+
0
1
2
3
4
5
6
7
×
0
1
2
3
4
5
6
7
0
0
1
2
3
4
5
6
7
0
0
0
0
0
0
0
0
0
1
1
2
3
4
5
6
7
10
1
0
1
2
3
4
5
6
7
2
2
3
4
5
6
7
10 11
2
0
2
4
6
10 12 14 16
3
3
4
5
6
7
10 11 12
3
0
3
6
11 14 17 22 25
4
4
5
6
7
10 11 12 13
4
0
4
10 14 20 24 30 34
5
5
6
7
10 11 12 13 14
5
0
5
12 17 24 31 36 43
6
6
7
10 11 12 13 14 15
6
0
6
14 22 30 36 44 52
7
7
10 11 12 13 14 15 16
7
0
7
16 25 34 43 52 61
O‗n oltilik sanoq sistemasida qo‗shish jadvali
+
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
A
10
B
11
C
12
D
13
E
14
F
15
1
1
2
3
4
5
6
7
8
9
A
B
C
D
E
F
10
2
2
3
4
5
6
7
8
9
A
B
C
D
E
F
10
11
3
3
4
5
6
7
8
9
A
B
C
D
E
F
10
11
12
4
4
5
6
7
8
9
A
B
C
D
E
F
10
11
12
13
5
5
6
7
8
9
A
B
C
D
E
F
10
11
12
13
14
6
6
7
8
9
A
B
C
D
E
F
10
11
12
13
14
15
7
7
8
9
A
B
C
D
E
F
10
11
12
13
14
15
16
8
8
9
A
B
C
D
E
F
10
11
12
13
14
15
16
17
9
9
A
B
C
D
E
F
10
11
12
13
14
15
16
17
18
A
A
B
C
D
E
F
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
B
B
C
D
E
F
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
1A
C
C
D
E
F
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
1A 1B
D
D
E
F
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
1A
1B
1C
E
E
F
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
1A
1B
1C
1D
F
E
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
1A
1B
1C
1D 1E
Topshiriqlar.
1. Ikkilik sanoq sistemasida qo‗shish amalini bajaring:
1) 1001 + 110,0101, 2) 0,0011+ 0,011, 3) 101,1011 + 10,01001, 4) 100 +10, 5) 0,1011 +0,111.
2. Ikkilik sanoq sistemasida ayirish amalini bajaring:
1) 1010 - 110, 2)1 0,001 - 0,011, 3) 100011- 1011, 4) 1001,10111-101, 5) 111 - 101,
3. Ikkilik sanoq sistemasida ko‗paytirish amalini bajaring:
1) 1011 × 101, 2) 1011,1 × 0,01, 3) 1,001× 1000, 4) 0,001 × 0,1, 5) 1110 × 11,0101.
4.
Sakkizlik sanoq sistemasida qo‗shish amalini bajaring
:
1) 0,525 + 0,23,
2) 657 + 425 3) 0,05 + 0,175, 4) 0,126 + 0,765, 5) 0,52 + 41,2.
5.
Sakkizlik sanoq sistemasida ayirish amalini bajaring
:
1) 456 - 61,427, 2) 10006-1235,46, 3) 624 - 23,66, 4) 0,7243 - 0,2645, 5) 0,6375 - 0,544.
6.
Sakkizlik sanoq sistemasida ko‗paytirish amalini bajaring
:
1) 15 x 3,2 2) 0,02 x 0,7, 3) 0,63 x 0,101 4) 3,1 x 4,6, 5) 15 x 7.
6. O‗n oltilik sanoq sistemasida qo‗shish amalini bajaring:
1) 999 +1, 2) 0,A52 + 41,593, 3) 0,787 + 0,9243, 4) A + 2, 5) 4,9 + A,A.
Laboratoriya mashg‗uloti №6
Mavzu: Bilimlarni olish usullari
Reja:
1. Bilimlarni olish usullari
Axborot istе'molchiga yеtib borguncha bir qator o‗zgarishlarga uchraydi.
Oraliq bosqichlarda
xabarning mohiyatiga ko‗ra xususiyati ikkinchi darajaga tushib qoladi, natijada «axborot» tushunchasi
nisbatan chеklangan «ma'lumotlar» tushunchasi bilan almashtiriladi. Shuning uchun ham
ma'lumotlarni axborotning kompyutеrdagi tasviri dеb aytish mumkin.
Ma'lumotlar
bir-biri bilan o‗zaro bog‗langan dalil va raqamlar, fikrlar to‗plamini ifodalaydi.
Axborot va ma'lumotlar o‗rtasidagi farq ta'kidlanmaydigan hollarda ular anonim sifatida ishlatiladi.
Hujjat, hujjat aylanishi
. Axborot tizimi doirasida har qanday
tashkilot hujjat va hujjat
aylanishi ishiga duch kеladi.
Hujjat
– bu ma'lum bir qoidaga ko‗ra rasmiylashtirilgan, bеlgilangan tartibda tasdiqlangan
qog‗oz, ovoz yoki elеktron shakldagi axborot xabaridir.
Hujjat aylanishi
–
hujjatlarni yaratish, izohlash, uzatish, qabul qilish va arxivlashtirish,
shuningdеk, ularning ijrosini nazorat qilish, hamda ularni ruxsatisiz
foydalanishdan himoyalash
tizimidir.
Ma‟lumotlar bazasini boshqarish tizimi -bu quyidagilarga imkon beruvchi dasturiy atamalar
to`plamidir.
1. Foydalanuvchilarni ma‘lumotlarni aniqlash va amallar bajarish tili vositalari bilan
ta‘minlash.Bunday vositalarga ma‘lumotlarni aniqlash tili(MAT) va ma‘lumotlar bilan ishlash amallari
bajarish (MABT) kiradi. Ma‘lumotlar tili atamasi aytib o`tilganlarning har ikkalasini yoki ulardan
birini anglatadi. Ma‘lumotlar so‗zi ma‘lumotlar
tilini SIQQ, Paskal va hokazo kabi tillar turidan
farqlaydi. Lekin ma‘lumotlar tili universal tilga, masalan SIQQ, Paskalga kiritilishi mumkin. Bunday
hollarda dasturlashning universal tili va ma‘lumotlar tili tegishli ravishda (kirituvchi) til va
ma‘lumotlarning tilosti deb ataladi;
2. Foydalanuvchi ma‘lumotlarning modelini qo`llab quvvatlashni ta‘minlash. Ma‘lumotlar
modeli - ba‘zi ilovaga tegishli fizik ma‘lumotlarning mantiqiy taqdim etilishini aniqlash
vositasidir;
3. Aniqlash, yaratish va mantiqiy ma‘lumotlar bilan amallar bajarish(ya‘ni tanlash, yangilash va
yo`q qilish)ga imkon beruvchi MAT va MABT vazifalarini amalga oshiruvchi dasturlarni ta‘minlash;
4. Ma‘lumotlarni himoyasi va yaxlitligini ta‘minlash. Tizimdagi foydalanish faqat shunga
huquqi bo‗lgan foydalanuvchigagina ruxsat etiladi. Foydalanuvchilar ma‘lumotlar ustida operatsiya
bajarayotganlarida saqlanayotgan ma‘lumotlarning muvofiqliligi ta‘minlanadi.
Gap shundaki, MBBT
ko`plab foydalanuvchilar ishi jamoa rejimida ta‘minlashga mo`ljallanadi.
