Mustaqil ishlash uchun topshiriqlar

37 
II-BOB. C++ DASTURLASH TILI, C++ DASTURLASH TILIDA TURLAR 
VA OPERATORLAR 
2.1 C++ DASTURLASH TILI TARIXI VA UNING TARKIBI 
Reja: 
 
 1.C++ tili tarixi; 
2. C++ tilining leksemmasi; 
3. C++ dasturlash tilidagi dasturning umumiy ko‗rinishi. 
4.C++ dasturlash tilida izohlardan foydalanish 
Butun dunyoda informatika va axborot texnologiyalarining rivojlanishi bilan 
bir qatorda dasturlash asoslari ham keng rivojlanib bormoqda. Dasturlash asoslari 
fanining asosi bo‗lmish dasturlash tillari ham keng ommalashib bormoqda. 
Birinchi EHM yaratilgan davrdan boshlab dasturlash ham rivojlanib bormoqda, 
dastlabki kompyuterlar AQSH da harbiy maqsadlar yo‗lida yaratilgan. Dastlab 
dasturchilar eng sodda mashina tilini o‗zida ifodalovchi kompyuter komandalari 
bilan ishlaganlar. Bu komandalar uzun qatorli nol va birlardan iborat bo‗lgan. 
Keyinchalik foydalanuvchi uchun tushunarli bo‗lgan assembler tili yaratiladi. 
Keyinchalik sekin asta yuqori bosqichli tillar yaratila boshlandi, yuqori bosqichli 
algoritmik tillarda dasturni foydalanuvchi tushunadigan ma‘lum bir standartlar 
yordamida yaratiladi. Yuqori bosqichli algoritmik tillarda tuzilgan dasturni 
kompyuter tiliga maxsus interpretator va komplyatorlar yordamida o‗tkazilardi. 
Elektron xisoblash mashinalari avlodlari rivojlanib borishi bilan bir vaqtda 
dasturlash va dasturlash tillari ham keskin rivojlandi. Dasturlash tillarida tuzilgan 
dastur tarkibidagi bo‗yruqlarning soddaligi va kompyuter xotirasidan kam joy 
egallashi bilan katta farq qiladi. Yuqoridagi jarayonlarni hisobga olib dasturlashga 
ham talablar o‗zgarib bordi, nafaqat dasturlashni balki dastur yozish 
texnologiyasini ham o‗zgarishiga olib keldi. Dasturlash asoslari fani bu elektron 
hisoblash mashinalarining boshqaruvchi fan deb ham yuritish mumkin. Chunki 
elektron hisoblash mashinalarining asosi bo‗lmish dasturiy ta‘minotlar ham 
insoniyat tomonidan ma‘lum bir qoida va buyruqlar asosida yaratiladi Ayni vaqtda 
bir nechta dasturlash tillari mavjud ulardan keng qo‗llaniladigan va barcha 
imkoniyatlari keng bo‗ganlari C++, Java, PHP va hakozalar sanaladi.
So‗ngi 
yillarda Java va C++ dasturlash tillari juda takomillashib, tobora ommalashib 
bormoqda. Mazkur tillardagi vositalar zamonaviy axborot texnologiyasining 
hamma talablarini o‗z ichiga olgan va unda dastur tuzuvchi uchun ko‗pgina 
qulayliklar yaratilgan.
Mavjud tillar katta 2 ta guruhga bo`linadi:

38 
1) Tabiiy tillar. Bu odamlar o`zaro muloqotda bo`ladigan tillar (o`zbek, 
qozoq, ingliz va hokazo).
2) Sun‘iy tillar. Sun‘iy tillar yaxshigina kodlangan bo`ladi. Shuning uchun 
masala dasturini masala kodi ham deyishadi. 
Kodlash 2 xil maqsadda amalga oshiriladi: 
a) katta hajmdagi ma‘lumotlarni qisqacha ifodalash maqsadida. 
Masalan, Samarqand davlat universitetining kodi - SamDU, Davlat test 
markazning kodi - DTM, oziq-ovqat mahsulotlari, yengil sanoat, og`ir sanoat, 
ta‘lim dargohlarining nomlari ham ularning kodlardir. Odamlarning ismlari, hatto 
laqablari, masalan, xo`jayin, sarimsoq piyoz, baqaloq, lampa shisha, novcha va 
hokazolarning barchasi kodlangan ma‘lumotlardir. 
b) maxfiylikni saqlash maqsadida. Bunday usulda kodlangan ma‘lumotlarni 
hamma ham tushunavermaydi. Faqat tor doiradagi odamlargina tushunadi. Maxfiy 
holda kodlashning ham har xil usullaridan foydalaniladi. Masalan, raqamlar orqali, 
hayvonlar nomlari orqali, qisqacha so`zlar orqali kodlanadi va hakoza. Bunday 
usulda kodlashdan josuslar, maxfiy xizmat vakillari ko`p foydalanishadi. Masalan, 
16-obyekt yo`qoldi, chiroq yonmadi, mashina portladi, 2 ni olib tashlang va 
hokazo.
Demak, kodlash biror hajmga ega bo`lgan axborotning boshqa tarzda 
qisqacha ifodalanishidir. 
Barcha dasturlash tillari ham sun‘iy tillar jumlasiga kiradi va ularning 
ijrochisi kompyuterlardir. Ularda ham har bir buyruq qandaydir fikrning kodi 
hisoblanadi. Masalan, a%2=0 yozuvini kompyuter ―a juft son‖ deb, abs(x) 
yozuvini esa |x| deb tushunadi va hokazo. Shuning uchun dasturlash tillarini 
yaratish uchun qilingan dastlabki harakatlardayoq keng omma bu tillarni tezroq 
o‗zlashtirib olishi uchun biror tabiiy tilning so‗zlaridan mumkin qadar kam 
foydalanishga harakat qilingan. 
Biz yuqori darajali dasturlash tillaridan biri bo‗lgan C++ dasturlash tili bilan 
tanishamiz. C++ dasturlash tili 1980 yillar boshida Byarne Straustrup tomonidan C 
tiliga asoslangan tarzda tuzildi. C dasturlash tili 1972-yil Denis Pitch va Brayan 
Kornegilar tomonidan yaratilgandi. C++ juda ko‗p qo‗shimchalarni o‗z ichiga 
olgan, lekin eng asosiysi u obyektlar bilan dasturlashga imkon beradi. Dasturlarni 
tez va sifatli yozish hozirgi kunda katta ahamiyatga ega. Grafik interfeysga ega 
dasturlarni yaratish uchun ob‘yektga mo‗ljallangan dasturlash tayanch baza 
hisoblanadi. Ob‘yektga mo‗ljallangan dasturlashning asosiy maqsadi berilganlar va 
ular ustida amal bajaruvchi proseduralarni yagona ob‘yekt sifatida qarashidir. 

Download 2,67 Mb.