O‘zbekiston Respublikasi Oliy va O‘rta maxsus ta’lim vazirligi Toshkent Davlat Iqtisodiyot Universiteti soatov n. M., Tillaxo‘jayeva g. N

12.7. Vaznli o‘rtacha indekslar Vaznli agregat indekslar murakkab hodisalar o‘zgarishini ayrim elementlarning ahamiyati va vazmindorligini hisobga olib ta’riflaydi. Inson hayotida, turmushimizda barcha hodisalar birday ahamiyat kasb etmaydi, ayrimlari muhim rol’ o‘ynasa, salmoqli qimmatga ega bo‘lsa, boshqalari ikkinchi o‘rinli hisoblanadi, ular ichida ahamiyatsizlari yoki arzimaydiganlari ham uchrab turadi. Shunday qilib, turli xil hodisalar o‘zgarishini yagona indeksda umumlashtirish uchun ularning ahamiyatini nazarda tutib, har xil vazmindorlikda hisobga olish zarur. Bunday indekslar vaznli umumiy indekslar deb ataladi. Ular vaznsiz indekslarga o‘xshab ikki usulda tuziladi: biri- yakka indekslardan tortilgan (vazmindor) o‘rtacha indekslar hisoblash, ikkinchisi- ayrim indekslashtirilayotgan ko‘rsatkichlarni vazminlashtirib umumiy agregat barpo etishga asoslanadi. Ilk bor ingliz olimi Artur Yung vaznsiz baho indekslarini teng vazmindor bo‘lgani uchun tanqid qilib, 1811 yilda o‘rtacha baho indekslarini vaznli shaklda tuzishni taklif etdi va amalda qo‘lladi: (12.20) bu yerda: W -Yung vaznlari Hozirgi zamon statistika amaliyotida tortilgan arifmetik o‘rtacha indeks quyidagicha tuziladi: bu yerda uy ho‘jaliklarining umumiy agregat xarajatlarida ayrim tovar va xizmatlar (yoki guruhlarning) salmog‘i, Wi ayrim tovar va xizmatlar xarid xarajatlari, Wj umumiy uy ho‘jaliklari budjet xarajatlari. Odatda vaznlar bazis davr holatida olinadi. Bu holda miqdoriy ko‘rsatkichlar uchun tortilgan o‘rtacha arifmetik indeks bazis vazinli agregat indeksga teng. Chunki: sifat ko‘rsatkichlar uchun ham bu indeks bazis vazinli agrugat indeksga barobar. Chunki: 12.3-jadval Download 7,16 Mb.