576
Kurs ishlarini taqriz qilish tartibi
Tugallangan kurs ishi himoyaga qo’yilishdan oldin taqriz qilinishi kerak. Bunda
birinchi navbatda tayyorlangan ishning ijobiy tomonlarini, keyin esa kamchiliklarini
ko’rsatib, ularni bartaraf etish yo’llari ko’rsatilishi kerak. Taqrizdan oldin kurs ishi
albatta diqqat bilan o’qib chiqilishi kerak, aks holda nomigagina
yozilgan taqrizlar
tufayli sifat jihatidan talabga javob bermaydigan kurs ishlari ham ijobiy baholanib
ketilishiga yo’l qo’yilishi mumkin.
Kurs ishlarini taqriz qiluvchi professor-o’qituvchilar oldiga quyidagi talablar
qo’yiladi:
-
Kurs ishini dastlab taqrizga olgan vaqtda ushbu kurs ishi mavzusining talaba ismi
sharifining birinchi harfiga mos kelishini tekshirish;
-
Kurs ishining mazmuniga umumiy baho berish va unda yo’l qo’yilgan xatolarni
ko’rsatish, shuningdek, talabaga kamchiliklarni tuzatish yo’llari bo’yicha
maslahat berish hamda shunga tegishli muloxazalarni taqriz varag’iga
yozib
qo’yish;
-
Taqrizda kurs ishining birinchi navbatda, ijobiy tomonlarini ko’rsatish bilan
birga, barcha salbiy tomonlarini ham chuqur tahlil qilib, mohiyati yoritilmagan
savollarni talabaga
tushuntirib berish;
-
Kurs ishida har bir betning chetiga va taqrizning o’zida yoziladigan
mulohazalarda mustaqil bajarilgan ishda qaysi muammolarga, ya’ni qaysi
savollar mohiyatini yoritishga ilmiy-ijodiy yondoshganligini,
qaysi birlarini
to’ldirish zarur ekanligini ko’rsatish;
-
Nazariyaning amaliyot bilan uzviy ravishda bog’lab olib borilish darajasini
ko’rsatish;
-
Bozor munosabatlariga o’tish jarayonida o’rganilayotgan muammolarning
O’zbekiston misolida hal qilishning yo’l-yo’riqlarini nazariy jihatdan
asoslanishga baho berish;
-
Talabalar tanlangan kurs ishini bajarish orqali iqtisodiyot nazariyasining
mohiyatini chuqur, atroflicha o’rganib, hozirgi
zamon bozor iqtisodiyoti
xususiyatlarini ko’rsatib berilganlik darajasini baholash.
Ana shu jihatdan olib qaraganda, kurs ishiga taqriz yozishda rasmiyatchilikga
yo’l qo’yib bo’lmaydi. Biroq amalda rasmiyatchilik asosida juda qisqa yozilgan
taqrizlar ham uchraydi. Bunday taqrizlar:
Birinchidan, kurs ishi mavzusining mohiyatini va unda qo’yilgan
muammolarning yoritilgan yoki yoritilmaganligini ko’rsatib bera olmaydi.
Ikkinchidan, talaba uchun kurs ishida qanday kamchiliklar mavjud,
uni qanday
bartaraf qilish mumkin ekanligi haqida foydali maslahatlar mavjud bo’lmaydi.
Uchinchidan, talabaning kurs ishini ma’suliyat sezmasdan yuzaki yozishiga olib
keladi.
To’rtinchidan, talabalarning kurs ishiga yetarli darajada ahamiyat bermasdan,
ya’ni mavzuning rejasi, foydalangan adabiyotlar ro’xati, bajarilgan vaqti
ko’rsatilmagan taqdirda ham ijobiy baholanishiga sabab bo’ladi.
577
Beshinchidan, talaba ijodiy fikr yuritmasdan, kurs ishini ayrim o’quv
qo’llanmalardan to’g’ridan-to’g’ri ko’chirib olganda
ham uning asossiz ijobiy
baholanishiga olib keladi.
Bizning fikrimizcha, kurs ishiga taqriz yozishda bunday kamchiliklarga yo’l
qo’yish yuqori malakali iqtisodchilar tayyorlash talabiga ziddir. SHuning uchun
talabalarga to’g’ri maslahat berib, amaliy yordam ko’rsatadigan darajada kurs ishini
tahlil qilib, taqriz yozish o’qituvchining eng muhim vazifalaridan biridir. Kurs ishini
tahlil qilishda o’qituvchi, har bir betda uning kamchiliklarini yozib ko’rsatishi zarur.
Bunda kamchiliklarni
qisqartirib emas, balki kurs ishi varag’ining chetiga aniq va
ravshan qilib yozish lozim. Bunday yozilgan taqrizdan talaba o’zi yo’l qo’ygan xato
va kamchiliklarini tezda tushinib, uni bartaraf qilish yo’l-yo’riqlarini olish
imkoniyatiga ega bo’ladi.
Professor-o’qituvchilar taqriz yozish jarayonida avvalo kurs ishining ijobiy
tomonlarini, keyin esa talaba yo’l qo’ygan kamchiliklarini ko’rsatib, uni baratraf qilish
yo’llarini bayon qilish zarur. Taqrizni e’tiborsizlik
bilan nomigagina yozish,
talabalarda beparvolikga olib keladi. Bu esa ta’lim-tarbiya va intizomning susayishiga
sabab bo’ladi.
