O`zbekiston Respublikasi Oliy va O`rta maxsus ta`lim vazirligigi Islom Karimov nomidagi Toshkent Davlat Texnika Universiteti

Download 267,06 Kb.
bet	2/6
Sana	23.11.2023
Hajmi	267,06 Kb.
	#104282

Bog'liq
1. ionlashtiruvchi nurlar biologiyasi fanining predmeti, maqsadi-fayllar.org
buxgalteriyamaruza, the-whale-full-4k-f024ll, Kompyuter-zamonaviy-texnik, file 2, Статистика ОН 4 (2), Tursunova Sobirabonu, ta-lim-to-g-risida-gi-qonunning-mazmun-mohiyati, Тема 10 биофизика, 0. Shaxsiy ish reja 2022-2023-yil, кмк 3.06.07-08 узб -ГОТОВ, BOSHLANG’ICH MATEMATIKA KURSI NAZARIYASI OQUV QOLLANMA 2020тайёр, iz-istorii-mehaniki-zhidkosti-i-gaza-xvii-xix-vekov, B1.1.18 Mexanika ghidkosti i gaza, 2.1-amaliy ish tayyori

Ionlashtiruvchi nurlanish , shu jumladan yadroviy nurlanish subatomik zarrachalar yoki elektromagnit to'lqinlardan iborat bo'lib, ular elektronlarni ajratib olish orqali atomlar yoki molekulalarni ionlashtirish uchun etarli energiyaga ega. Ba'zi zarralar yorug'lik tezligining 99% gacha harakatlanishi mumkin va elektromagnit to'lqinlar elektromagnit spektrning yuqori energiyali qismida joylashgan. Gamma nurlari, rentgen nurlari va elektromagnit spektrning yuqori energiyali ultrabinafsha qismi ionlashtiruvchi nurlanish hisoblanadi, shuningdek past energiyali ultrabinafsha, ko'rinadigan yorug'lik, deyarli barcha turdagi lazer nurlari, infraqizil, mikroto'lqinlar va radio to'lqinlar ham ionlashtiruvchi nurlanishdir . Ultrabinafsha sohada ionlashtiruvchi va ionlashtirmaydigan nurlanish o'rtasidagi chegarani keskin aniqlab bo'lmaydi, chunki turli molekulalar va atomlar turli energiyalarda ionlashadi. Ionlashtiruvchi nurlanish energiyasi 10 dan boshlanadi elektronvolts (eV) va 33 eV. Odatda ionlashtiruvchi subatomik zarralar alfa zarralari, beta zarralari va neytronlarni o'z ichiga oladi. Ular odatda radioaktiv parchalanish natijasida hosil bo'ladi va deyarli barchasi ionlash uchun etarlicha energiyaga ega. Koinot nurlarining Yer atmosferasi bilan oʻzaro taʼsiridan soʻng hosil boʻladigan ikkilamchi kosmik zarralar, jumladan, muonlar, mezonlar va pozitronlar ham mavjud. Kosmik nurlar Yerda radioizotoplarni ham ishlab chiqishi mumkin (masalan, uglerod-14), ular o'z navbatida parchalanadi va ionlashtiruvchi nurlanish chiqaradi. Kosmik nurlar va radioaktiv izotoplarning parchalanishi Yerdagi tabiiy ionlashtiruvchi nurlanishning asosiy manbalari bo'lib, fon nurlanishiga hissa qo'shadi. Ionlashtiruvchi nurlanish ham sun'iy ravishda rentgen naychalari, zarracha tezlatgichlari va yadro bo'linishi orqali hosil bo'ladi. Ionlashtiruvchi nurlanish insonning sezgi organlari tomonidan darhol aniqlanmaydi, shuning uchun uni aniqlash va o'lchash uchun Geiger hisoblagichlari kabi asboblar qo'llaniladi. Biroq, juda yuqori energiyali zarralar ham organik, ham noorganik moddalarga (masalan, Cherenkov radiatsiyasida suv yoritilishi) yoki odamlarga (masalan, o'tkir radiatsiya sindromi) ko'rinadigan ta'sir ko'rsatishi mumkin. Ionlashtiruvchi nurlanish tibbiyot, yadro energetikasi, tadqiqot va sanoat ishlab chiqarish kabi turli sohalarda qo'llaniladi, ammo haddan tashqari ta'sirga qarshi tegishli choralar ko'rilmasa, sog'liq uchun xavf tug'diradi. Ionlashtiruvchi nurlanish ta'sirida hujayralar tirik to'qimalarga va organlarga zarar etkazadi. Yuqori o'tkir dozalarda u radiatsiya kuyishi va nurlanish kasalligiga olib keladi va uzoq vaqt davomida past darajadagi dozalar saratonga olib kelishi mumkin. Radiologik himoya bo'yicha xalqaro komissiya (ICRP) ionlashtiruvchi nurlanishdan himoya qilish va dozani qabul qilishning inson salomatligiga ta'siri bo'yicha ko'rsatmalar beradi. Download 267,06 Kb.

Download 267,06 Kb.