2.2 Ijtimoiy tarmoq xabarlarining mavzu ko’lami va ma’lumotlar kontentini tuzib chiqish masalalari
Mikroblog yuritish uchun eng mashhur platforma hisoblangan Twitter ijtimoiy tarmog‘i 2010-yilda eng ko‘p muhokama qilingan mavzular o‘nligini e’lon qildi. Buning uchun sayt ma’muriyati 25 milliarddan ortiq “tvit”ni tahlil qilib chiqqan va ularni sakkiz guruhga – yangiliklar, shaxslar, filmlar, televideniye, texnologiyalar, futbol bo‘yicha jahon chempionati, sport va xeshteglar kabi guruhlarga ajratgan. 2010-yilning asosiy tendensiyalarini Twitter o‘zining rasmiy blogida chop qilingan.34
Quyida 2010-yilda Twitter saytida eng ko‘p muhokama qilingan mavzular o‘nligi keltirilgan:
1. Meksika ko‘rfazida yuz bergan neft toshqini;
2. Janubiy Afrika Respublikasida o‘tkazilgan futbol bo‘yicha jahon chempionati;
3. “Inception” fantastik trilleri;
4. Gaitida yuz bergan zilzila;
5. JAR maydonlarida quloqlarni tindirmagan vuvuzelalar;
6. Apple kompaniyasidan yangilik – iPad planshet kompyuteri;
7. Google Android mobil operatsion tizimi;
8. 16 yoshlik kanadalik qo‘shiqchi Jastin Biber;
9. “Garri Potter va o‘lim in’omlari” (“Harry Potter and Deathly Hallows”) filmi;
10. Afrikada o‘tkazilgan futbol bo‘yicha jahon chempionatida 8 uchrashuv natijalarini to‘g‘ri bashorat qilgan “Pol” laqabli sakkizoyoq.
Omma qiziqishiga sabab bo‘lgan nizolarga to‘la WikiLeaks sayti Top-10 ro‘yxatiga kira olmadi. Biroq, ushbu sayt asoschisi Julian Assanj “shaxslar” kategoriyasida 4-o‘rinni egalladi.
Foydalanuvchilar fikricha, Twitter ma’muriyati siyosiy sabablarga ko‘ra WikiLeaks resursini reytingga kiritmagan35.
Ushbu ro‘yxatdan ko‘rinib turibdiki, har qanday ommaviy axborot vositasida e’lon qilinadgan kichik bir xabar ham xalq orasida qizg‘in muhokamaga sabab bo‘lishi mumkin. Bunday muhokamalarni o‘tkazish va aholining jamiyatda sodir bo‘layotgan o‘zgarishlarga munosabatini o‘rganish uchun hozircha Ijtimoiy tarmoqlardan xususan Twitterdan qulay vosita yo‘q.
Mana yana bir misol: “Twitter”da Putinga rahmat aytishmoqda, u esa ijtimoiy tarmoqlardan foydalanmoqchi emas.
Rossiyalik mikrobloggerlar 7-oktabr kuni, mamlakat bosh vaziri Vladimir Putinning tug‘ilgan kuni munosabati bilan, “” mikrobloglar xizmatida fleshmob uyushtirishdi. 7-oktabr kuni Vladimir Putin 59 yoshga to‘ldi.
Foydalanuvchilar kun davomida “#СПАСИБОПУТИНУЗАЭТО” (Buning uchun Putinga rahmat) xeshtegi bilan tugovchi qisqa xabarlarni chop etishdi. Kunning aksariyat qismi davomida ushbu xeshteg butun jahon bo‘ylab eng ko‘p takrorlanayotgan so‘zlar qatori – “Twitter” trendida birinchi bo‘lib turdi.
“#СПАСИБОПУТИНУЗАЭТО” iborasi Putinning tarafdorlari tomonidan ham, unga tanqidiy ko‘z bilan qaraydigan kishilar tomonidan ham faol ishlatildi.36
Yuqoridagi jadvalda “Twitter” mikrobloglar servisida o‘sha kunning asosiy mavzulari
Ushbu xabar Rossiya ommaviy axborot vositalarida juda keng yoritildi. Lekin avvalroq Rossiya Bosh vaziri ijtimoiy tarmoqlarda o‘z akkauntini ochish niyati yo‘qligi, umuman olganda, internetdan kamdan-kam foydalanishi ma’lum bo‘lgandi. Bu haqida rus hukumati boshlig‘ining matbuot kotibi Dmitriy Peskov “Dojd” telekanalidagi chiqishida aytib o‘tgandi.
Shunday bo‘lishiga qaramasdan, mashhur kishilar davlat arboblari san’atkorlar va sportchilarni ushbu tarmoqdan akaunt ochishi odatiy holga aylanib ulgurgan. Xalq e’tiboridagi kishilarni biror-bir voqea yuzasidan fikrlari yoki faoliyatidagi yangiliklar oddiy odamlarni doimo qiziqtirib kelgan. Oldinlari ushbu yangiliklar agar u juda muhim bo‘lsa Ommaviy axborot vositalarining biror-bir turi orqali e’lon qilgan bo‘lsa endilikda O‘sha mashhur shaxsning rasmiy raxifasida e’lon qilinishi mumkin. Aynan shu narsa ham Twitterni ommalashuviga sabab bo‘lmoqda. Birgina misol LADY GAGANING twitterda o‘quvchilari soni shu yilning may oyi holatiga ko‘ra 23960896 tani tashkil qilgan bo‘lib, Solishtirish uchun O‘zbekistondagi davlat nashlri ichida eng ko‘p tirajli hisoblangan “Xalq so‘zi” “Ma’rifat” gazetalarini umumiy terajini birgalikda hisoblaganda ham 160 mingdan oshmasligini e’tirof etish zarur. “Xalq so‘zi” 10.05.2012 holatiga ko‘ra 91 ming 285 nusxa, “Ma’rifat” gazetasi 02.05.2012 yil holati bo‘yicha 49 ming 951 nusxada bosib chiqariladi.37 Bu degani Ijtimoiy tarmoqlar orqali aytilgan bir shaxsning fikri bizning rasmiy hisoblangan 2 ta ommaviy axborot vositalarimiz qamrab oladigan auditoriyadan ham ko‘proq odamga yetib borishini bildiradi, O‘rni kelganda SocialBakers tadqiqot agentligining 2012-yil shaxslar bo‘yicha to‘p reytingini keltirib o‘tish mumkin.38 Unga ko‘ra:
#
|
Screen name
|
Following
|
Followers ▼
|
1.
|
|
Lady Gaga (@ladygaga)
|
138984
|
23960896
|
2.
|
|
Justin Bieber (@justinbieber)
|
122928
|
21559892
|
3.
|
|
Katy Perry (@katyperry)
|
91
|
19254055
|
4.
|
|
Rihanna (@rihanna)
|
790
|
18580115
|
5.
|
|
Britney Spears (@britneyspears)
|
416007
|
16462750
|
6.
|
|
Shakira (@shakira)
|
59
|
15931078
|
7.
|
|
Barack Obama (@BarackObama)
|
678420
|
15171412
|
8.
|
|
Kim Kardashian (@KimKardashian)
|
172
|
14235911
|
9.
|
|
taylorswift13 (@taylorswift13)
|
75
|
13748662
|
10.
|
|
Selena Gomez (@selenagomez)
|
710
|
11510614
|
11.
|
|
Justin Timberlake (@jtimberlake)
|
25
|
11042656
|
Kichik izoh: Ushbu jadvalda “Following” o‘sha shaxs shuncha odamni yozgan narsalarini o‘qishini bildirsa, “Followers” o‘sha mashhur shaxsni o‘quvchilar sonini bildiradi.
Bu raqamlarni shuni ko‘rsatadiki, ijtimoiy tarmoqlar, xususan, Twitter juda katta kuch. Tasavvur qiling siz yozgan har bitta gapni 23 milliondan ortiq odam o‘qisa, unda sizga hech qanday ommaviy axborot vositasi keragi ham bo‘lmay qoladi. Agar o‘sha g‘oya va aytilayotgan gaplar ijobiy bo‘lsa-ku, mayli, lekin u g‘oyalar insoniyat rivojiga salbiy ta’sir ko‘rsatadigan, turli hil buzg‘inchi mafkuralarga asoslangan bo‘lsa, bundan xavfli narsa bo‘lmay qoladi. Bunga misol: Yaqinda Norvegiyada qotil Anders Breyvik ni o‘z manifestini e’lon qilihda Facebok tarmog‘idan foydalangan edi. O‘shanda bu narsaga dunyo jamoatchiligi unchalik e’tibor bilan qaramagan edi. Natijada Breyvik o‘zi e’lon qilgan manifestidagi ishlarini amalga oshirib Norvegiyada 77 nafar begunoh insonlarning umriga zomin bo‘ldi. Enda tasavvur qiling bunday kuch ya’ni (Ijtimoiy tarmoqlar) XX-asrni eng dahshatli qirg‘inlariga sababchi bo‘lgan fashistlar Germaniyasini, ya’ni Gitlerni qo‘lida bo‘lganda qanday oqibatlarga olib kelishi mumkin edi. Chunki Gitler o‘z vaqtida fan texnika ommaviy axborot vositalari hali unchalik rivojlanmagan bir vaqtda o‘zini g‘oyalari va notiqlik qobilyati bilan butun nemis xalqini ishontira oldi. Agar uning qo‘lida ijtimoiy tarmoqlardek bir “qurol” bo‘lganda Ikkinchi jahon urishi oqibatlarini yana ham dahshatli bo‘lishi mumkinligini tushunish qiyin emas.
|
