C++ dasturlash tilidagi dasturning umumiy ko„rinishi quyidagicha

41 
C++ dasturlash tilining ba‘zi komplyatorlari int main( ) funksiya prototipi 
e‘lon qilingan bo‗lsa ham bu funksiya prototipi e‘lon qilinmaganligi haqida xabar 
beradi. Bunday holda int main( ) dan oldin int main( ); funksiya e‘lonini ham 
qo‗shish kerak:
#include ; 
int main( ); 
int main 
{ . . . } 
Dasturdagi boshqa funksiyalarga dasturning qayeridadir murojaat buyrug`i 
bo`lsagina ular ishga tushadi. Lekin main( ) asosiy funksiyasiga esa dastur ishga 
tushgan zahoti murojaat bo`ladi. 
4 va 9 - satrlarda { va } qavslari keltirilgan bo‗lib, ular blok belgisidir. C++ 
dasturlash tilida, tarmoqlanish, takrorlanish kabi murakkab buyruqlarga taalluqli 
buyruqlar ham shunday blok belgilari ichiga olib yoziladi. Bu yerda esa bu belgilar 
dastur boshlanishi va tugashini bildiradi desak ham bo‗ladi yoki dastur tanasining 
chegaralari yoki main( ) funksiyasi bloke (tanasi) deyish ham mumkin. Ammo bu 
belgilarsiz dastur ishlamaydi. 
4-satrdagi int a, b, c, s; yozuvi a, b, c, s o‗zgaruvchilar e‘loni deyiladi. 
Bunda, albatta, ularning turi ko‗rsatilgan bo‗lishi shart va ular, albatta, bir-
birlaridan (,) belgisi bilan ajratib yoziladi. 
5-satrda qiymat berish buyrug‗i (=) yordamida a, b, s o‗zgaruvchilarga 
dastlabki qiymatlar berilgan. 
a,b,s larga ularni e`lon qilishda ham int a=5; b=12; s=a+b; kabi dastlabki 
qiymatlarini berish (initsializatsiya qilish) mumkin edi. 
Ko`rinib turibdiki, C++ dasturlash tilidagi buyruqlar bir-birlaridan (;) belgisi 
bilan ajratib yoziladi. Faqat sarlavha faylini e`lon qilingandan keyin va bosh 
funksiyamain( ) dan keyin (;) qo`yilmaydi. 
6-satrga sarlavha faylida aniqlangan cout operatoridan 
foydalanilgan bo‗lib, undan dasturning xotiradagi natijasini ekranga chiqarish 
maqsadida foydalaniladi. Bu operatordan keyin qiymati ekranga chiqarilayotgan 
barcha o‗zgaruvchilar hech qanday tinish belgilarisiz ―<<‖ belgilari bilan ajratib 
yoziladi. Agar matn(satr) ekranga chiqarilishi kerak bo‗lsa, u qo‗shtirnoq ichiga 
olib yoziladi va C++ tomonidan qayta ishlanmasdan, qanday yozilgan bo‗lsa, 
shundayligicha chop etiladi. Bizning misolimizda ―a=‖, ―b=‖, ―s=‖ yozuvlari 
matnlardir. 

42 
8-satrdagi return 0;yozuvi main( ) funksiyasi o‗z ishini tugatganligini 
bildiruvchi (return – qaytish) operatordir. Odatda dastur o‗z ishini muvaffaqiyatli 
yakunlasa, funksiyaga nol qiymati qaytariladi.
Dev C++ variantida esa return 0; buyrug‗idan oldin System (―pause‖); 
buyrug‗i qo‗shilmasa, dastur natijasini ko‗rib ulgurmasdan o‗chib ketadi. Ushbu 
kutish buyrug‗i Esc tugmasi bosilguncha natijani ekranda ushlab turadi. C++ 
dasturlash tilida tuzilgan dastur yangi fayl sifatida saqlab qo‗yiladi va bu faylning 
kengaytmasi 
.cpp
bo‗ladi. 
Shuni qayd etish kerakki, C++ dasturida albatta main() funksiyasi bo‗lishi 
shart va dastur shu funksiyani bajarish bilan o‗z ishini boshlaydi. Dastur tanasidagi 
barcha amal va bo‗yruqlar 
{ } 
bloklar orasiga olinib yoziladi. Dastur ―}‖ belgisi 
bilan yakunlanishi shart. Agar dasturda qism dasturlardan foydalanilayotgan 
bo‗lsa, ularning nomlari va haqiqiqiy parametrlari keltiriladi. So‗ngra dasturning 
asosiy buyruqlari yoziladi. Agar buyruqlar murakkab bo‗lsa, ular alohida ―{ }‖ 
belgilari orasiga olingan bo‗lishi kerak. С++ tilida dasturning asosi bo‗lmish 
buyruqlar kichik harflar bilan yoziladi. 
Buyruqlar nuqta-vergul bilan (;) yakunlanadi. Buyruqlar bir qator qilib 
yozilishi ham mumkin. C++ dasturlash tilida dastur funksiya va funksiyalardan 
tashkil topadi. Agar dastur bir nechta funksiyalardan tashkil topgan bo‗lsa, bir 
funksiyaning nomi main deb nomlanishi shart. Dastur aynan main funksiyasining 
birinchi operatoridan boshlab bajariladi. 

Download 2,67 Mb.