10. Aktuar hisoblar nimani aniqlashga yo‘naltirilgan?
A. Sug‘urta fondining hajmini
B. Sug‘urta hodisalarining tezligini
C. tarif stavkasini
D. sug‘urta tavakkalchilik darajasini.
51
5-BOB. SUG’URTA MUNOSABATLARIDA TAVAKKALCHILIKNING
MAVJUDLIGI
O’quv maqsadi: Tavakkalchilik etishning muhim vositasi, tavakalchilik-
larning turlari va ularni boshqarishda sug‘urtaning roli haqida nazariy bilimlarni
o’rgatish va amaliy ko’nikmalarni shakllantirishdan iborat.
Tayanch iboralar: sug‘urtaviy himoyalash, risk, vaqt, iqtisodiy zarar, risk
turlari, xavf-hatarlar, manfaat, ekzogen risklar, spekulyativ risklar, moliyaviy
risklar, endogen risklar.
5.1. Sug‘urta iqtisodiy kategoriya sifatida.
Sug‘urta – ishlab chiqarish munosabatlarining zaruriy elementidir. U
ijtimoiy ishlab chiqarish jarayonidagi moddiy zararlarni qoplash bilan bog‘liqdir.
Normal takror ishlab chiqarish jarayonining muhim sharti uning uzluksizligi va
to‘xtovsizligi hisoblanadi. Ishlab chiqarishning doimiy yangilanib borishi
insonlarning barcha ijtimoiy-iqtisodiy formatsiyalarda, shu jumladan rivojlangan
jamiyatda ham mavjud ehtiyojlarini qondirish uchun zarurdir.
Agarda ijtimoiy ishlab chiqarish jarayoni tabiiy ofatlar yoki boshqa
favqulodda hodisalarning (yong‘inlar, portlashlar, epidemiyalar va b.) salbiy
oqibatlari ta’sirida to‘xtasa yoki buzilsa, u holda jamiyat avvalo turli oldini olish
tadbirlarini amalga oshirishga, mabodo ular ko‘zlangan natijani bermasa, u holda
yetkazilgan moddiy zararni qoplashga, ishchi kuchini takror ishlab chiqarishning
normal sharoitlarini qayta tiklashga majbur bo‘ladi.
Inson va tabiiy ofatlar o‘rtasidagi qarama-qarshilik bilan asoslangan ijtimoiy
ishlab chiqarishning tavakkalchilik xarakteri, birinchi navbatda, tabiiy va boshqa
ofatlarning salbiy oqibatlarini oldini olish, bartaraf qilish hamda yetkazilgan
zararni so‘zsiz qoplash bo‘yicha insonlar o‘rtasidagi munosabatlarni yuzaga
keltiradi. Bu obektiv munosabatlar insonlarning erishgan hayot darajasini saqlab
qolishga bo‘lgan real va mavjud ehtiyojini aks ettiradi. Mazkur munosabatlarni
52
alohida xususiyatlar ajratib turadi va ularning yig‘indisi ijtimoiy ishlab chiqarishni
|
