|
O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat texnika universiteti Qo’qon fililali
|
| bet | 4/6 | | Sana | 30.01.2023 | | Hajmi | 0.82 Mb. | | #40275 |
Bog'liq Bosim farqi datchiklarining 9-sinf-2020-2021-sinf-soati, Hisoblash texnikasi va uning rivojlanish tarixi, BT tuzilmalarining energetik diagrammalari, Elektr yoyi harorati, Chiziqli algebra, 1. Ikki oʻlchovli integral, uning xossalari, geometrik va mexani-fayllar.orgIssiqlik manometrlari 10 – 104 Pa bosimlarni o‘lchash uchun qo‘llaniladi.
Quyidagi 1.43-rasmda issiqlik manometrlaridan birining sxemasi keltirilgan.
Bu issiqlik manometrlarida R4 qarshilikni volfram materialidan tayyorlanib, 200 0 S doimiy haroratgacha tok bilan qizdiriladi. Idishdagi bosimni o‘zgarishi volframni issiqlik uzatishini o‘zgarishiga olib kelib, uni qarshiligini o‘zgartiradi. Bu o‘zgarish qarshiliklar ko‘prigini balansini ko‘rsatib turuvchi mV da aks etadi.
A na shu sxemadan foydalanib, uning maodelini MATLAB paketida yaratishga harakat qilamiz. Bu model yordamida issiqlik bosim o‘lchash datchigining barcha ishlash rejimlarini, grafik harakteristikalarini, volt-amper harakteristikalarini, chastota harakteristikalarini va hakazolarni ko‘rish mumkin.
1.43. Расм. Иссиқлик босим ўлчаш датчиги схемаси.
Biz tashkil etgan texnologik jarayonlarni boshqarish tizimlarida asosan «Sapfir-22M», «Metran – 100» va kichik o‘lchamli mikroprotsessorli «KARAT» bosim datchiklari qo‘llanilgan. Ularni chiqish signallari 0÷5 mA, 4 ÷ 20 mA.
Bosim farqini hosil qilish usuli bilan o‘lchash tizimlari
Texnologik jarayonlarda suyuqlik va gazlarni sarfini o‘lchash muhim ahamiyatga ega. Bu faqat jarayonda mahsulot yoki energiya sarfini belgilamasdan, texnolgik jarayonni boshqarish uchun muhimdir.
Joriy sarfni o‘lchash vositalarini «sarf o‘lchagich», ma’lum vaqtdagi sarfni o‘lchash vositasini «hisoblagich» deb ataladi. Turubadagi suyuqlik va gazni oqimini sarfini hisoblash uchun oqimga o‘lchash vositasini ajralmas qismi bo‘lgan boshqa bir jism kiritiladi. Bu esa oqim bosimini yo‘qolishiga olib keladi. Shuning uchun turubalarda sarfni o‘lchash tizimlarini tashkil etishda o‘lchash vositasigacha va undan keyingi ma’lum tug‘ri uzunlik bo‘lish sharti kiritilgan.
Suyuqlik va gazlarni sarfining o‘lchash usulikasi, o‘lchash tizimining konstruktiv turiga qarab turlicha sarf o‘lchagichlar va hisoblagichlar yaratilgan. Bu sarf o‘lchagich va hisoblagichlar mikroprotsessorli boshqarishga ega bo‘lib, ular sutkali, ixtiyoriy vaqt oralig‘i bo‘yicha sarfni o‘z xotirasida saqlab turish, hamda informatsiyalarni maxsus protokollar bo‘yicha masofadagi kompyuterga uzatish kabi funksiyalarga ega bo‘lishi mumkin.
Toraytirilgan qurilma yordamida bosim farqini hosil qilib, joriy sarfni aniqlash usuli hozirda ham asosiy sarf aniqlash usullaridan biri bo‘lib kolmoqda. Bu usulda toraytiruvchi qurilma birlamchi qurilma sifatida bo‘ladi. Toraytiruvchi qurilma ikki tomonidagi bosimlar farqini differensial manometr yoki bosim farqlarini o‘lchash datchiklari yordamida o‘lchash trubalardagi suyuqlik yoki gazlarni sarfni hisoblash imkoniyatini beradi. Bu usul yordamida asosan truba diametri 300 mm dan katta bo‘lgan holatlarda keng qo‘llaniladi.
Toraytiruvchi qurilma yordamida joriy sarfni aniqlash usuli quyidagi kamchiliklarga ega:
- kichik dinamik diapazonga egaligi;
- trubaning diametri 50 mm dan kichik bo‘lmasligi, agar kichik bo‘lsa individual graduirovka talab qilinishi;
- toraytirilgan qurilma oldi va orqasida ma’lum uzunlikdagi to‘g‘ri chiziqli sohalar bo‘lishi kerakligi;
- oqimni bosim yo‘qotishi.
Standart toraytiruvchi qurilma sifatida diafragma, sopla va Venturi soplasi qo‘llaniladi.
1.45. Расм. а) Диафрагма, б) Сопла, в) Вентури сопласи
Diafragmani teshigini old tomoni slindik bo‘lib, davomi konus simon. Diafragma teshigi 105 dan 10 8 mm gacha bo‘lishi mumkin. Uning asosiy vazifasi turubada bosim farqini hosil qilishdir. Turubalarda toraytiruvchi qurilmani diafragma ko‘rinishidagi qo‘yilganda suyuqlik va gazlarni xarakati va bosimni o‘zgarishi quyidagicha bo‘ladi.
1.46. Расм. Диафрагма ўрнатилган трубада оқимни тақсимланиши ва босим графиги.
R asmdan ko‘rinib turibdaiki, suyuqlik oqimi torayishi toraytiruvchi diafragmadan keyin V tekislikda kuzatilmoqda. Bu yerda oqim yeng yuqori tezlikga erishadi. Tezlik yuqori bo‘lgan joyda energiyani saqlanish konuniga asosan bosim eng past uladi. Oqim ma’lum masofadan keyin S tekislikda o‘zini oldingi tezligiga erishadi. Lekin toraytiruvchi qurilma qo‘yilganligi hisobiga ma’lum bosim yo‘qotilishi kuzatiladi. Bu bosim yo‘qotilishi toraytiruvchi qurilma qo‘yilganligida oqimda aylanmalar hosil bo‘lishi hisobiga energiya sarfi bo‘lganligi tufayli kuzatiladi.
Turbalarda bosim yo‘qotilishini oldini olish vas sarf o‘lchashlarida yuqori aniqliklarga erishish uchun sopla yoki Venturi soplasi qo‘yiladi.
Joriy sarf bilan bosim farqi o‘rtasidagi bog‘lanishni aniqlash uchun okayotgan suyuqlikni sikilmaydigan, ya’ni toraytiruvchi diafragmadan o‘tganda zichligi o‘zgarmaydi deb olamiz. A boshlangich oqim tekisligi va torayish qismi uchun uzliksizlik tenglamasini quyidagicha yozish mumkin:
|
| |
