay 
    huquqidir. Shuning uchun bu erda shartnomaviy munosabatlaridagi kabi, 
    aksiyadorlarning dividend olish huquqi jamiyatning mazkur dividendlarni to‗lash 
    majburiyatiga to‗gri keladi deyish noto‗gri bo‗ladi. 
    O‗zbekistonda qonunchilik faqatgina e‘lon qilingan dividendlarni to‗lash 
    talabini urnatadi. Dividendni to‗lash pul shaklida, va shuningdek to‗lovning boshqa 
    vositalarida amalga oshirilishi mumkin. Dividendlar to‗lash manbai bo‗lib 
    jamiyatning qiyi yil uchun sof foydasi hisoblanadi. Ma‘lum turdagi imtiyozli 
    aksiyalar bo‗yicha dividendlar ular uchun maxsus mo‗jallangan jamiyat fondlari 
    hisobidan to‗lanishi mumkin. 
    Shunday qilib, qonunchilikni takomillashtirish sohasida astiyalarni va ular 
    bo‗yicha to‗lanadigan dividendlarni xilma xillashtirishni rag‗batlantirish zarur deb 
    hisoblaymiz. Bunda, mazkur toifa aksiyadorlar huquqlari aniq belgilanishi kerak deb 
    uylaymiz, chunki faqat shunday qilibgina aksiyadorlar manfaatlari o‗rtasidagi 
    to‗qnashuvning oldini olish mumkindir. 
    Aksiyadorlarning huquqiy himoyasi borasidagi huquqiy reglamentastiya tizimi 
    o‗zining umumiy harakterga ega bo‗lgan va ayniqsa, mazkur huquqni amalga 
    oshirishning xususiyatini yoritmaydigan bir kator me‘yoriy huquqiy hujjatlar bilan 
    aks ettirilgan. 
    Bizga ko‗rinib turganidek, ushbu masalada asosiy tartibga solish vazifasi 
    korporativ qonunchilikning turli huquq sohalaridan tarkib topganligidan kelib 
    chiqkan holda, mavjud bo‗shliqlarni samarali to‗ldirish imkoniga ega bo‗lgan hamda 
    egiluvchan qonunchilik tuzilmalaridan foydalangan holda o‗zgarayotgan iqtisodiy 
    sharoitga tez ta‘sir qila oladigan lokal ichki korporativ hujjatlarga yuklatilishi lozim. 
    Bundan tashqari, o‗tkazilgan tahlil shuni ko‗rsatib turibdiki, O‗zbekistonda ichki 
    korporativ boshqaruv imtiyozlari to‗la hajmda amalga oshirilmayapti. 
    Mazkur qayd qilinganlarning barchasini e‘tiborga olgan holda, «Dividend 


    135 
    siyosati to‗grisida»gi Nizomni ishlab chiqish tashabbusi kiritildi. Bizning fikrimizga 
    ko‗ra, bu foydani taqsimlash sohasidagi aksiyadorlarning huquqlarini himoya qilish 
    tizimini yangi sifatdagi darajaga olib chiqadi. Ushbu masalada milliy aksiyadorlik 
    jamiyatlarining aksiyadorlar umumiy yeg‗ilishlarida «Dividend siyosati to‗grisida»gi 
    Nizomni ishlab chiqish va qabul qilishini rag‗batlantirish muhim ahamiyatga egadir. 
    Ayni paytda, korporativ munosabatlarda bu kabi amaliyotning keng 
    qo‗llanilmayotganligini inobatga olib, loyihaviy namunaviy harakterga ega bo‗lgan 
    va milliy aksiyadorlik jamiyatlariga uz faoliyatining o‗ziga xosligidan kelib chiqkan 
    holda, sharoitlariga moslashtira oladigan «Dividend siyosati to‗grisida»gi 
    Namunaviy nizomni ishlab chiqish maqsadga muvofiqdir. 
    Ko‗rib to‗rganimizdek, mazkur nizom, aksiyadorlarga dividendlarni to‗lash 
    hajmlarini aniqlash tamoyillarini tushunish imkonini beruvchi normalarni o‗z ichiga 
    olgan bo‗lishi lozim. 
    Kompaniyaning dividendlar siyosatini tartibga soluvchi hujjatlar bilan 
    mustaxkamlangan me‘yorlarning mavjud bo‗lishi aksiyadorlarga bir marta qabo‗l 
    qilingan qarorlar qayta ko‗rilmasligiga kafolat beradi. 
    Ushbu tadqiqot doirasida aksiyadorlik jamiyatlari to‗g‗risidagi milliy 
    qonunchilik talabini, korporativ boshqaruvning yuqori tamoyillarini hisobga olgan 
    holda «Dividend siyosati to‗grisida»gi Namunaviy nizomning mualliflik loyihasi 
    taqdim qilindi. 
    Mazkur jarayonning iqtisodiy jixatlarini ham unutmaslik zarur. Chunki, 
    korporativ boshqaruv tizimi rivojlangan davlatlarda majburlov mexanizmi aynan 
    bozor qonunlariga asoslanadi va imkon qadar maksimal investitsion oqimlarni jalb 
    qilishga intilish bilan ta‘minlanadi. Bu esa, dastlab mukammal tuzilgan dividend 
    siyosati mavjudligi zarurligini nazarda tutadi. 
    O‗zbekiston Respublikasi korporativ sektorining aksiyadorlik jamiyatlari 
    dividend siyosatini huquqiy tartibga solishni yaxshilash qismini erkinlashtirishga 
    qaratilgan va e‘lon qilingan kursini inobatga olgan holda, ayrim tartibga solish 
    funksiyalarni davlat organlaridan olib, aksiyadorlarning o‗zini o‗zi boshqarish 
    birlashmalariga o‗tkazishni ta‘minlash maqsadga muvofiq deb hisoblaymiz. 


    136 
    Aksiyadorlarning dividend olishga bo‗lgan huquqini himoya qilishni huquqiy 
    tartibga solish tizimini takomillashtirishda fond bozori rivojlangan davlatlarning 
    tajribasini, ularni tegishli institutlarning huquqiy tartibga solishning umumtan 
    olingan standartlariga yaqinlashtirish maqsadida, hisobga olish lozim. Shu o‗rinda, 
    milliy iqtisodiy va huquqiy tizimlarning rivojlanish xususiyatlarini e‘tiborga olgan 
    holda, boshqa huquqiy tizimlar yuridik elementlarining mehanik ko‗chishlariga yo‗l 
    qo‗ymaslik lozim. 
    Odatda, iqtisodiyoti kuchli rivojlangan davlatlarda aksiyadorlar boshqaruvning 
    harakatlaridan norozi bo‗lgan taqdirda, uz aksiyalarini fond bozorlarida yoki 
    manfaatdor investorlarga sotishi mumkin. Manfaatdor investor aksiyadordan 
    aksiyalarning nazorat qiluvchi paketini sotib olishi va samarasiz boshqaruvni 
    o‗zgartirishi mumkin. Shu sababli, menejerlar tegishli mulkdorlarning talablarini 
    kondirish va uzoq muddatga ularning sodiqligini saqlab kolishdan manfaatdor 
    bo‗ladi. 
    Lekin, bizningcha, O‗zbekiston fond bozorining yuqori bo‗lmagan egiluvchan 
    sharoitlaridagi boshlang‗ich bosqichda, aksiyadorlar tomonidan kompaniya 
    aksiyalarini sotish muhim samara bermaydi. Chunki, milliy aksiyadorlik 
    jamiyatlarining qimmatli qog‗ozlar bozorining yetarli darajada rivojlanmayotgan 
    bosqichi bilan bir vaziyatda kapitallashuvi korporativ nazoratni ushbu mexanizmda 
    to‗liq hajmda harakatlanish imkonini bermaydi. 
    Ushbu pozitsiyani rivojlantiririshda shuni ta‘kidlashni istardikki, O‗zbekiston 
    Respublikasidagi bozor munosabatlari shakllanishining mavjud sharoitida, korporativ 
    munosabatlarning anglo-sakson tizimi o‗zining barcha obyektiv ustunliklarini 
    hisobga olganda ham, qimmatli qog‗ozlar bozorini tartibga solishning milliy tizimi 
    uchun makbo‗l emas. 
    Shunga asoslangan holda, biz anglo-sakson korporativ huquqining huquqiy 
    to‗zilmalarini amalga oshirish ixtiyoriy tusda bo‗lishi lozim degan qoidani ilgari 
    suramiz. Chunki, milliy fond bozorining shakllanish va uning yuqori bo‗lmagan 
    kapitallashuvi sharoitlarida ko‗pchilik tadbirlarning amalga oshirilishi qiyin, 
    ko‗pchilik hollarda esa, umuman mumkin bo‗lmaydi. 


    137 
    Shunday qilib, aksiyadorlarning dividend olishga bo‗lgan huquqlarini himoya 
    qilish sohasidagi O‗zbekiston Respublikasi qonunchiligining taraqqiyot istikbollariga 
    nisbatan quyidagicha yondashuvni belgilash mumkin. 
    Ushbu sohada qonunchilikni takomillashtirishning asosiy vazifasi, barcha 
    aksiyadorlarning haqiqiy tengligini ta‘minlashdir. Aksiyadorlar haqiqiy tengligini 
    ta‘minlash deganda, faqatgina bir turkumdagi aksiyalarning teng miqdoriga to‗gri 
    keladigan huquqlarning tengligini emas, balki, aksiyadorlik jamiyatida ishtirok etish 
    bilan boglik mulkiy manfaatlarning amalga oshirilish imkoniyatlari mavjudligini 
    tushunish lozim. 
    Shu urinda, shubxasiz, jamiyatdan olinadigan foydaning aksiyadorlarga tegishli 
    bo‗lgan aksiyalarning nominal qiymatiga mutanosibligiga rioya qilinishini ta‘minlash 
    zarur. 
    Iqtisodiy va huquqiy asoslarning samarali uzaro harakatlanishi va uzviy 
    boglanishi, 
    O‗zbekiston Respublikasi aksiyadorlik jamiyatlarida dividend 
    siyosatining funksional va qulay huquqiy rejimini yaratishga, shuningdek, 
    davlatimizning korporativ sektorining rivojlanishiga imkon yaratishiga ishonch 
    bildirishni istardik. 
    Bo‗larning 
    barchasi 
    yakuniy 
    hisobda 
    kuchli 
    milliy 
    iqtisodiyotni 
    shakllantirishda va O‗zbekiston aholisining yashash sharoitini yaxshilashda asosiy 
    rol o‗ynaydi. 

    Download 1,41 Mb.
    1   ...   36   37   38   39   40   41   42   43   ...   54




    Download 1,41 Mb.
    Pdf ko'rish

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



    Mustaqil ishlash uchun adabiyotlar ro`yxati

    Download 1,41 Mb.
    Pdf ko'rish