5.2. Sug‘urta tavakkalchiliklardan ko’riladigan iqtisodiy zararlarni kamaytirish va bartaraf etishning muhim vositasi. Risk-deganda tabiiy-iqlimiy, iqtisodiy va ijtimoiy hodisalar xususiyatidan
kelib chiquvchi yo‘qotishlar xavfi ehtimoli tushuniladi. Keng ko‘lamli tushuncha
sifatida riskni tarixiy, huquqiy, iqtisodiy yoki moliyaviy kategoriya sifatida ko‘rib
chiqish mumkin.
Riskning quyidagi ta’rifi alaqancha kengroq hisoblanadi: risk – subekt
tomonidan ko‘plab (birdan ortiq) natijalarni qamrab oluvchi, konkret natijaning
noaniqligi va hech bo‘lmaganda natijalardan biri xavfli bo‘lgan alternativalar
mavjudligi holatida qabul qilinadigan qaror tavsifi.
Hodisa– tabiiy yoki ijtimoiy-texnik jarayonlar, tashqi subektlarning
maqsadga yo‘naltirilgan xatti-harakatlari yig‘indisi yoki subektning o‘zini xatti-
harakati.
Sub’ekt uchun xavf-hatarlar– amalga oshishi subektga zarar (ziyon) yetkazishi mumkin bo‘lgan hodisalar; subektni yo‘q qilinishida yoki subektning
evolyutsiya imkoniyatlarini cheklanishida, yoki subekt manfaatlariga ziyon
yetkazilishida namoyon bo‘ladi.
Zarar– har qanday moddiy yoki ma’naviy talofat, ziyon.
Manfaat– naf, foyda.
Shunday qilib, risk alohida holat sifatida risk-menejment nuqtai-nazaridan
kelib chiqib ikkita xususiyatga ega – noaniqlilik (ehtimollik) va xavf-hatarning
amalga oshishi natijasida yuzaga keluvchi zararlilik.
Iqtisodiy nazariyada “risk”ni ma’lum ishlab chiqarish va moliyaviy
faoliyatni amalga oshirish natijasida korxona tomonidan daromadlarning bir
qismini yo‘qotish yoki qo‘shimcha xarajatlar qilish ehtimoli (xavfi) sifatida
tushunish qabul qilingan.
54
Risk omili va uning natijasida ko‘rilishi mumkin bo‘lgan zararlarni qoplash
zarurati sug‘urtaga bo‘lgan extiyojni keltirib chiqaradi. Risk sug‘urta mafaatlari va
munosabatlarini yuzaga kelish asosi hisoblanadi.
