17
Rassom ijodida g‘oyalarni qayerdan oladi? Ijodiy fikr qanday
tug‘iladi? Rus fiziologi I.P. Pavlov inson asab faoliyati jarayon-
larining mohiyati
va mexa nizmini ochib berdi, bosh miya ijodiy
faoliyati, anglash jarayonlarini tushunish kalitini berdi.
Anglash – psixologik jarayon bo‘lib, u tufayli inson borliq-
dagi buyum va hodisalarni ularning
muhim belgilarida aks et-
tiradi, ular orasidagi turli bog‘liqliklarni ko‘rib chiqadi.
I.P. Pavlov ong atrof-muhit buyumlari bilan yaqin bog‘langan
oddiy assotsiatsiyalarga asos lanishini aniqladi. Bu fikr tug‘ilish
paytidir. Oddiy assotsiatsiyalar ancha murakkab fikrlarga olib ke-
ladi. Shunday qilib, ongning ijodiy faoliyatiga
insonning atrofda-
gi dunyo bilan o‘zaro ta’siri zamin bo‘lib xizmat qiladi. Bu o‘zaro
ta’sir qanchalik turli bo‘lsa, fikr harakati uchun rag‘bat ko‘proq
bo‘ladi.
Rassomning atrofdagi dunyo bilan o‘zaro ta’siri uning tabi-
atni, undagi go‘zallik shakllarini, inson jamiyati moddiy va
ma’naviy madaniyatini o‘rganishida ifodalanadi.
Tabiatga murojaat uyg‘un mohiyatni izlashni ko‘zda tuta-
di (organizmning biologik funksiyasi). Organizmning yashash
shakl lari (usullari),
plastik ifodaliligi, rang va faktura muno-
sabatlari bio logik obyekt emotsional ifodaliligini ochib bera-
di.
Moddiy va ma’naviy madaniyat
obyektlariga inson jamiyati-
ning ijodiy manbalar sifatida murojaati hislar madaniyati-
ni, katta bilimni talab etadi, chunki, ular o‘z yaratuvchi-
si davri ning muayyan dunyoqarashini o‘z
ichiga oladi, bu
obyektning xususiyatlari va sifatlarining o‘zaro ta’siri orqali
namoyon bo‘ladi. Shuning uchun bu obyektlar tahlili – juda
murakkab jarayon va keyingi ijodiy fikrlarida undan foyda-
lanish mumkin bo‘lgan xususiyatlarni
ajratish katta ehtiyot-
korlik bilan amalga oshiri lishi kerak.
Sxemada (1.1-sxema) ko‘rsatilgan ma’lumotlar topshiriq
yechimini izlashdagi ijodiy jarayonning samarali,
ongli to-
monini aks ettiradi. Bunda topshiriqni bajarishdagi aniqlik
ijodiy izla nish xarakterini, vositalarning tanlanishi xarakterini
shartlaydi va ko‘p jihatdan ishning muvaffaqiyatini hal etadi.
