23-mavzu. Bozor iqtisodiyotini tartibga solishda davlatning roli Iqtisodiyotni tartibga solishning mohiyati va zarurligi. Iqtisodiyotni tartibga
solishning klassik, monetaristik, keynscha nazariyalari.
Iqtisodiyotni davlat tomonidan tartibga solishning maqsadi. Davlatning iqtisodiy
o’rni va vazifalari: bozor munosabatlari qatnashchilarini huquqiy himoyalash,
raqobatchilik muhitini vujudga keltirish; resurslar, mahsulotlar va daromadlarni qayta
taqsimlash; iqtisodiyotning va pul muomalasining barqarorligini ta’minlash; tashqi
iqtisodiy faoliyatni tartibga solish. Fan-texnika taraqqiyoti, tarkibiy, ijtimoiy va mintaqaviy
siyosatni amalga oshirishda davlatning o’rni.
Davlatning iqtisodiyotni tartibga solishdagi bevosita va bilvosita usullari.
Iqtisodiyotning davlat sektori va uning chegaralari. Davlat buyurtmalari va davlat xaridlari.
Iqtisodiyotni bevosita tartibga solishning ma’muriy vositalari. Iste’molchi va ishlab
chiqaruvchi ortiqchaligi. Pul-kredit siyosati. Monetar siyosat. Byudjet siyosati. Davlat
iqtisodiy dasturlari. Tashqi iqtisodiy usullar.
Hozirgi sharoitda davlatning iqtisodiyotni tartibga solishdagi roliga qarashlarning
o’zgarishi. O’zbekistonda 2017-2021 yillarda mamlakatning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish
jarayonlarini tartibga solishda davlat ishtirokini kamaytirish, davlat boshqaruvi tizimini
markazlashtirishdan
chiqarish
va
demokratlashtirish,
davlat-xususiy
sheriklikni
kengaytirish, nodavlat, jamoat tashkilotlari va joylardagi o’zini-o’zi boshqarish
organlarining rolini oshirish vazifalari.
24-mavzu. Aholi daromadlari va davlatning ijtimoiy siyosati Aholi daromadlari, ularning turlari va shakllanish manbalari. Nominal va real
daromad. Daromadlarning tabaqalanish sabablari va omillari. Turmush darajasi va sifati.
Turmush darajasi va qashshoqlikning ko’rsatkichlari. Oila byudjeti: daromadlar va
xarajatlar tarkibi. Farovonlikning eng quyi chegarasi. Turmush tarzi. Yashash minimumi.
Iste’molchi savatchasi.
Daromadlar tengsizligi va uning darajasini aniqlash. Lorents egri chizig’i. Ditsel va
Jini koeffitsientlari. Kuznets gipotezasi. Bozor iqtisodiyoti sharoitida daromadlar
tengsizligini keltirib chiqaruvchi umumiy omillar.
Daromadlarni davlat tomonidan qayta taqsimlash g’oyasi, maqsadi va dastaklari.
Ijtimoiy to’lovlar. Ijtimoiy siyosat. O’zbekiston bozor iqtisodiyotiga o’tish sharoitida
aholini ijtimoiy himoyalashning asosiy yo’nalishlari.
605
Ichki iste’mol bozorini himoya qilish. Aholining kam ta’minlangan tabaqalarini
ijtimoiy himoyalash va qo’llab-quvvatlash. Aholi real pul daromadlarini va xarid
qobiliyatini oshirish, kam ta’minlangan oilalar sonini va aholining daromadlari bo’yicha
farqlanish darajasini yanada kamaytirish.
